Þjóðviljinn - 11.05.1991, Blaðsíða 10

Minningarnar
um Viðreisn
Sigurður Á. Friðþjófsson tók saman
L
„Við eigum góðar minningar
um Viðreisn,“ sagði Jón Baldvin
Hannibalsson, formaður Al-
þýðuflokksins, þegar viðræður
hans og Davíðs Oddssonar um
myndun hægri stjómarinnar
voru á fullu á bak viö tjöldin,
skömmu áður en Davíð fékk op-
inbert umboð til stjórnarmynd-
unar.
17. april árið 1969, eftir að
Viðreisnarstjómin hafði setið í 10
ár, skrifaði sami Jón Baldvin rit-
stjómargrein í Nýtt land- Fijáls
þjóð:
„Eitt megineinkenni íslenzkr-
ar þjóðfélagsþróunar á undan-
fomum árum hefur verið það, að
við höfum stöðugt verið að drag-
ast aftur úr þeim þjóðum, sem
við, þrátt fyrir allt, höfum helzt
reynt að halda til jafhs við. Bilið
fer sífellt breikkandi. Ef ekki
verður að gert í tíma getur svo
farið, að örlög íslands verði hin
sömu og þeirra byggðarlaga á Is-
landi, sem hafa verið að tærast
upp; fólksflóttinn staðnæmist
ekki í Stórreykjavík, heldur haldi
áfram út fyrir landsteinana. Land-
flótti margra sérmenntaðra
manna, lækna, verkfræðinga og
nú síðast iðnaðarmanna, og vax-
andi brottflutningur almennt til
annarra landa, er forsmekkur að
þessari þróun. A aldafjórðungs
afmæli lýðveldisins er þjóðin
haldin ugg og kvíða um framtíð-
ina.“
Af lausbeizlaðri
dýrtíðarófreskju
Þetta var nú Iýsing Jóns Bald-
vins á ástandinu hjá þjóðinni eftir
tíu ára Viðreisn. En við skulum
leita í smiðju foður hans, Hanni-
bals Valdimarssonar, að sögulegri
upprifjun á fyrstu ámm Viðreisn-
arstjómarinnar, en hún birtist í
greininni „Þjóðfélagstannpína og
lækningavonir“ í Fijálsri þjóð 7.
febrúar 1964.
„Lítum t.d. á tímabilið síðan
1959 og rekjum þróun þessara
mála síðan stig af stigi.
Það tímabil hefst með því að
stjóm Alþýðuflokksins lækkar
allt kaup með lögum. Yfirlýst var,
að þetta væri gert til að stöðva
verðbólgu og dýrtíð. Svo mikið
lagði verkalýðshreyfingin upp úr
því, að þetta mætti takast, að hún
þoldi bæði hina lögbundnu kaup-
hækkun og kauprýmun af völdum
hækkandi verðlags allt það ár, án
þess að knýja fram kauphækkun.
Þegar árið 1959 hafði kvatt,
kom ný rikisstjóm - rikisstjóm
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins undir forsæti Olafs
Thors. Eitt hennar fyrsta verk var
að gefa ófagra lýsingu á ástandi
efnahagsmála. Verðbólga og dýr-
tíð hafði síður en svo stöðvzt. Nú
væri engin leið fær, nema stór-
felld gengislækkun. Henni var
skellt á í marz 1960, og ný dýrtíð-
aralda flæddi yfir landið. Þá fyrst
þraut þolinmæði verkalýðshreyf-
ingarinnar. Kauphækkun var loks
Ingólfur Jóhannsson
Stefán Valdimarsson
knúin ffam. Ný gengislækkun
með nýrri verðhækkunarskriðu
var svarið. Er nú öllum ljóst að
þetta var hefndarráðstöfún reiðra
valdhafa. Allir vita nú og viður-
kenna, að engin efnahagsleg rök
vom fyrir þessu gengisfalli. Hef-
ur af því leitt fleira illt en af flest-
um öðmm stjómarathöfnum.
Dýrtíðaraukningin, sem af
seinni gengisfellingunni ieiddi,
var óbætt fram til vorsins 1962.
Þá knúðu verkalýðsfélögin fram
nokkra kauphækkun, en svo hóf-
leg var hún, að þá var kaupmáttur
tímakaupsins aðeins 90 móti 109
í ársbyrjun 1959.
I ársbyijun 1963 viðurkenndu
allir, að kaup verkamanna væri
svo Iágt orðið, að það yrði að
hækka. Varð þá allsheijarsam-
komulag um að hækka verka-
mannakaup um 5% án nýrrar
samningsgerðar.
Enn óx dýrtíðin hraðfara fyrri
hluta árs 1963. Hugðust þá verka-
lýðsfélögin rétta hlut sinn í júní
síðast liðnum. En þá var fallizt á
7,5% kauphækkun til bráðabirgða
og frekari aðgerðum ffestað til
15. október.
Yfir sumarið var dýrtíðar-
óffeskjunni hleyp lausbeizlaðri á
landslýðinn. Vísitalan hækkaði
um 16 stig, eða nálega 12%, og
gerðu samningamir í desember
lítið betur en að vinna upp það,
sem úrskeiðis hafði gengið í verð-
lagsmálum, frá því upp var staðið
ffá bráðabirgðasamkomulaginu
sl. vor.“
Soramedferö
og gengisfellingar
Þessi upprifjun foður Jóns
Baldvins á fyrstu árum þeirrar
Viðreisnar sem Jón Baldvin á svo
góðar minningar um, er ekki eini
vitnisburðurinn um bága efha-
hagsstjóm Viðreisnarflokkanna.
Næst skulum við grípa niður í
þingræðu Bjöms Jónssonar sem
hann flutti við eldhúsdagsumræð-
ur 1971, skömmu eftir að Við-
reisn hafði skilað af sér þjóðarbú-
inu.
„Á síðustu 10 árum, sem þeir
vom við völdin, hækkaði vísitala
vöm og þjónustu um hvorki
meira né minna en 183 stig miðað
við vísitöluna 100 1963, eða að
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma
Valgerður Elíasdóttir
Bröttuhlíð 12
Hveragerði
verður jarðsungin þriðjudaginn 14. maf kl. 15:00 frá Fossvogs-
kirkju.
Álfheiður Unnarsdóttir
Elsa Auðbjörg Unnarsdóttir
bamaböm og bamabamabörn
Björn Jónsson: Höfuðmarkmiðið er að fella viðreisn-
arstjómina og fá endi bundinn á þá óstjórn, vanstjórn
og spillingu sem rlkt hefur undir hennar forystu sfð-
ustu 11 árin.
Ólafur Hannibalsson: - Viöreisnarstjórnin er fallin.
Gersamlega fallin ( áliti, rúin trausti og tiltrú fyrri fylg-
ismanna.
Hannibal Valdimarsson: Einasta leiðin til þess að
toga Alþýðuflokkinn aftur á rétta braut er sú, að kó-
sendurnir refsi honum fyrir íhaldsþjónkun hans og
segi honum þannig til vegar.
Jón Baldvin Hannibalsson: Alþýðuflokkurinn er kyrfi-
lega bundinn á klafa Sjálfstæðisflokksins, gegnum
þéttriöið net fjárhagslegra hagsmuna.
10«SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. maí 1991
meðaltali um 18-19 stig á ári. Og
þegar lokin nálguðust, var skrið-
urinn enn svo þungur, að á síðustu
valdamisserum fyrrverandi
stjómar, þ.e. ffá fyrsta ársfjórð-
ungi 1970 til fyrsta ársfjórðungs
1971, hækkaði vöruverð og þjón-
usta um tæp 30 vísitölustig, mið-
að við sama grunn og ég áður
nefndi eða úr 230,9 stigum í
260,2 stig.“
Seinna í sömu ræðu rifjaði
Bjöm upp gengisfellingasögu
Viðreisnar:
„Fjórar gengisfellingar vom
ffamkvæmdar á átta ámm. Fylgdi
þeim öllum ýmist algert afhám
verðlagsbóta, eins og 1960 og
1961, eða stórfelld skerðing, eins
og 1967 og 1968. í fjögur ár sam-
fellt vom verðlagsbætur á laun af-
numdar með lögum, og samtök
launafólks vom neydd til að heyja
vinnudeilur allt að þrisvar sinnum
á ári til að ffeista þess að halda í
horfinu um launakjör sín, en tókst
þó ekki oft og iðulega. Þannig
hrakaði kaupmætti tímakaups
verkamanna um nær 20 stig mið-
að við vísitölu 1963 sama sem
100 ffá þriðja ársfjórðungi 1967
til þriðja ársfjórðungs 1969, og
við fall viðreisnarinnar stóðu sak-
ir þannig, að mjög skorti á þrátt
fyrir öfluga sókn verkalýðssam-
takanna í kjarasamningunum
1970, að náðst hefði ffam sá
kaupmáttur tímakaups, sem
skárstur varð í tíð viðreisnarimuu,
á árunum 1966 og 1967.“
Þessi vinnubrögð Viðreisnar
kallar Bjöm seinna í ræðunni
„sorameðferð“.
Óstjórn, vanstjóm
og spilling
28. apríl 1969 kynnti Bjöm í
útvarpsumræðum hvert helsta
takmark Samtaka fijálslyndra og
vinstri manna væri, en einsog
kunnugt er var Jón Baldvin einn
helsti hvatamaður að stofnun
Samtakanna. Höfúðmarkmiðið
var:
„Að fella núverandi ríkis-
stjóm og fá endi bundinn á þá
óstjóm, vanstjóm og spillingu,
sem ríkt hefúr undir forystu henn-
ar síðustu 11 árin.“
Við skulum grípa niður í ræð-
una á nokkrum stöðum:
„Síðustu tvö árin hefúr stein-
inn tekið úr í þessum efnum, er
kjör verkafólks hafa fyrir beinan
tilverknað stjómvalda verið rýrð
um 20-25% að mati verkalýðs-
samtakanna.“
„Engum umtalsverðum lífs-
kjarabótum, a.m.k. sem laun
varða, sem enzt hafa til lang-
ffama, hefúr verið komið ffam
allan þennan langa valdaferil..."
„Algert stjómleysi í allri með-
ferð fjárfestingar- og lánamála
hefúr verið slíkt, að helzt má
flokka undir fjárhættuspil."
„Að hinu leytinu stendur svo
Alþýðuflokkurinn, sem hefúr fyr-
irgert öllum siðferðilegum rétti til
að bera sér í munn orðið jafnaðar-
stefna eftir ellefú ára þjónustu við