Þjóðviljinn - 31.01.1992, Side 11

Fátækari fj ölmiðlaflóra
Rætt um fortíð og
framtíð í íslenskri fjölmiðlun
Það eru óneitanlega mikil tímamót þegar Þjóðviljinn Iýkur göngu
sinni. Fjölmargir telja skarð fyrir skildi, aðrir láta sér fátt um
finnast. Fjölmiðlaflóran breytist óumdeilanlega, þótt skoðanir séu
skiptar um það hvort þær breytingar verði miklar eða litlar við
brotthvarf Þjóðviljans. Hver er framtíð íslenskrar Ijölmiðlunar? Hvaða
brevtingar hafa orðið á allra síðustu árum og hvaða breytinga er að
vænta? Hefur Þjóðviljinn skipt máli í þjóðmálaumræðunni? Þannig má
spvrja í stærra samhengi. Þessar og vmsar fleiri spurningar höfum við
lagt fyrir nokkra einstaklinga sem starfa við fjölmiðlun. Það eru þau
Atli Rúnar Halldórsson, fréttamaður á Ríkisútvarpinu, Birgir Guð-
mundsson, fréttastjóri á Tímanum, Gunnar Steinn Pálsson, stjórnarfor-
maður Nvmælis, Helgi Guðmundsson, ritstjóri Þjóðviljans, Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir alþingismaður, Jónas Kristjánsson, ritstjóri DV, Sig-
urveig Jónsdóttir, fréttastjóri á Stöð 2, og Styrmir Gunnarsson, ritstjóri
Morgunblaðsins.
Vtð spyrjwn fyrst að þvi hvemig
islenskurjjölmiðlamarkaður hafi ver-
ið aó breytast á undanjornum árum.
„íslenskur fjölmiðlamarkaður hef-
ur breyst geysilega mikið á undan-
fómum ámm. Ef við lítum aðeins á
dagblöðin fyrst þá em þau flest eld-
gömul, stofnuð á ámnum 1910-1920,
Þjóðviljinn nokkm yngri. Dagblöðin
standa öll á gömlum merg. Arið 1985
hafði því lítið gerst annað en að Sjón-
varpið bættist við um miðjan sjöunda
áratuginn. Eg man hins vegar ekki eft-
ir öðm en að litlu blöðin haft verið að
berjast í bökkum. Á síðustu ámm,
með ljósvakafrelsinu. hefúr orðið gíf-
urleg breyting á öllum sviðum fjöl-
miðlunar. Utvarpsstöðvar hafa fæðst
og dáið, sameinast og sundrast og
enginn hefur getað séð fyrir hvað
gerðist. Sömuleiðis er ýmislegt í notk-
un á fjölmiðlum sem maður sá ekki
fyrir. Maður hefði til dæmis getað bú-
ist við því að með fleiri útvarps- og
sjónvarpsstöðvum myndi blaðalestur
minnka, en það virðist ekki hafa orðið
raunin. Aftur á móti dró úr áhorfí á
sjónvarp með tilkomu Stöðvar 2 sam-
tímis því að áhugi á íslensku efni
minnkaði, en fæstir, ef nokkur, sá þá
þróun fyrir," segir Sigurveig Jónsdótt-
ir.
Gunnar Steinn Pálsson bendir á
að ffelsisvindar hafi leikið um ís-
lenska fjölmiðla. Þá haft dagblöðin
þurft að mæta stöðugt harðnandi sam-
keppni frá ljósvakamiðlum og tímarit-
um. Offramboð á fjölmiðlum hafi síð-
an leitt til lélegri vinnubragða.
„Fjölmiðlamarkaðurinn er að
festa sig í sessi,“ segir Jónas Krist-
jánsson, „þannig að eftir verða tvö
fyrirtæki í hverri grein. Það er sejn
sagt, í dagblaðaheiminum Morgun-
blaðið og DV, í sjónvarpi er það ríkið
og Stöð 2, í útvarpi er það Rás 2 og
Bylgjan. Þctta eru þeir íjölmiðlar sem
eru þegar fastir í sessi og það er ekki
mikið sótt að þeim. Svo eru nokkrar
aðrar útvarpsstöðvar. Það stafar af því
að útvarpið er langódýrasta fjölmiðl-
unin. Það er hægt að halda úti fjöl-
breytni í útvarpi því tæknibúnaður þar
er áberandi ódýrastur. Mér finnst lík-
legast að þeir sem vilja bijótast inn á
þennan markað muni eiga auðveldast
með það í gegnum útvarp. Það er
nægt pláss fyrir útvarpsrásir og það er
hægt að byrja með litlum tilkostnaði
einsog dæmin sanna. Hinsvegar er svo
annað mál hvemig manni tekst að
vinna sér sess. Það virðist nú fyrst og
fremst vera gert með tónlist og ég ef-
ast urn að það sé hægt að kalla það
fjölmiðlun í hefðbundnum skilningi.
Það er einsog að í stað þess að vera
með eigin geislaspilara skrúfi menn
ffá útvarpinu. Að minnsta kosti er það
mjög einhæf fjölmiðlun. Niðurstaðan
eftir þessar sviptingar er að það sitja
eftir tveir aðilar á hveijum pósti, sex
aðilar alls, þar af eru tveir sameinaðir,
þannig að þetta eru íjögur fyrirtæki.
Það væri eðlilegra að hugsa sér sex
óháða aðila. En ég sé ekki að það
verði mikil breyting á þessu á næst-
unni.“
Birgir Guðmundsson segir að
breytingin hafi orðið mjög veruleg á
síðasta áratug. „í hnotskum felst hún í
meira framboði af minna unnu efni.
Þetta á ekki hvað síst við um ljósvaka-
miðlana. Útsendingartími útvarps- og
sjónvarpsstöðva hefur margfaldast á
þessum tíma en aukningin hefur ekki
orðið eins mikil í því sem lagt hefúr
verið til dagskrárgerðarinnar sjálffar.
F^nir vikið er sent út meira af efni en
þetta efni er yfirleitt lítið unnið og oft-
ast heldur lélegt. Frá því em þó vissu-
lega undantekningar. Áhrifin hafa orð-
ið tvenns konar. Annars vegar em
fjölmiðlanotendur ekki eins gagnrýnir
á fjölmiðlana og hætta einfaldlega að
nota þá. Þeir segja upp blaði, skipta
um rás eða hreinlega slökkva á við-
tækjunum, sem ég held raunar að sé
að verða sífellt algengara. Hins vegar
hefur þessi þróun þrengt að möguleik-
um fjölmiðlanna sjálffa því fleiri aðil-
ar slást um auglýsingatekjur og at-
hygli almennings, en hvomgt er ótak-
mörkuð auðlind,“ segir Birgir.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir telur
að það liggi nokkuð ljóst fyrir hvaða
breytingar hafi orðið á undanfbmum
ámm. „Ljósvakaíjölmiðlun hefúr ver-
ið í sókn á kostnað blaðaútgáfú sem
hangir á horriminni. Að vísu hefúr
heldur hægst um á ljósvakamiðlunum
eftir æði fyrstu áranna en engu að síð-
ur em þeir mjög plássfrekir á fjöl-
miðlamarkaðnum. Þeir hafa fyllt upp í
tómarúm hjá sumum fjölmiðlaneyt-
endum en stækkað það rúm hjá öðr-
um. Með heiðarlegum undantekning-
um má segja að nú sé meira ffamboð
en áður af því sama. Það ér ekki um
auðugan garð að gresja hjá þeim sem
vilja annars konar fjölmiðlun, þar sem
ekkert er tekið sem geftð, gagnrýni á
vald situr í fýrirrúmi og heiðarleg
sjálfgagnrýni er ástunduð."
,JVleginbreytingin er auðvitað sú
sem blasir við öllum, nýjar sjónvarps-
og útvarpsstöðva'- Samhliða hafa svo
stærri dagblöðin bætt stöðu sína en
hin minni orðið veikari. Þar að auki
hafa ný og tiltölulega öflug tímarit
komið til sögunnar. Kakan sem þessir
fjölmiðlar allir hafa til skiptanna hefúr
á hinn bóginn ekki stækkað að sama ^
Síða 11
ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. janúar 1992