Þjóðviljinn - 11.05.1990, Síða 20

Þjóðviljinn - 11.05.1990, Síða 20
Hugmyndir eiga sér sjónrænt form - segir Daníel Þ. Magnússon, sem er fyrsti heiðursgestur Mennta- málaráðuneytisins í kynningu á ungum myndlistarmönnum íslendingar hafa mikla þörf fyrir myndlist og þeir taka listformið alvariega. Það er óvíða sem finna má jafn heit skoðanaskipti um myndlist og hér á landi, sagði Daníel Þorkell Magnússon myndlistamaður í samtali við Nýtt Helgarblað í tilefni þess að hann er nú heiðursgestur Mennta- málaráðuneytisins með sýningu á 13 lágmyndum úr blönduðu efni í húsakynnum ráðuneytisins að Sölvhólsgötu. Sýningin er sú fyrsta sem ráðuneytið efnir til með þessum hætti, en áformað er að ungum og lítt þekktum lista- mönnum verði í framtíðinni boðið að sýna í ráðuneytinu gegn „dag- gjaldi" fyrir verkin. Greiðsla slíkra daggjalda fyrir listaverk hefur reyndar lengi ver- ið baráttumál Sambands ís- lenskra Myndlistarmanna, og sagði Svavar Gestsson mennta- málaráðherra við opnun sýning- arinnar að þótt með þessu væri ekki verið að innleiða daggjöld til listamanna frá opinberum söfn- um, þá væri þetta fyrirkomulag engu að síður áfangi á þeirri leið að höfundarréttur myndlistar- manna verði virtur með einhverj- um hætti í framtíðinni. Þessar myndir mínar eru flest- ar eins konar minnisvarðar eða monúment yfir hugmyndir, ástand, andrúmsloft eða minn- ingu, sagði Daníel. Ég tek mér yfirleitt langan tíma til þess að hugsa um mín verk, og mig langar ekki til þess að framkvæma þau fyrr en hugmyndin er komin í sitt einfaldasta og hreinasta form, laus við öll aukaatriði. Mönnum er gjarnan tamt að gera þá kröfu til myndlistar að hún vísi til einhvers ákveðins hlutveruleika eða einhvers sem menn þekkja fyrir. Það er ekki nema sjálfsagt að gera kröfur til myndlistarinnar, en menn þurfa líka að gefa sér tóm til að upp- götva að myndlist getur fjallað um eitthvað allt annað og óá- þreifanlegra en hlutveruleikann, eins og til dæmis hugmynd. Það getur tekið tíma að meðtaka slíkt, en um leið og menn hafa gert það hafa þeir tekið afstöðu og þá á sér stað viss þroski eða þróun. / hverju er sambandið á milli óhlutbundinnar hugmyndar eða ástands og áþreifanlegs forms í myndlist fólgið? Ég trúi því að í mannshuganum leynist sjónræn staðreynd sem samsvari sérhverri hugmynd. í stærðfræðinni getur ein mynd haft fleiri lausnir en eina. Þá velj- um við þá sem okkur fellur best við. Það má segja að ég geri það sama. Ég reyni að sækja þá hug- mynd sem mér þykir vænst um á hverjum tíma inn í hugann og laða hana fram í sínu einfaldasta og hreinasta formi. Pú notar gjarnan óhefðbundin efni í myndir þínar eins og plast, límband og hvers kyns tilbúna hluti. Hvers vegna þetta efnisval? í myndum mínum kemur ein- faldlega fram ákveðin væntum- þykja gagnvart ýmsum algengum efnum í okkar daglega umhverfi, efnum sem eru rusl ef þau eru ekki sett saman í einhverju sam- hengi. Mér finnst einfaldlega gaman að raða þessum efnum saman og gefa þeim nýtt sam- hengi og nýja merkingu. Fegurð þessara efna er í sjálfu sér óháð hugmyndinni, en samhengið tengir þetta þrennt saman, efni, form og hugmynd. Mér finnst til dæmis sápa vera ákaflega heillandi efni. Bæði vegna formsins, efnisáferðarinn- ar og ilmsins. Ég held að ef Mars- búar kæmu til jarðarinnar og fyndu sápu þá myndu þeir telja þetta vera trúarleg objekt eða skurðgoð... Sérð þú þína myndlist í sam- hengi við annað sem unnið hefur verið í myndlist hér á landi eða eriendis? Myndlistin er eins og tungum- ál, og það á sér alltaf stað eins konar samtal eða díalektík á milli myndlistarmanna. Ég starfaði með Jóni Gunnari Árnasyni sem aðstoðarmaður í hálft annað ár eftir að ég útskrifaðist frá MHÍ 1987, og það var minn mesti skóli. Það má segja að Jón Gunn- ar hafi verið minn myndlistarlegi faðir. Ég kann líka vel að meta myndlistarmenn eins og Kristján Guðmundsson og Kristinn Guðbrand Harðarson, og þótt mínar myndir líkist ekki beint verkum þessara manna, þá er viss díalektík þarna á milli. Hvernig tilfinning er það að sýna verk þín hérna í ráðuneyt- inu? Mér finnst það heiður að fá að sýna hér, og mér finnst þetta vera lofsvert framtak. Að kynna ungt myndlistarfólk, sem ekki hefur hlotið rnikla umfjöllun. Það á að geta orðið okkur styrkur. Myndir Daníels Þ. Magnús- sonar eru yfirleitt einfaldar í formi og búa yfir ríkri efnistilf- inningu og stemningu, sem getur verið bæði ísmeygileg og ertandi. Verkin eru frá síðustu þremur árum og má sjá í þeim þróun til aukins formræns einfaldleika og tilfinningalegrar dýptar sem lofar góðu um framhaldið. Sýning Daníels í Menntamálaráðuneyt- inu mun standa í tvo mánuði, en samtímis stendur yfir athygli- sverð sýning á módelteikningum nemenda Myndlista- og handíða- skóla íslands, sem unnin var undir leiðsögn ungverska kenna- rans Janosar Probstners. Mátti heyra á starfsfólki ráðuneytisins að það kunni vel að meta það að fá listina inn á gafl til sín með þessum hætti. Væntanlega mun þetta framtak einnig gleðja augu þeirra fjölmörgu gesta, sem eiga erindi í Menntamálaráðuneytið næstu tvo mánuðina. -ólg. MINNING Þóra M. Þórðardóttir Látin er við háan aldur tengda- móðir mín frá fyrra hjónabandi, Þóra Þórðardóttir, frá Gauks- stöðum á Jökuldal. Foreldrar Þóru voru: Þórður Þórðarson, bóndi á Gauksstöðum og Stefan- ía Jónsdóttir, síðari kona hans. Þóra ólst upp í fjölmennum systkinahópi með foreldrum sín- um. Ung að árum giftist hún Þor- keli Björnssyni verkamanni. Þau bjuggu lengstum á Seyðisfirði en sín síðustu búskaparár í Reykja- vík. Þorkell er látinn fyrir mörg- um árum, eftir langa dvöl á Reykjalundi. Svo höguðu atvikin því að við Þórný, elsta barn þeirra Þóru og Þorkels, rugluð- um saman reytum okkar og gift- umst. Þannig kynntist ég Þóru og hennar fólki. Þórný, fyrri kona mín, er látin fyrir tæpum þrjátíu árum. Enn í dag held ég tengslum við mitt gamla tengdafólk eins og ég væri einn þeirra. Næst í röð barna þeirra Þóru og Þorkels er Anna Birna, sem gift er Geir Sigurðssyni pípulagn- ingameistara. Þau hjón hafa gengið Ásu Birnu, yngri dóttur okkar Þórnýjar í foreldrastað. Þriðji í röðinni er Ingólfur skóla- meistari Menntaskólans í Kópa- vogi. Kona hans er Rannveig Jónsdóttir, cand. mag., kennari við Fjölbrautaskólann í Ármúla. Næst er Soffía, sem er búsett á Hólmavík. Hún er gift Jóhanni Guðmundssyni vélsmíðameistara. Yngstur er Þórður, verkamaður í Reykja- vík. Hann er ekkjumaður. Eins og vænta má er kominn frá þeim Þóru og Þorkeli ættbogi, sem ekki eru tök á að tíunda hér. Þetta er mannvænlegur hópur, Fœdd 21 sem er á þeim aldri, þegar menn sýna sig og sanna við að hasla sér völl í lífinu. Þóra og Þorkell voru ólíkrar gerðar. Þau voru nánast fulltrúar gjörólíkra ættar- einkenna, sem setja svip sinn á ættir Héraðsbúa. Börn þeirra sækja sitt hvað til þeirra beggja, þó í mismunandi mæli, einsog gengur þegar ólíkir straumar renna í einum streng. Sama kem- ur fram í barnabörnum þeirra, en í þeim koma styrkleikahlutföll erfðanna betur í ljós. Sum þeirra bera þess merki, að meginkostir mikilhæfrar formóður munu lifa áfram meðal afkomendanna. Á Gauksstöðum var stór systkinahópur og heimilið hafði sitt séreinkenni, eins og tíðkaðist með meiriháttar heimili á Jökul- dal. Þóra bar nafn fyrri konu Þórðar föður síns, og var talin vera í miklu afhaldi hjá honum. Henni svipaði um margt til móð- ur sinnar Stefaníu þótt þær væru ólíkar í viðkynningu. Báðar ódeigar í lund og fylgnar sér. Stefanía kom á Gauksstaða- heimilið úr Vopnafirði sem vinnukona. Það kom í hennar hlut að fylla húsmóðursætið og stýra heimili sínu til vegsauka. Hún bjó síðar með Þórði syni sín- um á Gauksstöðum, svo lengi sem kraftar entust. Hún létti undir með Þóru dóttur sinni og tók í fóstur að Gauksstöðum frá Gauksstöðum júní 1900 - Dáin 4. elstu dæturnar Þórnýju og Önnu Birnu. Hún bast fósturdætrunum sterkum böndum. Eldri dóttir okkar Þórnýjar ber móðurnafn Stefaníu og heitir Steinunn. Steinunn formóðir dóttur minnar var eyfirskrar ætt- ar, af svonefndri Kjarnaætt. Svo höguðu atvikin því að Stefanía var í heimili okkar Þórnýjar um árabil eða þar til við fluttum norður í land. Svo sterkur var vilji Stefaníu látinnar, að þegar Þórný dótturdóttir hennar féll frá var það samhugur allra sem til þekktu, að þær hvíldu saman í reit í Fossvogskirkjugarði. Þóra bætist nú við í þetta leg þriggja ættliða. maí 1990 Vonir hrundu í kreppu milli- stríðsáranna. Þóra varð trausti aðilinn. Oft sár og bitur yfir dag- legri armæðu, þannig að úthverf- an var hrjúf og því var hún oft misskilin. í raun bjó hún yfir ótrúlegum úrræðum og var stál í mótlæti. Undir bjó heit skap- gerð, trú því sem hún mat og bar ást til, en tilbúin til að typta það sem brást henni og ekki þorði að berjast við veruleikann. Mörgum fannst Þóra vera um of beinskeytt og kaldlynd í samskiptum. Hún spilaði ætíð frá hreinu borði og átti kímnigáfu í ríkum mæli. Ekk- ert var fjær henni en undirmál og sýndarmennska. Þóra var eins og við öll, ávöxtur þeirrar rótar sem við vöxum upp af. Jökuldalurinn er heimur út af fyrir sig. Hvert heimili með sinn sterka bæjarbrag. Dalurinn hafði sinn grunntón. Náttúran hafði agað sitt fólk og mótað skapgerð þess, manngerð sem er þáttur í aðhæfingu aðstæðna, mann- legum veruleika. Gauksstaða- fjölskyldan var ein þessara stór- fjölskyldna á Dalnum, sem svip hefur sett á umhverfi sitt, hvar sem þetta fólk fór. Skúli sagnfræðingur og Þóra voru tvíburar. Meðal bræðra Þóru voru Sigsteinn, lengst af innheimtumaður og fyrrum sam- býlismaður minn í Reykjavík. Jónas bóndi á Þórðarstöðum í Fnjóskadal, síðar vaktmaður á Akureyri. Flosi var lengst af lausamaður á Jökuldal. Þórður bjó eftir föður sinn á Gauksstöð- um. Allir eru þessir bræður Þóru látnir. Á lífi er Vilhjálmur, sem lengst af bjó á Giljum á Jökuldal og er nú háaldraður á Akureyri. Systur Þóru voru: Þorvaldína, sem búsett er í hárri elli í Kaup- mannahöfn, og Álfheiður, sem látin er fyrir allmörgum árum. Eftir standa Gauksstaðir í eyði. Mestallur ættbogi Gauksstaðamanna er farinn af Austurlandi. Kynni mín af Austurlandi og Austfirðingum eiga djúpar rætur í mér. Þessum tengslum höfum við Áslaug, nú- verandi kona mín, haldið við, sem og öðrum kynnum við mitt fyrra tengdafólk. Að standa yfir moldum Þóru Þórðardóttur frá Gauksstöðum vekur upp minningar. Ég á henni og hennar fólki mikið að þakka og fyrir tengsl mín við þessa ágætu fjölskyldu sem var mér mikill styrkur ungum manni. Þóra Þórðardóttir stendur mér enn í dag jafn nærri og þegar ég kynntist henni fyrst. Hún er per- sónuleiki, sem skýrist í minning- unni, kvenhetja úr hversdagslíf- inu, máttarstólpi sem aldrei bognar, hvernig sem lætur í lífsins ólgusjó. Slíkar hetjur eru ekki á hverju strái, en þær eru mannlífinu mikilvægar og því er skarð fyrir skildi, þegar konur á borð við Þóru hverfa af vettvangi okkar. Það er sjónarsviptir. Blessuð sé minning Þóru Þórð- ardóttur frá Gauksstöðum. Ég þakka samfylgdina. Askell Einarsson 20 SIÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 11. maí 1990

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.