Þjóðviljinn - 17.05.1991, Blaðsíða 6

Innri
markaðurinn
- vatn á
myllu
Mafíunnar?
Fjórir þingmenn frá þýska
fylkinu Nordrhein-Vestfalen eru
komnir til Italíu, þeirra erinda að
ræða við þarlenda embættismenn
og lögregluforingja um hvað sé til
ráða í baráttunni gegn glæpasam-
tökum. Þjóðverjamir fjórir flugu í
fyrradag til Palermo á Sikiley,
sem lengi hefur verið kölluð höf-
uðborg mafíunnar þar á eyju.
Víða í Evrópu gætir nú ótta við að
ítölsku mafíumar muni, er innri
markaður Evrópubandalagsins
svokallaður verður kominn á
legg, eiga hægar með en áður að
útbreiða starfsemi sína til annarra
landa bandalagsins. Þýsk stjóm-
völd hafa öðmm fremur látið í
ljós áhyggjur af þessu. Gert er ráð
fyrir að innri markaðurinn verði
kominn á 1993.
Kínversk-
sovéskur
landamæra-
samningur
Utanríkisráðherrar Kína og
Sovétríkjanna undirrituðu í gær í
Moskvu samning um landamæri
þeirra þar sem Mansjúría og
Austur-Síbería mætast. Verða
landamærin að mestu óbreytt, en
dregin eitthvað nákvæmlegar.
Þetta er einskonar bráðabirgðasátt
um landamærin milli stórvelda
þessara, því að ekki er allur
ágreiningur um þau hér með úr
sögunni. 1969 kom til harðra bar-
daga milli sovéskra og kínversla-a
hermanna við fljótin Amúr og Us-
súri, þar sem þau renna á þeim
landamæmm sem nú hefur verið
samið um. 71 sovéskur hermaður
féll í þeim bardögum, að sögn
sovéskra stjómvalda. Við þau
átök náði ljandskapurinn með
Sovétmönnum og KJnverjum há-
marki.
KEW
HOBBY
HÁÞRÝSTIDÆLAN
Á auðveldan hátt
þrífur þú:
Bílinn, húsið,
rúðurnar,
veröndina o.fl.
Úrval aukahluta!
Hreinlega allt til hreinlætis
REKSTRARVÖRUR
Rettarhálsi 2 - 110 R vík - Símar 31956-685554
Um Júgóslavíu
í stuttu máli
Dökku svæðin eru héruð í Króatíu byggð Serbum.
Júgóslavía er sambandsríki
sex lýðvelda og tveggja sjálf-
stjórnarsvæða, sem heyra raun-
ar undir eitt lýðveldanna, Serb-
íu, og hafa nú litla sjálfstjórn í
raun. Ibúar Júgóslavíu eru nú
um 23,5 miljónir.
Auk annars sem stuðlar að
sundmng em lífskjör og ástand í
efhahags- og atvinnumálum, sem
er mjög mismunandi eftir lýðveld-
um og sjálfstjómarsvæðum. At-
vinnulífið er mest þróað og lífskjör
best í Slóveníu og Króatíu, en fá-
tækastir og minnst þróaðir em
menn í Svartfjallalandi, Kosovo og
Makedóníu.
SLÓVENÍA. Um 90 af hundr-
aði íbúa þar em Slóvenar, sem em
kaþólskir og menningarlega ná-
tengdir Austurríkismönnum og
vom stjómarfarslega sameinaðir
þeim eða undir þá gefnir frá ní-
undu öld til þess er Júgóslavía var
stofnuð. Margra mál er að ef Sló-
venía segði sig úr Júgóslavíu yrði
hún efnahagslega háð Austurríki.
KRÓATÍA. Um 74 af hundraði
íbúa em Króatar, sem em kaþólsk-
ir og vom frá 12. öld til þess er
Júgóslavía var stofnuð meira eða
minna háðir Ungverjum og Aust-
urríkismönnum, sem þeir urðu fyr-
ir miklum menningaráhrifúm frá,
sem og ítölum (vegna ítaka Feney-
inga austan Adríahafs). Um 11,5 af
hundraði landsmanna em Serbar,
sem búa þar flestir á vissum svæð-
um.
SERBÍA. 87 af hundraði íbúa
þar em Serbar, sem em rétttrúnað-
arkristnir (orthodox). Em Serbar
þannig í menningarlegum og trúar-
legum efnum tengdari Grikkjum,
Búlgömm, Rúmenum og Rússum
en löndum sínum Króötum og Sló-
venum. Mikil áhrif á þjóðina hafði
einnig að frá því á 15. öld ffarn á þá
19. var hún undir yfirráðum
Tyrkjaveldis Ósmansættar.
VOJVÓDÍNA. Serbar em þar
um 55 af hundraði íbúa, en af öðr-
um íbúum svæðisins em Ungveijar
fjölmennastir, rúmlega 19 af
hundraði. Svæðið var frá fomu fari
hluti Ungveijalands uns það var
sameinað Júgóslavíu er hún var
stofnuð.
KOSOVO. Albanir, sem em
íslamskir að trú og ekki slavneskir
eins og Serbar, Svartfellingar, Kró-
atar, Slóvenar og Makedónar, em
þar um 90 af hundraði íbúa. Ef til
ffekari upplausnar og borgarastyij-
aldar kæmi í Júgóslavíu myndi Al-
banía að líkindum reyna að inn-
lima svæðið.
BOSNÍ A-HERZEGÓVÍNA.
Þar er ekkert eitt þjóðemi langíjöl-
mennast, eins og í hinum lýðveld-
unum. Slavneskumælandi múslím-
ar, sem teljast sérstök þjóð, em um
39 af hundraði íbúa, Serbar um 32
af hundraði og Króatar um 29 af
hundraði. (Allir tala þeir sama
málið, serbókróatísku sem er sam-
eiginlegt mál Serba og Króata.)
Ólíklegt er að það lýðveldi héldist
lengi sameinað, ef Króatar og
Serbar kæmu sér upp eigin ríkjum.
SVARTFJALLALAND. Um
67 af hundraði landsmanna em
Svartfellingar, sem munu raunar
flestir telja sig til Serba. Þeir hafa
orð á sér sem miklir bardagamenn
og em stoltir af því, að þeir vom
skemur undir tyrkneskum yfírráð-
um en sumir granna þeirra. Landið
var sjálfstætt ríki (fýrst undir stjóm
biskupa, síðan jarla (hospodara) og
loks konunga) samfleytt ffá því um
1700 til loka heimsstyijaldarinnar
fyrri erþað varsameinað Júgóslav-
iu. Svartfellingar era rétttrúnaðar-
kristnir.
MAKEDÓNÍA. 68 af hundraði
landsmanna em Makedónar og um
20 af hundraði Albanir. Makedón-
ar em rétttrúnaðarkristnir og slav-
nesk tunga þeirra skyldari búl-
görsku en serbókróatísku, enda
vom þeir fyrr á tíð taldir með Búl-
görum. Landssvæði þetta var undir
yfnráðum Tyrkja ffá því á síðari
hluta 14. aldar til Balkanstríðanna
1912-13, er það var lagt undir kon-
ungsríkið Serbíu.
Nu fæðast æ færri
börn í heiminum
Og samt, og samt er fólksfjölgunarsprengingin enn á fullu...
I*" fyrsta sinn í sögunni er að því
komið að það dregur úr
barnsfæðingum í heiminum.
Jafnvel í löndum Suður-Asíu og
Afríku þar sem hefð er fyrir
barnmörgum fjölskyldum eiga
konur nú færri börn en um og
upp úr 1960. Ástæðan er fyrst
og fremst sú að notkun getnað-
arvarna er mun útbreiddari en
þá.
Þessar upplýsingar koma ffam
í ársskýrslu þeirrar stofnunar Sam-
einuðu þjóðanna sem fjallar um
fólksfjöldamál (UNFPA) sem ný-
lega var kynnt í Genf.
Samkvæmt skýrslu UNFPA
dregur nú jafnt og þétt úr bams-
fæðingum í Suður-Ásíu. Gera má
ráð fyrir að í meðalfjölskyldu þar
verði fjögur böm á scinni hluta
þcssa síðasta áratugs aldarinnar.
En síðar muni fjölskyldur enn
minnka og 2,2 börn vera í hverri
fjölskyldu á ámnum 2020-2050.
1 Afríku fæðast enn mörg böm
í fjölskyldu hverri, cn samt dregur
úr frjósemi í Norður-Afríku,
Kenya, á Mauritius, í Senegal og
Zimbabwe.
Það fæðast færri böm afþeirri
einföldu ástæðu að tekist hefur að
fá mun flciri til að nota getnaðar-
vamir en áður. Um 1960 notaði
aðeins tíundi hluti gifts fólks í þró-
unarlöndum einhverskonar getn-
aðarvamir, en nú er fjöldi þeirra í
sömu löndum kominn upp fyrir
helming. I Austur-Asíu, þar sem
bamsfæðingum hefur fækkað um
helming á síðasta aldarfjórðungi
hefur notkun getnaðarvama aukist
úr 17% í 71% segir í skýrslu
UNFPA. Hér mun muna mestu um
það átak sem gert hefur verið til að
hafa hemil á fólksfjölgun í Kína.
I þessari þróum kemur og við
sögu breyttur hugsunarháttur. Ný
kynslóð ungra kvenna í þróunar-
löndunum mun eignast færri böm
en fyrri kynslóðir, m.a. vegna þess
að þær gera sér grein fyrir því að
það er betra að eiga minni en heil-
brigðari fjölskyldu. I Kenya er til
dæmis svo komið að helmingur
giftra kvenna vill ekki eiga fleiri
böm en þær nú eiga, og 26% vilja
bíða að minnsta kosti í tvö ár
þangað lil þær cignast næsta bam.
En þó að menn nú í fyrsta
skipti sjái fram á það að úr bams-
fæðingum dragi, þá fæðast samt
fleiri böm í heiminum en menn
höfðu búist við. Fólksfjölgunar-
sprengingin er enn á fullu ef svo
mætti segja. íbúar heims em í dag
5,4 miijarðar. Árið 2025 verða
þeir orðnir 8,5 miljarðar með þeim
framreikningi sem nú er gerður.
Það er 38 miljónum meira en
menn héldu fyrir svosem tveim ár-
um.
Þessi ljölgun þýðir að fólks-
íjöldinn í heiminum muni fara yfir
tíu miljarða þegar árið 2050, og
ætti að aukast enn í hundrað ár þar
til mannkynið stöðvaðist á 11,6
miljörðum, segir í margnefndri
skýrslu. Þessar spár em mest
tengdar því hve mikil fólksfjölg-
unin er enn í mörgum þróunar-
löndum (búist er við því t.d að íbú-
um fjölgi um hclming í Nígeríu á
næstu tuttugu ámm).
En þessir langtímaspádómar
em að sönnu marklitlir ef menn
hafa það í huga að í þeim felst ekk-
ert um jarðarbúskapinn, um þá
umgengni manna við náttúmauð-
lindir og hráefni og orku sem gæti
staðið undir slíkum vexti - eða öllu
heldur stöðvað hann með hörm-
ungum. Né heldur verður ráð gert
fyrir mögulegum stórslysum á
heilsufari mannfólksins (t.d.
tengdum því að ónæmiskerftð
brestur undan miklu fargi).
í ríkustu löndum heims er
fólksfjölgunin í þann veginn að
hverfa. Hún er undir 1% á ári í
Norður-Ameríku og Evrópu. í
Svíþjóð er fólksfjölgunin aðeins
0,2%. í nokkmm Evrópulöndum
fæðast færri en þar deyja á ári
hveiju. Síðan 1965 hefur bömum
á konu hverja fækkað úr 2,1 í 1,7:
án innflutnings mundi íbúum Evr-
ópu líklega alls ekki fjölga neitt
það sem eftir lifir aldar. En inn-
flutningur á sér stað vitanlega og
gerir sig líklegan til að verða eitt
mesta pólitískt ágreiningsefhi í
álfunni á næstu ámm.
áb tók saman.
Gorbatsjov
bannar
verkföll
Gorbatsjov Sovétríkjaforseti
birti í gær tilskipun er bannar
verkföll í orkugeiranum, efna-
og málmiðnaði. Búist haföi verið
við slíku banni eftir verkfall
kolanámumanna sem lauk fyrr í
mánuðinum og lék efnahag Sov-
étríkjanna hart. Fyrirtækin í
þessum framleiðslugreinum fá á
móti aukinn ráðstöfunarrétt yfir
hagnaði sínum.
Gyðinga-
hatur í
Rúmeníu
Moses Rosen, yfirrabbíni
rúmenskra gyðinga, sagðist í gær
sjá merki þess að fasistar væm
að eflast að fylgi og áhrifum þar í
landi. Sagði rabbíninn þetta á
fundi með fréttamönnum, sem
hann kvaddi saman eftir að
hægriöfgasinnað blað, Europa,
haföi birt grein þar sem því var
haldið fram að í ríkisstjóm og á
þingi „yrði ekki þverfótað fyrir
gyðingum sem ætluðu sér að
gera Rúmeníu að nýlendu ísra-
els.“
Greinina skrifaði Radu Nic-
olae, fyrrum sjóliðsforingi, sem
hélt því fram í fyrra að hann
heföi verið aðalmaðurinn í sam-
særi um að steypa Ceausescu
einræðisherra af stóli.
Um 800.000 gyðingar
bjuggu í Rúmeníu fyrir heims-
styijöldina síðari. Flestir þeirra
vom myrtir af nasistum, með
dijúgri hjálp Rúmena sjálfra, og
þeir sem eftir liföu fluttust til
Israels o.fl. landa. Nú em gyð-
ingar aðeins 0,08 af hundraði
íbúa Rúmeníu.
Síðan Rúmenar losnuðu við
Ceausescu hafa þeir farið að
kenna Ungveijum, sem em fjöl-
mennir í Transsylvaníu, og gýð-
ingum um að hafa leitt yfir þá al-
ræðisvald kommúnista.
6.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. maí 1991