Þjóðviljinn - 12.01.1990, Síða 21

Föstudagur 12. janúar 1990
HELGARPISTILL
Syndin
í sam-
félaginu
Einu sinni var karl, heim kom-
inn frá kirkju, spurður að því,
hvað presturinn hefði talað um í
sinni prédíkun. Hann talaði um
syndina, svaraði karlinn. Og
hvað sagði hann um syndina?
var þá spurt. Hann var á móti
henni, sagði karlinn.
En það hefurtil þessa dags
ekki fengist botn í þaö hvaða
synd það var sem klerkur tók
fyrir. Þvísyndin er ekki ein, hún er
lævfs og lipur og bregður sér í
margrakvikindalíki.
Þú skalt ekki aðra
guði hafa
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins á aðfangadag jóla var til
dæmis fjallað um einhverskonar
skyrhræring í trúmálum, þar sem
blandað væri saman kristnu bæn-
ahaldi og austrænni hugleiðslu
með svo yfirþyrmandi umburðar-
Iyndi að enginn vissi lengur hver '
er hvað og mætti þjóðkirkjan
vara sig á slíku sukki. Blaðið var
að vara við þeirri synd sem reynt
er að taka fyrir í Móselögmáli
með boðorðinu: Þú skalt ekki
aðra guði hafa.
Annar var þó sá vansi, sem höf-
undur Reykjavíkurbréfs hafði
þyngri áhyggjur af, en hann er sá,
að prestar þjóðkirkjunnar vilji
láta meira að sér kveða en áður á
þjóðmálasviðinu. Greinarhöf-
undur segir:
Er Kristur þjóðfélags-
ádeila?
„Sumir segja jafnvel að félags-
fræðin sé farin að hafa veruleg
áhrif á guðfræðina og túlkun á
orði heilagrar ritningar. Má ekki
spyrja hvort hinn félagslegi þátt-
ur í kirkjulegum boðskap sé ekki
beinlinis til þess fallinn að fæla þá
frá þjóðkirkjunni sem hafa áhuga
á að leita styrks í trúnni á Jesúm
Krist? Er ekki ástæða til að velta
því fyrir sér, hvort þarna hafi orð-
ið þau skil í boðun trúarinnar,
sem verði til þess að ýmsir þeir
sem hafa ríka trúarþörf leiti ann-
að en til þjóðkirkjunnar? ... Á-
stæðulaust er að flækja trúna á
Jesúm Krist með því að gera hann
að einskonar þjóðfélagsádeilu."
Hér er margt að athuga. Ekki
síst vegna þess að í næstu máls-
greinum víkur höfundur Reykja-
víkurbréfs að þýðingu kristninn-
ar fyrir þróun til lýðræðis í
löndum Austur-Evrópu og eru
forystumenn kirkna þar lofaðir
fyrir að hvetja sitt fólk „til að
Iétta okinu af herðum sér“. Hér
rekur sig eitt á annars horn: það
má ekki gera Krist að „einskonar
þjóðfélagsádeilu" á íslandi, það
getur fælt menn frá hinni hreinu
trú. En það sýnist hinsvegar vera
gott og fagurt að gera eitthvað
svipað svo framarlega sem það sé
gert austantjalds.
Ríkir menn
og Lasarusar
Hér er reynt að sleppa með
ódýrum hætti hjá þeirri óþægi-
legu staðreynd, að Kristur hlýtur,
hvar sem er, hvar sem kúgun eða
rangsleitni eða misskipting auðs á
sér stað, að vera „einskonar
þjóðfélagsádeila". Fleinn í holdi
samfélagsins, segja prestarnir.
Kristinn dómur er að sjálfsögðu
ÁRNI
BERGMANN
ekki einskorðaður eða takmark-
aður við það sem einatt er nefnt
„félagslegt fangaðarerindi", en
það er til staðar í ritningum helg-
um, fram hjá því komast menn
ekki, hvernig sem þeir reyna. Og
snar þáttur þess erindis er sá, að
fátækir skuli fá uppreisn í heimi
komanda en ríkidæmi þyngi
syndabyrði manna að miklum
mun: við munum öll orðin frægu
um ríka manninn, úlfaldann og
nálaraugað.
Biblían öll gefur ekki sömu
svör um þessi mál. Það er algengt
viðhorf í Gamla testamentinu að
auðsæld er talin réttmæt umbun
Drottins við þá sem hans orði og
fyrirmælum hlýða. Spámennirnir
sumir hverjir líta svo öðrum
augum á málið, andstæður auðs
og örbirgðar eru þeim meirihátt-
ar synd. Og Nýja testamentið er
einatt mjög afdráttarlaust í for-
dæmingu sinni á ríkidæmi. í
dæmisögunni um ríka manninn
og Lasarus er ríka manninum
refsað með Heljarlogum eftir
dauðann, ekki vegna þess að
hann hafi safnað auði með sví-
virðilegri aðferð. Það segir ekk-
ert um það hvernig hann komst
yfir fé. Heldur brennur hann í
logum vegna þess, að auður er
synd meðan aðrir búa við skort.
Sömu hugsun má greina í Jak-
obsbréfi og víðar.
Jafnaöarkrafan
fyrr og nú
Því er það svo, að þeir trúaðir
menn sem hafa tengt Krist við
„þjóðfélagsádeilu" eru ekki „að
flækja málin“ eins og Morgun-
blaðið segir, heldur fylgja þeir
sterkri og gamalli hefð sem á sér
mikla stoð í helgum textum. Og
það er fáránlegt að láta að því
liggja, að með því að minna á
félagslegan boðskap guðspjall-
anna séu menn „að blanda saman
kristindómi og marxisma“ eins og
höfundur Reykjavíkurbréfs ger-
ir. Á öllum öldum hafa risið upp
alþýðuhreyfingar til að mótmæla
bflífi höfðingja, þar á meðal
kirkjuhöfðingja, og þær hafa vís-
að beint í Biblíuna til að fá stað-
festingu á því að reiði þeirra væri í
raun réttri heilög. Og það er ein-
mitt af þeim sömu ástæðum sem
félagsleg afskiptasemi kirkjunnar
hefur á seinni árum orðið mest og
róttækust í löndum Rómönsku
Ameríku, þar sem einna hrika-
legastar hafa orðið andstæðurnar
milli kristins boðskapar um fé-
lagslegt siðgæði og réttlæti og
grimms veruleika.
Hann gekk
burt hryggur
Aftur á móti er það rétt, og
sannast enn einu sinni í Morgun-
blaðsgreininni, að þeir sem best
eru settir í tilverunni eru lítið
hrifnir af því að vera minntir á þá
óþægilegu Biblíustaði sem hér
hefur lítillega verið minnst á. Þeir
hafa komið sér upp þeirri kenn-
ingu að markaðsbúskapur og
samkeppni feli í sér það eina rétt-
læti sem púkkandi sé upp á. Og
þegar bent er á það að frjáls
leikur þeirra afla mismuni mjög
mannanna börnum, þá setja hinir
ríku vitanlega upp hundshaus og
segja sem svo að félagslegt rétt-
læti sé falshugtak og til trafala
einungis við góða hagstýringu.
Ungi maðurinn sem Kristur sagði
að selja eigur sínar og gefa fá-
tækum, hann gekk burt hryggur
því hann átti miklar eignir. Upp-
inn í okkar samtíð mundi láta sér
fátt um finnast og svara Kristi á
þessa leið: Vitleysa er þetta í þér
maður, hver á þá að fjárfesta?
Synd og synd ekki
En hvað finnst okkur sem nú
og hér lifum: finnst okkur ríki-
dæmi vera synd? Kannski verður
svarið nokkuð á reiki: stundum
og stundum ekki. Við freistumst
til að telja suma misskiptingu
guðs gjafa „ásættanlega“ eins og
það heitir, en aðra svo herfilega
að hún gangi glæpi næst. Það er
þó nokkurt þanþol á aðlögunar-
hæfni okkar og fordæmingarvilja
í þessum efnum.
Ef við reynum að tengja málið
við nýlegar fréttir: þegar fréttir
bárust af bílífi til dæmis forystu-
manna Austur-Þýskalands, sem
höfðu reist sér veiðihús mikil
með innfluttum þægindum, þá
urðu menn mjög hneykslaðir.
Sem betur fer. Sem betur fer kom
það í Ijós innan sem utan Austur-
Þýskaíands að menn voru inni-
lega hneykslaðir á forréttinda-
sukki manna, sem bjuggu sér til
ríkmannlegan fríðindaheim í
einkalífinu, jarmandi um alþýðu-
völd og sósíalisma við hvert opin-
bert tækifæri. Engu líkara
reyndar en almenningsálitið í
heiminum teldi að einmitt þessir
kommúnistaforingjar hefðu gert
sig seka um alveg sérstaklega
syndsamlegt guðlast í breytni
sinni: þeir höfðu lagt nafn hug-
sjóna við hégóma. Að minnsta
kosti bar lítið á því að menn vís-
uðu til þess, að í öðrum pörtum
heimsins væru til miklu glæstari
hallir auðmanna og valdsmanna,
meðan alþýðan þar um slóðir lifir
ekki bara við vöruskort eins og í
Austur-Evrópu heldur beinlínis
við neyð og hungur. Það var
reyndar eins gott að menn fóru
ekki langt út í slíka samanburðar-
fræði, vegna þess að það hefði
getað hljómað eins og verið væri
að afsaka Honecker og aðra
slíka, með því að vísa til þess að
einhverjir væru enn verri. En á
hitt er að líta, að frá kristnu sjón-
armiði á náttúrlega ekki að
greina á milli fordæmingar á for-
réttindapakki eftir því hvort það
belgir sig á austurevrópsku ríkis-
valdi eða þeim auði sem menn
hafa safnað í öðrum hlutum
heims með augun rauð og guðs
orð á vör meðan aðra brauðið
vantar.
NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 21