Þjóðviljinn - 25.01.1991, Síða 10

STRHNÐ TORTIMIR MENNINGUNNI
Donald Judd: Hernaðarhyggjan í Bandaríkjunum og ( Sovétríkjunum er af sama toga... Ljósm.: Jim Smart.
annig komst bandaríski
myndlistarmaðurinn Don-
ald Judd að orði við blaðamann
Nýs Helgarblaðs í vikunni.
Hann var staddur á íslandi í
fjórða skiptið í einkaerindum.
Það eru kynni hans af íslensk-
um fornbókmenntum sem hafa
dregið hann hingað.
Donald Judd er einn af merk-
ustu listamönnum Bandarikjanna
á þessari öld og hefur lagt ómet-
anlegan skerf til þess að endur-
nýja myndmál nútímans og upp-
götva ný formræn gildi í verkum
sem eru samsett úr vélrænt unn-
um einingum þar sem yfirborð
formsins, litur, stærð og tengsl
þess við umhverfið skiptir mestu
og þar sem myndbyggingin bygg-
ir fýrst og fremst á endurtekningu.
En Donald Judd vildi ekki tala
um verk sín við blaðamann nema
óbeint. Það sem honum lá á hjarta
var stríðið. Eyðandi afl stríðsins,
sem er andstæða þess sköpunar-
starfs sem hann hefur helgað sig
sem listamaður. Og við spurðum
hann þeirrar einföldu spumingar,
hvers vegna hann teldi að Banda-
ríkin væru nú komin í stríð.
Hemaöar-
hagkerfið
- Allt frá því seint á fjóröa
áratugnum, þegar Bandaríkin fóra
að búa sig undir þátttöku í síðari
heimsstyijöldinni, hefur banda-
rískt hagkerfi verið hemaðarhag-
kerfi þar sem hergagnafram-
leiðsla og hemaðarappbygging
hafa notið forgangs. Engin sið-
menning fær staðist slíkt til
lengdar. Hemaðarhagstjómin
byggist á sóun. Hún leysir hvorki
efnahagsleg né menningarleg
vandamál samfélagsins. Hún tek-
urþvert á móti fjármuni frá menn-
ingunni og öllu lífi og sóar þeim í
herinn. Hún vinnur gegn menn-
ingunni, og allir þeir sem era
fýlgjandi stríði era jafnframt and-
stæðingar menningarinnar.
- Att þú þá við að bandarísk
stjómvöld séu á móti menning-
unni?
- Já, þeir era það og hafa ver-
ið það lengi. Fyrst Reagan og síð-
an Bush. Þeir hafa þrengt að
menningunni með ýmsu móti.
Hemaðarhagstjómin hefur leikið
Bandaríkin svo illa að þau era á
hraðri leið niður á við, bæði
menningarlega og efnahagslega.
Gagnvart mér sjálfum og öðr-
um skapandi listamönnum birtist
þetta í minnkandi eftirspum og
samdrætti á listamarkaðnum. Það
era ekki lengur til peningar fýrir
listina því stríðið hefúr forgang.
Þetta á líka við um aðrar greinar
vísinda og lista, sem ekki tengjast
hemaði.
Á Vesturlöndum, en einkum
þó í Bandaríkjunum, hefur síðast-
liðinn áratug verið vaxandi bylgja
alræðissinnaðrar hægristefúu.
Þeir hafa viljað kalla sig íhalds-
menn, conservative, en þeir era í
raun tortímandi, destractive.
Þessi bylgja alræðissinnaðrar
hægristefnu endurspeglast svo í
menningunni. Við getum til dæm-
is séð það í byggingarlistinni.
Alræðissinnuðu hægriöflin
vilja sína eigin byggingarlist eins
og allir einræðisherrar hafa viljað
fýrr og síðar. Það er kannski ekki
beinlínis meðvitað, en það er
margt líkt með byggingarlist síð-
ustu ára og byggingarlist fasista á
þriðja og fjórða áratugnum. Póst-
módemisminn svonefndi er bygg-
ingarlist þessara afla og þess
falska hagkerfis sem byggir á
hemaðarhagstjóminni.
Hann byggist á ódýrum lausn-
um og yfirborðskenndum. Alveg
eins og hagstjómin. Þeir vilja líka
yfirborðskennda og merkingar-
lausa list eins og hefúr verið svo
áberandi í New York síðustu 20
árin.
Þessir menn segja að fjárlaga-
hallinn skipti ekki máli. Þeir segja
líka að kostnaðurinn af stríðinu
skipti ekki máli. Sannleikurinn er
hins vegar sá, að í Bandaríkjunum
er allt í niðumíðslu. Þetta blasir
hvarvetna við. Líka í bænum
Marfa í Texas, þar sem ég bý.
Mannvirkjum er ekki haldið við
og jafnvel götumar era úr sér
gengnar. Samt senda þeir hálfa
miljón hermanna til Saúdí Arabíu.
Sovésk hliðstæöa
- Þú varst i Sovétríkjunum á
síðasla ári og hélst þar sýningu.
Þú hefur vcentanlega séð enn
meiri hrörnun þar?
- Jú, þeir eiga við sama
vandamál að stríða, hemaðarhag-
stjómina. Þeir vita ekki hvemig
þeir eiga að losna undan þessu
mergsjúgandi hemaðarapparati
og skriffæði. Gorbatsjov sagði
sjálfúr að það væri hemaðarhag-
10.SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 25. jamíar 1991