Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1995, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELIÁS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDS30N
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Vopnaðir atvinnumenn
Bankaránið á mánudaginn vekur athygli á nokkrum
atriðum, sem einkenna íslenzk afbrot í vaxandi mæli.
Ber þar einna hæst aukna aðild atvinnumanna, sem eru
vel skipulagðir og fremja ekki afbrot sín undir þungum
áhrifum læknalyfja, áfengis eða fíkniefna.
Reynslan sýnir, að íslenzkir rannsóknamenn eru van-
búnir að fást við glæpi af þessu tagi. Algengast er, að
ræningjar fínnist ekki og þurfi því ekki að svara til saka.
Þannig hafa til dæmis ekki enn fundizt þeir, sem í febrú-
ar rændu tvo benzínafgreiðslumenn á leið í banka.
Mikilvægt er, að rannsóknamenn nái sem fyrst tökum
á þessari tegund glæpa til þess að draga úr fordæmisgildi
þeirra. Með aukinni þjálfun, erlendri fræðslu og bættum
mannskap á að vera unnt að upplýsa fleiri mál af þessu
tagi og fækka afbrotum atvinnumanna.
Að ýmsu leyti eru aðstæður til rannsókna á afbrotum
betri hér á landi en annars staðar. Landamæri ríkisins
eru ljós og þjóðfélagið er í senn fámennt og heildstætt.
Hér á landi ætti fremur en annars staðar að vera unnt að
einangra undirheimana og skyggnast inn í þá.
Vopnaburður eða hótanir um vopnabeitingu eru ann-
að atriði, sem í vaxandi mæli einkennir afbrot hér á
landi. Skiptir þá litlu, hvort um raunveruleg vppn er að
ræða eða ekki, því að fólkið, sem fyrir þeim verður, hef-
ur enga aðstöðu til að ganga úr skugga um slíkt.
Aukinn vopnaburður afbrotamanna kemur raunar
ekki á óvart frekar en aukin atvinnumennska þeirra.
Hvort tveggja hefur í vaxandi mæli einkennt afbrot í ná-
grannalöndunum. Og rannsóknamenn á Norðurlöndum
hafa einnig átt í mesta bazli með slík mál.
Vopnaburðurinn er alvarlegri en atvinnumennskan.
Hún setur óbreytta borgara í hættu, sem atvinnu-
mennskan ein gerir ekki. Raunar má gera því skóna, að
atvinnumenn séu fólki minna hættulegir en skyndi-
glæpamenn, sem eru ruglaðir af notkun lyfía eða áfeng-
is.
Bankar og aðrar stofnanir, sem hafa mikla peninga
með höndum, geta aukið varúðarráðstafanir sínar langt
umfram það, sem nú tíðkast hér á landi, og þannig lagt
steina í götu atvinnumanna. Aukin gætni og aukin tækni
í gæzlu peninga getur þannig haft mikil áhrif.
Öðru máli gegnir um vopnaburðinn. Ekki er hægt að
verjast honum á sama hátt og atvinnumennskunni. í því
efni duga ekki varnir, heldur þarf að sækja inn í skúma-
skot þjóðfélagsins og lýsa þau upp. í því efni er nauðsyn-
legt að beina athyglinni að rótum vandans.
íslenzka þjóðfélagið dregur því miður óhjákvæmilega
dám af umhverfi sínu. Það er að verða flóknara og marg-
breytilegra. Gjár eru að myndast milli þjóðfélagshópa.
Ekki sízt er taumlaus græðgi í vaxandi mæli höfð að leið-
arljósi í öllum þrepum þjóðfélagsstigans.
Á efri þrepum eru ótal tækifæri til að þjóna græðginni
innan ramma laganna. í neðri þrepunum telja menn sig
fremur þurfa að stytta sér leið út fyrir þann ramma, en
hafa um leið óbeina fyrirmynd af hinum, sem greinilega
þjóna græðgi sinni, þótt innan rammans sé.
Með betri innsýn í hugarheim og þjóðfélagsaðstæður
vopnaðra atvinnumanna eiga rannsóknamenn að geta
náð betri árangri við að upplýsa glæpi þeirra. Brýnt er
að koma þeim skilaboðum á framfæri við upprennandi
afbrotamenn, að þess háttar glæpir borgi sig ekki.
Hinn ljúfi tími viðskipta við vímaða kunningja lögregl-
unnar er að byrja að víkja fyrir tíma baráttu við alvöru
glæpamenn eins og þeir tíðkast úti í hinum harða heimi.
Jónas Kristjánsson
„Menntun er lítils virði ef hún er ekki studd af starfsreynslu," segir Jón m.a. í grein sinni í dag.
Menntahroki
Einn versti löstur á fólki sem
hefur átt þess kost að sitja lang-
tímum saman á skólabekk er að
fyllast hroka og stærilæti yfir því
litla sem það hefur komist yfir að
læra. Menntahroki er þó sem bet-
ur fer ekki yfirgnæfandi meðal
langskólamanna. Margir lærdóms-
menn eru haldnir af viðeigandi
hógværð yfir eigin ágæti. Þetta á
sérstaklega við þá sem hafa náð
það langt á eigin fagsviðum að
þeir eru farnir að skilja glöggt tak-
markanir þeirra og ófullkomleika,
sem sé þá sem eru mest og best
menntaðir.
Studd af starfsreynslu
Ærin ástæða er fyrir hæfilegri
hógværð. Hver og einn getur ekki
lært nema brot af því sem til er af
þekkingu hvers fagsviðs. Margir
ná ekki neinum afburðatökum á
því sem þeir læra þótt þeir sitji
árum' saman á skólabekk. Við
þetta bætist síðan að það sem vit-
að er á hverjum tíma er oft glopp-
ótt og takmarkað. Sumt er beinlín-
is rangt. Þetta kastar engri rýrð á
menntun sem slíka. Hún er mjög
mikilsverð auk þess sem hún hef-
ur oftast yfirburði yfir brjóstvitið
einbert þótt það sé oftast nauðsyn-
legt til að bæta upp bókvitið.
Menntun er lítils virði ef hún er
ekki studd af starfsreynslu. Lítið
dugar að kunna utan að hvers
kyns fræði ef menn geta síðan
ekki hagnýtt þau til að ná árangri
í störfum sínum. Margir æðri
skólar hafa á undanfórnum árum
legið undir ámæli fyrir það að
skila fólki fremur óþjálfuðu og
getulitlu til raunhæfra verka út í
lífið. Þetta virðist horfa til betri
vegar í seinni tíð en mikið virðist
samt á vanta enn sem komið er.
Athafnir eða athuganir
Einn megingalli á skólakerfinu
hér á landi er það verulega
áherslubrengl sem felst í hlutfalls-
lega mjög mikilli áherslu á hvers
kyns huglæga og bóklega iðkun,
svo sem athuganir, greiningu, út-
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsingaþjón-
ustu Háskólans
listanir, útreikninga og annað
þess háttar en lítilli eða jafnvel
engri áherslu á athafnir, frum-
kvæði og framtak.
Þegar út í lífið er komið byggir
árangur oft að langmestu leyti á
því að geta átt upptök að nýjung-
um, hrundið þeim í framkvæmd
og fylgt málum eftir af krafti og
seiglu allt þar til að lokamarki er
náð. Þetta eru allt aðrir hlutir en
skólinn gerir að aðaláherslu.
Hroki hjá nýgræðingum
Sérkennilegt að verða vitni að
því þegar fremur ungt og óreynt
bókvitsfólk, sem hlotið hefur
gloppótta fræðslu og þjálfun og er
ekki farið að ná neinum áberandi
árangri, lætur skína í hroka gagn-
vart þeim sem eru minna mennt-
aðir en hafa oft sannað sig í störf-
um sínum með árangursríkum
verkum. Þótt sá sem hefur meiri
menntun hafi nánast alltaf til-
tekna þekkingarlega yfirburði þá
er það kjánalegt að gera í því að
halda þeim á lofti.
Sá sem lætur skína í mennta-
hroka eða yfirlæti af einhverju
tagi spillir með þessu athæfi sínu
möguleikum sínum til að ná ár-
angri í samstarfi með öðrum.
Hann eitrar andrúmsloft meðal
samverkamanna sinna og getur
þannig dregið stórlega úr mögu-
lefkum hópsins til að ná árangri.
Þótt framlag slíks manns geti í
sjálfu sér haft nokkra þýðingu þá
verður það oft léttvægt i saman-
burði við þann skaða sem fram-
koma hans veldur. Hún er því
beinlínis skaðleg og hana á að
meðhöndla sem slíka.
Menntahroki er óþurftarfyrir-
bæri sem koma þarf fyrir kattar-
nef alls staðar þar sem hann lætur
á sér kræla. í hans stað þarf að
koma eðlilegt og yfirlætislaust
stolt fólks sem er meðvitað um
hæfileika sína og þekkingu og er
fært um að vinna með öllu öðru
fólki á jafnréttisgrundvelli.
Jón Erlendsson
„Einn megingalli á skólakerfinu hér á
landi er það verulega áherslubrengl sem
felst í hlutfallslega mjög mikilli áherslu á
hvers kyns huglæga og bóklega iðkun, svo
sem athuganir, greiningu, útlistanir, út-
reikninga og annað þess háttar, en lítilli
eða jafnvel engri áherslu á athafnir, frum-
kvæði og framtak.“
Skoðanir annarra
Brú yfir Hvalfjörð?
„Hvað með brú yfir Hvalfjörðinn I staðinn fyrir
göng? Enginn veit t.d. hvað skástagsbrú/hengibrú á
miðjum firðinum með jarðfyllingum að sitt hvorum
megin, myndi kosta, þ.e. ef Hvalfjörðurinn yrði brú-
aður á svipaðan hátt og Borgarfjörðurinn.Það yrði
örugg fjárfesting og lyftistöng fyrir ferðamannaiðn-
aðinn að fá tækifæri til að aka með ferðamennina
yfir einn fegursta fjörð landins í stað þess að skella
þeim niður í niðamyrkur og hættur jarðganganna."
Friðrik Hansen Guðmundsson í Mbl. 19. des.
Goðsögn gærdagsins
„Gamla sáttin um velferðarkerfið er að bresta alls
staðar i Evrópu og hér á landi hefur umræðan snú-
ist um sparnað hér og sparnað þar, án þess að hetju-
legt undanhald okkar sem verja velferðarhugsjón-
irnar hafi skilað raunverulegum árangri....Goðsögn
gærdagsins er farin - það geta ekki lengur allir haft
skilyrðislausan rétt til alls óháð aðstæðum þeirra.
En goðsögnin hefur gefið okkur trú á tilgang morg-
undagsins, og sá tilgangur er að tryggja ákveðið
efnahagslegt og félagslegt öryggi, þannig að allir hafi
raunhæfa möguleika og eitthvað val til að þroskast
og taka þátt í samfélaginu."
Birgir Guðmundsson í Tímanum 16. des.
Sameining vinstri manna
„Þegar við stöndum á þröskuldi nýrrar aldar er
sameining „vinstrimanna" engin töfralausn, enda er
umræðan nú að mestu eins og slitin plata sem spil-
uð hefur verið í meira en hálfa öld. Menn hljóta að
viðurkenna að fyllsta ástæða er til að skoða hlutina
uppá nýtt þegar mesti sameiningarsinninn vill helst
vinna með Sjálfstæðisflokknum. Niðurstaðan hlýtur
því að vera sú, að menn setjist á rökstóla um það
hvemig flokkakerfi hentar nýrri öld. Skipting á
mönnum og hugmyndum til hægri og vinstri á í
reynd jafnmikið erindi við samtíðina og væri mönn-
um deilt niður í fylkingar landvarnarmanna og
heimastjómarmanna.“Úr forystugr Alþ.bl. 16. des.