Þjóðviljinn - 20.07.1990, Síða 21

Húbert Nói og Þorvaldur Þorsteinsson listamenn í menntamálaráðuneytinu, þar sem nokkur verk þeirra félaga hanga uppi tii ágústloka. Mynd: Jim Smart.
HN: Já, þetta eru alrangar hug-
myndir og einlitar.
ÞÞ: Þegar þú tekur viðtal við Hú-
bert Nóa þá breytist hann í örfáar
setningar. í hugum lesenda Þjóð-
viljans er hann nokkrar setning-
ar, og þeir geta farið í gegnum allt
lífið, og vitað allt og ekkert um
hann. Þetta er það sem menn eru
alltaf að glíma við, það er stór-
varasamt en mér finnst það einn-
ig oft gullfallegt. Þetta er stað-
reynd sem við getum ekki breytt,
við getum ekki farið og tékkað á
Húbert, það geta ekki allir
kynnst honum því að hann þekkir
sig ekki einu sinni sjálfur. Þar
sem hann situr núna þá er hann
sjálfur að upplifa einfalda mynd
af sjálfum sér. Það er ekki hægt
að vera allt í einu, hann verður að
velja úr, nú er hann einungis brot
af sjálfum sér og þannig er maður
á hverju einasta augnabliki.
Maður er alltaf stytt útgáfa af
sjálfum sér fyrir sjálfum sér, hvað
þá fyrir öðrum.
HN: Þetta gerir fólk svo þreytt
þegar til lengri tíma er litið, það
er alltaf að fá eitthvert smotterí
upp í hendurnar, og nær aldrei
neinni dýpt. í mínum verkum er
ég einmitt að búa til fyrir mig ein-
hverja dýpt til að fólk komist inn í
sig þar sem ævintýrin eru að ger-
ast, upplifi hlutina sjálft, og það
séu ekki þessar samanteknu upp-
lifanir sem gera fólk bara að kján-
um. Hluti af þessu, a.m.k. hérna
á ísiandi, er vinnuþrælkunin.
Fólk hefur einfaldlega ekki tíma
til að skoða hlutina af einhverri
gaumgæfni. Það er langauðveld-
ast að koma heim og setja mynd-
band í tækið. Þá fær fólk smáæv-
intýri, og fer síðan að sofa. Það
hefur engan tíma til að sinna
börnum sínum, og það hefur
heldur engan tima til að fara á
myndlistarsýningar. Það er ekki
hægt að fárast yfir því. Þjóðfé-
lagið er þannig uppbyggt að fólk
hefur ekki tíma. Þetta er hættu-
legt því að allt verður svo yfir-
borðskennt, fólk losar aldrei um
orkuna sem er inni í því, sem get-
ur haft mjög varasamar afleiðing-
ar.
Stækkun
mannsins
Lislamenn virðast mjög ein-
angraðir; leikhúsfólk fer í
leikhús, myndlistarmenn á mynd-
listarsýningar o.s.frv. hvernig er
hœgt að rjúfa þessa einangrun?
ÞÞ: Það er einmitt svo gaman í
dag, því að myndlistarmenn eru
að reyna, og það gerist bara,
þeim er það ekki sjálfrátt, að
rjúfa einangrun þessa gáfulega og
þægilega hrings, og komast aftur í
samband við samtíðina og það
fólk sem þeir eru að vinna með,
og þann samtíma sem það lifir í.
Ég er mjög bjartsýnn á að þetta
eigi eftir að breytast mjög mikið.
Hægt er að ímynda sér að menn
fái meira að upplifa ævintýrin
hans Húberts í daglega lífinu. Að
við fáum fleiri tækifæri í hvers-
dagsleikanum til að njóta hans,
en bíða ekki eftir því að hann sé
búinn til að geta farið að njóta
lista. Þetta er samt allt tvíeggjað.
HN: Það sem um er að ræða er að
listin stækkar manninn, það kem-
ur til ný upplifun. Áður þekkti
enginn þetta fyrirbæri Þorvald, ef
fólk kynnist Þorvaldi þá hefur
það stækkað um einn Þorvald.
Það er, plús sá Þorvaldur sem það
kynnist í gegnum verk hans,
kynnin opna þeim nýja sýn.
ÞÞ: Já, einmitt. Við vonum það
t.d. að einhver verk sem ég geri,
t.d. skúlptúr, geti hjálpað skúr-
ingarkonu til þess að uppgötva
allt í einu klukkan þrjú á þriðju-
degi að það sé heilmikið ævintýri
í salnum sem hún er að skúra. Þá
er mikið fengið, þótt það dugi
ekki nema í tvo tíma. Það er ein-
hver von um að mönnum finnist
þeir hafa tilgang, vera á lífi og fái
að vera skapandi einstaklingar,
þótt þeir heiti ekki listamenn.
Þannig geta þeir sem neytendur
og vinnuþrælar bætt einhverju
við eigin reynslu, og eins og Hú-
bert kallar það, stækkað sjálfa
sig. Nái listamaður að kveikja í
fólki, þá er tilgangnum náð.
HN: Tilgangur minn er ekki að
koma fólki í tengsl við mig í gegn-
um verk mín, heldur fyrst °g
fremst að koma fólki í tengsl við
sjálft sig í gegnum verkin.
ÞÞ: Ég er sammála því.
Óseljanlegur
veruleiki
Við getum verið sammála um
það, en er það ekki hrokafullt af
ykkur að telja að annað fólk
stækki við kynni af verkum ykk-
ar?
ÞÞ: Við verðum að vona, annars
værum við ekki að þessu. Maður
verður að hafa það á hreinu að
tilgangurinn sé einhver.
HN: A sama hátt stækkum við við
kynni af öðru fólki.
Tilgangurinn er sem sagt að
stœkka, og upplifa œvintýri?
HN: Mér finnst full þörf á því í
dag að tengja fólk því sjálfu, þessi
yfirborðsmennska sem er í gangi
á öllum sviðum, og þessi aíþrey-
ing sem er út um allt. Við erum
ekki afþreying, nóg er af henni.
Það slokknar á fólki, það nær
aldrei tenglsum við sinn innri
mann. Heldur segir: ég var að
horfa á þetta í gær, fannst þér
þetta ekki skemmtilegt? Það að
komast í í samband við hver við
erum gerir okkur að mönnum.
ÞÞ: Listamenn, heimspekingar
og nokkrir vísindamenn eru að
verða forréttindastétt í heimin-
um, eða ættu að vera það. Þeir
eru að reyna að skapa veruleika
með sínum verkum sem þarf ekki
að lúta lögmálum markaðarins.
Veruleika sem þarf ekki að selj-
ast, eða selja auglýsingatíma.
Þess vegna hafa þeir möguleika á
að búa til hluti sem hafa meira
vægi en augnabliksfullnægja.
Þess vegna kúgast maður þegar
maður heyrir klisjuna að lista-
menn séu réttlætanlegir þegar
þeir seljast.
HN: Einnig þegar myndlistar-
menn eru að réttlæta tilveru sína
með því að segja að þeir vinni
eins og annað fólk frá 9-5.
ÞÞ: Þetta er engin venjuleg
vinna, listamenn eru allan sólar-
hringinn að vinna eitthvað sem er
óarðbært. Ég heyrði fallegt dæmi
um þetta hjá Einari Kárasyni um
það að hefðu markaðssjónarmið-
in fengið að ráða er hæpið að
Njála hefði verið skrifuð. Var
hún metsölubók á sínum tíma er
spumingin. Auðvitað er punktur
í þessari krítik manna, stundum
eru „listræn vinnubrögð“ notuð
sem réttlæting á aumingjaskap og
leti, og ég skil vel að menn rugli
þessu dálítið saman. Það em á-
kveðnir menn sem flýja í þetta,
en það gerist í öllum starfsstétt-
um. Með því að vinna mikið er
hægt að losna við þennan mis-
skilning, en það segir lítið um
raunvemlegan árangur.
HN: Það er eðlilegt að mönnum
finnist þeir þurfa að réttlæta sig í
því efnishyggjusamfélagi sem við
lifum í. Ef verk er dýrt, þá er það
gott.
ÞÞ: Mönnum er aldrei gefíð færi
á að hugsa öðruvísi. Ég er viss um
að þegar fram í sækir breytist
þetta og verk eigi eftir að eiga rétt
á sér þó þau séu ekki til sölu,
frekar en falleg setning eða
heimspekikenning, hvernig er
hægt að verðleggja hana?
HN: Mestu skiptir að menn skilji
að list er nauðsynleg. Ég væri lítið
án tónlistar til dæmis.
Þverskurður
geggjunar
Menn standa oft ráðþrota
gagnvart listaverkum, og vita ekki
hvað þeir eiga að hugsa, hvað er
til ráða?
HN: Það á að kenna listir í
skólum, í sögutímum á að sýna
verk frá þeim tíma sem verið er
að fjalla um, og spila tónlist frá
því tímabili. Við læmm bók-
menntir í íslensku, og íslendingar
þekkja bókmenntir, eins og á
dögunum þegar Tékkinn kom frá
Þýskalandi og sagði enga
listmálara á íslandi vera alvöru-
málara, þetta vakti mikinn úlfa-
þyt. íslendingar hefðu aldrei látið
einhvern Tékka segir sér hvað
væru alvörabókmenntir á ís-
landi. Væri myndlist og tónlist
kennd í sögutímum yrði hún hluti
af manni sjálfum, og menn yrðu
jafn ömggir gagnvart henni og
bókmenntum.
ÞÞ: Með meiri fræðslu gæti
myndlist orðið eðlilegur hluti af
lífinu. Þá væri von til að menn
gætu slakað á kröfum til sjálfra
sín um að skilja og geta túlkað og
orðað það fallega hvað þetta nú
er, og treysti um leið listamannin-
um. Það er svo skrítið að það er
alltaf stutt í vantraustið ef lista-
verk em einkennileg. Nú er verið
að gera grín að mér, em dæmi-
gerð viðbrögð, ég læt nú ekki
plata mig, segja menn og fara svo
heim til sín og kaupa upp úr ein-
hverjum pöntunarlista eftir
auglýsingu sem er tóm þvæla og
lygi. Þá er ekkert verið að plata.
Éf íslenskir myndlistarmenn
hefðu brot af því trausti sem al-
menningur sýnir auglýsingastof-
um og innflutningsfyrirtækjum
þá væru þeir í góðum málum og
kæmust nær fólki. En þetta er
auðvitað allt saman fyndið líka,
hér er þverskurður geggjunar í
heiminum, á íslandi er allt til, og
því er það góssenland lista-
manna.
Margt er óprentað enn af visku
þeirra félaga Þorvalds og Hú-
berts. Þar til að framhaldinu
kemur, vilja þeir kappar koma
því á framfæri að þeir era mjög
ánægðir með framtak
menntamálaráðherra, og þykir
gott að fá daggjöld fyrir það að
prýða ganga ráðuneytisins næstu
vikurnar. Og þeir vilja beina
þeim tilmælum til tíu næstu
menntamálaráðherra að halda
þessum upphengingum áfram
listinni í landinu til framdráttar.
BE
ListamennirnirHúbertNói og Þorvaldur Þorsteinsson
ræða um heima oggeima, enþómestum verksinog
tilgang listarinnar
Föstudagur 20. júlí 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 21