Þjóðviljinn - 20.07.1990, Síða 20

Einar Már
Guðmundsson
Ringo
Starr
og
félagar
Halastjömur
með stutta
viðkomu
Blaðamaður Nýs helgarblaðs sá þá Borg. Þeir panta súpu með brauði, Hú-
félaga Húbert Nóa og Þorvald Þor- bertfær sér einnBjarnafrá Vogiogvið
steinsson hangandi í menntamálaráðu- hefjum spjallið.
neytinu, og hitti þá sitjandi á Hótel
Þegar Ringo Starr kom til ís-
Iands var hann ekkert að æsa sig
yfir því þó unglingarnir í Atlavík
héldu að hann væri smíðakennar-
inn á Neskaupstað. A sínum
tíma, um það leyti sem Bítlarnir
voru að hefja göngu sína,
dreymdi Ringo um að hætta eftir
einsog tvö ár og vonaðist þá til að
geta opnað rakarastofu. Hann
gerði ekki ráð fyrir að ævintýrið
næði út fyrir borgarveggi hafnar-
borgarinnar Liverpool.
Hógvær maður Ringo og Bítl-
unum jafn nauðsynlegur og aðrir
meðlimir þeirra, þó ekki semdi
hann lögin. Frá hafnarborginni
Liverpool til hafnarborgarinnar
Hamborg en Jorge Luis Borges
hefur sagt að fyrir Englendinga
hafi hafið alltaf táknað frelsið,
uppgjör við foreldrana og Ieiðina
til ævintýranna, enda ekki gott að
segja hvað mamma Ringos hefði
sagt hefði hún séð hann þar sem
hann sat bak við trommusettið á
næturklúbbnum í Hamborg með
klósettsetu um hálsinn.
En vel á minnst, hafið; það
voru einmitt sjómenn, er sigldu
um höfin, sem fluttu með sér
tónlistaráhrif til hinnar söng-
glöðu hafnarborgar Liverpool og
segja fróðir menn að sú staðr-
eynd að Liverpool sé hafnarborg
skýri jafnframt hvers vegna hún
sé fæðingarborg Bítlanna; á með-
an Lundúnabúar sátu dáleiddir
yfir vatnsgreiddum hvítasunnu-
piltum bárust aðrir tónar um haf-
ið til Liverpool.
En það merkilega við Bítlana
er ekki aðeins uppruni þeirra
heldur einnig endalok. Þeir hættu
jafn snöggt og þeir byrjuðu og
voru enn með öll tromp á hendi
þegar yfir lauk. Nú er öllum ljóst,
þegar fjölskrúðug saga dægur-
lagatónlistar er skoðuð, að Bítl-
arnir tóka hárréttan pól í hæðina.
Draumnum var lokið, einsog þeir
sjálfir sögðu.
„Það var gott hjá þér að fara,
Arthur Rimbaud," hefur Sigfús
Daðason eftir franska skáldinu
Réne Char í upphafi ljóðs. Hinn
stutti ferill Arthurs Rimbaud er
einstakur í ljóðlistinni og svo er
einnig um tónlistarferil Bítlanna.
Hann stendur eftir hreinn og tær.
langur en hlykkjóttur vegur, og
festir sig æ betur í sessi því lengri
tími sem líður. Á meðan halda
ýmsir samtímamenn þeirra enn í
gömlu haldreipin, ná sér á strik á
fimm ára fresti en þynnast annars
út.
Eftir að Bítlarnir leystu sjálfa
sig upp sem hljómsveit og hóhi að
starfa hver í sínu lagi, komst eng-
inn þeirra með tærnar þar sem
þeir í sameiningu höfðu haft hæl-
ana; ekki einu sinni John Lennon
og það þó hann stigi skrefið til
fulls sem mannkynsfrelsari með
rétt viðhorf til málanna. Þó pólit-
ískar tónsmíðar hans séu margar
hverjar mjög góðar gapa þær af
tómleika við hliðina á „orðunum
sem flæddu einsog endalaust
regn.“
Á svipaðan hátt er gamla
deilan um hvorir væru betri Rol-
ling Stones eða Bítlarnir hafin
yfir allan vafa nú þegar sagan hef-
ur snúið sjónaukanum við og tím-
inn á meðan báðar þessar hljóm-
sveitir voru báðar við lýði er
nokkuð klár og kvittur.
Oft var sagt, að Bítlarnir væru
aðeins saklausir fermingardreng-
ir við hlið hinna bálreiðu, subbu-
lega róttæku og uppreisnar-
gjörnu Rolling Stones. En þetta
var bara umboðsmannaheim-
speki sem snerti listrænt framlag
þessara aðila ekki neitt. Rolling
Stones hafa þvert á móti mátt
þola það, einsog Bob Dylan sem
heimsótti okkur hér um daginn,
að sjá höfundurverk sitt safna
skallablettum, verða köflótt og
upplitað.
Það breytir ekki því að þeir eru
besta rokkhljómsveit í heimi og
heldur ekki hinu að enginn þess-
ara aðila hefur ort jafn góð ljóð
og Bob Dylan. En Bítlarnir eru
miklu meira en bara rokk og ljóð
eða tónar úr gíturum; þeir eru
andi, andi sæfaranna sem líða á
milli borgarveggjanna og hafa
verið til frá upphafi vega, voru
sagnamenn í gamla Grikklandi
og spaugarar á miðöldum, enda
álíta tónlistarsérfræðingar að þeir
hafi fundið glataða tóna sem mið-
aldakirkjan hafði bannfært og af-
máð úr nótnabókum.
Hvað er að gerast i myndlist
núna?
Þorvaldur Þ: Því skal ég svara í
einni setningu, mér finnst mynd-
listarmenn í meiri tengslum við
samtímann en á undanförnum ár-
um, og af því að samtíminn er svo
margbreytilegur er margt að ger-
ast í einu, og engin ein stefna eða
aðferð ríkjandi.
Húbert Nói: Allt er opið í mynd-
listinni, maður gengur ekki inn í
einhverja ákveðna stefnu, og hef-
ur því meira svigrúm til að finna
sjálfan sig en áður. Það var mun
erfiðara fyrir ungan myndlistar-
mann sem var að mála fyrir tíu
árum þegar ríkjandi stefnur voru
í gangi eins og nýja málverkið.
Nú hefur listin skarast svo mikið
að maður getur fundið sér leiðir
inn á milli, maður getur áttað sig
á sjálfum sér, og þannig náð
þroska fyrr.
ÞÞ: Maður heyrir oft að gallería-
eigendur og listapáfar stjórni því
hvað efst er á baugi, það hefur
aldrei verið meiri vitleysa en nú,
því að þeir eru alveg búnir að
missa tökin á þessu. Þeir geta
stjórnað því hvað er efst á baugi
nálægt þeim, en svo er bara ein-
hver allt annar heimur handan
götunnar og annað efst á baugi,
þannig að það er pláss núna fyrir
menn sem eru að gera hluti sem
vinna algerlega hvor gegn öðrum
eða ekki. Listamenn geta fengið
sömu athygli, og sömu meðferð
þótt þeir séu að gera algjörlega
ólíka hluti, það er pláss fyrir allt.
HN: Galleríaeigendur hafa fleiri
möguleika nú til að búa til
eitthvað, því að þeir þurfa ekki
að gera það innan ákveðins
ramma lengur.
ÞÞ: Þeir geta það ekki nema að
ákveðnu marki. Þeir geta ekki
búið til stjörnu sem að nær að
fara um allan heiminn og verða
heimsstjarna, tímar stórstjarn-
anna eru liðnir. Nú lifir enginn
Picasso, enginn Matisse.
Stórstjörnur og
litlar stjörnur
En á tímum nýja málverksins
voru vissulega skapaðar stór-
stjörnur, New York töffarar sem
urðu frægir á einni nóttu.
ÞÞ: Menn misstu tökin, þetta
gekk ekki upp. Bæði vegna þess
að nýja málverkið var ofmetið
sem fulltrúi alls heimsins; sem
heimslist. Og var í rauninni túlk-
andi ákveðinna hópa og ákveð-
inna samfélaga og hentaði ekki
fyrir aðra. Það hafði ekkert að
segja fyrir suma nema sem á-
kveðin fjárfesting. Auk þess var
ekki nógu mikið af góðum verk-
um og listamönnum þannig að
það féll um sjálft sig. Mér finnst
þetta eðlilegasta ástand í heimi
núna, það eru til hundrað stór-
stjörnur, ekki mikið fleiri, allt í
lagi með það. Svo eru til tvær
miljónir smástjarna sem fá að
gera allt sem þær vilja.
HN: Sumar eru á braut umhverfis
stjórstjörnurnar, en aðrar eru
sjálfsvífandi.
Eru þið þá sjálfsvífandi eða á
braut umhverfis einhverja aðra?
HH: Við erum halastjörnur...
ÞÞ: ...og birtumst bara við sér-
stök skilyrði, og erum í sífelldri
árekstrarhættu.
Á silfurfati
Hvað bindur ykkur saman?
HN: Það er tilviljun ein sem hefur
ráðið því að við höfum sýnt tvisv-
ar saman, við erum tveir ólíkir
pólar sem mynda hring.
Er þá ekki hœgt að bera ykkur
saman?
ÞÞ: Nei, nema að því leyti að við
erum að gera sömu hlutina.
Hvað þýðir það?
ÞÞ: Nú færðu skilgreininguna á
okkur, sem þú varst að biðja um
áðan, á silfurfati. Þú sagðir þetta
svo fallega Húbert, þetta um
galdurinn og og dulúðina. Hú-
bert gefur okkur færi á að upplifa
dulúðina og töfrana í tilverunni.
HN: Það sem er að glatast í tilver-
unni. Ég mála ekki það sem égsé,
heldur það sem ég skynja. Ég
reyni að mála fyrir sjálfan mig, og
ég er kominn á það stig þar sem
að ég lyftist aðeins frá yfirborð-
inu, þegar farginu sleppir þá losa
ég um heilmikla orku, sem er fal-
in í okkur öllum, og hleð mig upp
á nýtt til að geta haldið áfram.
Þetta er sama orka og losnar úr
læðingi þegar ég geri góða mynd,
en hún er sambærilegri við það að
vera ástfanginn, þá fyllist maður
orku og verður dulúðlegri. Til að
mála verður maður alltaf að
hlaða sig, þetta er eitthvað sem
rúllar áfram og breytist alltaf
hægt og rólega. Ég held að ferill-
inn sé einhverskonar spírall,
þetta fer ekki í hring, heldur
alltaf aðeins örlítið fram hjá hon-
um. Alltaf áfram.
ÞÞ: Ég er nákvæmlega eins og
hann, bara hinum megin frá. Ég
geri allt sem hann er að forðast,
og vara við, og geri það út í ystu
æsar. Við búum í heimi þar sem
t.d. ákveðin einföldun á veruleik-
anum er mjög ríkjandi og viður-
kennd. í staðinn fyrir að benda á
einföldunina og segja þetta er
ljótt og þetta má ekki gera því að
tilveran er öðruvísi, þá geng ég
ennþá lengra í einfölduninni. Tek
jafnvel á mig hlutverk fífls sem að
skilur ekki neitt, og tekur yfirlýs-
ingar eða einfaldar staðreyndir
svo bókstaflega að þær afhjúpast.
En af því að ég elska friðinn og er
svo jákvæður þá geng ég ennþá
lengra og bý til lægsta samnefna-
rann sem hugsast getur. Þá kem-
ur út eitthvað allt annað sem á
ekkert skylt við hvorki raunveru-
leikann né hinn einfaldaða raun-
veruleika. Kominn er þriðji hlut-
urinn sem er listaverk, en byggir
á ferðalagi inn í barnaskapinn,
inn í auglýsingaheiminn, eða þá
pólitíkina með augum einhvers
sem trúir og hefur enga gagnrýna
hugsun í kollinum. Niðurstaðan
getur í besta falli orðið sú, að
verk mín verða svo einföld að þau
eru skrumskæling á veruleikan-
um og fá nýtt gildi. Svo er hægt að
taka þau aftur seinna og gera ein-
faldari útgáfu á þeim.
HN: Heimurinn er orðinn svo lít-
ill. Ég er aftur á móti að reyna að
stækka heiminn, gera hann dular-
fullan aftur. Menn eru að rjúka út
í geiminn og niður á hafsbotn til
að leita að einhverju framandi.
Ég vil stækka jörðina, ég vil að
Afríka verði jafndularfull og hún
var, allt gerist þetta inní höfðum
okkar.
Styttar útgáfur
af fólki
Öll þessi smækkun er bara
blekking, við þekkjum ekki Afr-
íku þótt við höldum að við gerum
það, og þrátt fyrir að við sjáum
myndir þaðan daglega í fréttum
og frœðsluþœtti einu sinni í viku,
ekíci satt?
20 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. júii 1990