Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1996, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 1996
Fréttir_______________________________________________pv
Tuttugu og eins milljarös króna tap banka og opinberra sjóða 1990 til 1994:
Stjórnendur bera ábyrgðina
- segir Birgir ísleifur Gunnarsson seölabankastjori
Landsbanki Framkvæmda- Byggöa- Búnabarbanki Ibnlána- Atvlnnutr. Flskveibasj. Abrir
íslands
sjóbur stofnun islands
sjóbur sjóbur
útflgreina
íslands

Fátt hefur vakiö meiri athygli
þessa dagana en þaö svar Finns Ing-
ólfssonar viðskiptaráðherra við fyr-
irspurn Magnúsar Stefánssonar á
Alþingi að útlánatap ríkisbanka og
opinberra sjóða hafi numið 21,7
milljörðum króna á árunum 1990 til
1994. Þetta samsvarar andvirði 3.000
venjulegra fjögurra herbergja íbúða
í fjölbýlishúsum eða húsnæði 12
þúsund manns miðað viö fjögurra
manna fjölskyldur. Þess' vegna
hljóta að vakna spurningar eins og
hvers vegna þetta sé og hverjir beri
ábyrgð á þessu.
Birgir ísleifur Gunnarsson
seðlabankastjóri
„Auðvitað eru
það stjórnendur
hverrar stofnun-
ar sem bera
ábyrgð á sinni
stofnun. Þaö er
alveg augljóst
mál og að sú
ábyrgð verður
ekki af mönnum
tekin. Við höfum talsvert skrifað
um þetta tap banka og sjóða og bor-
ið saman við það sem hefur verið að
gerast erlendis. Þaö liggur ljóst fyr-
ir að þetta hefur fylgt efnahagslægð
þessara ára.
Þetta hefst annars staðar á Norð-
urlöndum en færist svo yfir til okk-
ar. Mér sýnist að það sem hefur
gerst hér sé í minna mæli en gerðist
annars staðar á Norðurlöndunum.
Þar urðu bankar gjaldþrota og ríkis-
sjóðir urðu að grípa inn í, sem sagt
að skattborgaramir urðu að koma
til hjálpar og taka yfir bankana. Það
hefur ekki gerst hér. Bankarnir
hafa að mestu bjargað sér án opin-
berrar aðstoðar. Að vísu varð einn
bankinn að taka víkjandi lán hjá
Tryggingasjóöi viðskiptabankanna
fyrir nokkrum árum. Hann er nú
byrjaður að endurgreiða það og tek-
ur það því á sig,“ sagði Birgir ísleif-
ur Gunnarsson seðlabankastjóri.
Hann sagði að bankaeftirlitið
kæmi hér ekki að. Grundvallarhlut-
verk þess væri að sjá til þess að lög-
um og reglum væri fylgt innan
bankakerfisins og að bankarnir
störfuðu á heilbrigðum og eðlileg-
um grundvelli. Hann sagði að eftir-
litið hefði stundum bent á eitt og
annað sem þvi hefði þótt athyglis-
vert þannig að afskriftum lána væri
hagað með eðlilegum hætti.
Birgir ísleifur var spurður hvort
honum þætti eðlilegt að stjómendur
banka og sjóða, sem tapa slíku fé
sem hér um ræðir, sætu áfram eins
og ekkert hefði ískorist.
„Ég vil ekki kveða upp slíkan
dóm að það sé ástæða til þess að láta
menn fara gagngert út af svona.
Þetta gerist á löngum tíma. Þama er
um vissa efnahagserfiðleika að
ræða á því tímabili sem þetta á sér
stað. Það virðist líka eins og ftjáls-
ræðið eigi sinn þátt í því, alla vega
sem gerðist á Norðurlöndum. Vext-
ir em allt í einu orðnir ftjálsir.
Stórir skuldarar, sem ekki hafa van-
ist því að þurfa að borga af sínum
skuldum, standa frammi fyrir
breyttu efhahagsástandi. Það em
alls konar svona hlutir sem koma
inn í þetta,“ sagði Birgir ísleifur
Gunnarsson.
Finnur Ingólfsson
viðskiptaráðherra
„Það er sjálfsagt hægt að draga
einhveija til ábyrgöar vegna þessa
máls. Ég er hins vegar þeirrar skoð-
unar að það þjóni ekki tilgangi
einmitt núna að segja til um hveijir
beri ábyrgðina. Það sem hefúr verið
að gerast á síðustu 5 til 7 ámm er að
við höfum verið
að ganga í gegn-
um mikla kreppu
í efhahagslífinu
og í atvinnumál-
um. Þessar miklu
afskriftir era til
komnar vegna
þess. Mest er tap-
ið á árunum 1993
og 1994 en menn vora ef til vill að
bíða næstu ár á undan eftir því að
það rofaði til í efhahagslífinu. Það
sem skiptir mestu máli nú er að það
er að rofa til í efnahagslífinu. Þar á
ég bæði við efnhags- og atvinnumál-
in og efnahag heimilanna," sagöi
Finnur Ingólfsson viðskiptaráð-
herra um þetta mál.
Hann sagði það koma í ljós á ár-
inu 1995 að þörf banka og sjóða til
afskrifta var minni en næstu ár á
undan.
Finnur var spurður hvað hann
teldi að gert yrði við stjórnendur
þessara banka og sjóða eftir þetta ef
þeir væra einkafyrirtæki?
„Ég ætla ekkert að segja um það.
Það getur hver og einn velt því fyr-
ir sér hvaö yrði gert við stjórnend-
umar ef um einkafyrirtæki væri að
ræða. En ég vil benda á aö við erum
að hefjast handa við að breyta ríkis-
bönkunum yfir í hlutafélög. Þá held
ég að geti orðið einhver breyting á.
Hins vegar held ég að þessi útlána-
töp sé ekki hægt að rekja bara til
stjómendanna, maður verður að
skoða allar aðstæður," sagði Finnur
Ingólfsson.
Margrét Frímannsdóttir, for-
maður Alþýðubandalagsins
„Ábyrgðin
hlýtur að liggja
hjá stjómendum
bankanna og um-
ræddra sjóða.
Þetta vekur upp
þá spumingu
hvort ekki þurfi
aö breyta lögum
á þann veg að
það séu ekki margir bankastjórar
sem bera ábyrgðina, heldur sé bara
um einn bankastjóra að ræða, sem
ber ábyrgð á rekstri bankans gagn-
vart ríkisstjóm og Alþingi þar sem
um ríkisbanka er að ræða. Það sama
gOdi um sjóðina,“ sagði Margrét Frí-
mannsdóttir, formaður Alþýðu-
bandalagsins.
Hún sagðist telja að það væri góð-
ur kostur í stöðunni að fara að þeim
ráðum Björgvins Vilmundarsonar
bankastjóra, sem hann lagði tU á aö-
alfundi Landsbankans, að sameina
ríkisbankana.
Margrét var spurð hvort ábyrgð
þingmanna, sem kjósa stjórnendur
bankaráöa og opinberra sjóða, væri
ekki allmikU. Hvort þeir hefðu fylgst
nógu vel með?
„Auðvitað höfum við bragðist eft-
irlitsskyldu okkar. Þótt við séum að
kjósa í stjómir banka og sjóða á veg-
um ríkisins er það mjög sjaldan sem
það gerist að þessir aðUar þurfi að
skUa okkur skýrslum ,um hvemig
reksturinn gengur. Ársskýrslur
segja í raun mjög takmarkaða hluti.
Það er því eðlUegt þegar stefnir í
óefni, og menn sjá það með nokkurra
mánaða fyrirvara, að Alþingi væri
gerð grein fyrir því hvert stefndi og
gerðar ráðstafanir um hvemig ætti
að bregðast við,“ sagði Margrét Frí-
mannsdóttir.
Ámi M. Mathiesen, alþingis-
maður og bankaráðsmaður
„Þetta svar
viðskiptaráð-
herra er athyglis-
vert. Áður en
menn fara að
meta það verða
menn að gera sér
grein fyrir hveiju
við gerum ráð
fyrir að bankarn-
ir tapi af útlánum
í sínum rekstri. Bankamir taka vexti
fyrir þá peninga sem þeir eru að lána
og hluti af vaxtagreiðslunni er vegna
áhættunnar. Ég hef það frá virtum er-
lendum banka að menn verði aUtaf að
gera ráð fýrir eðlUegu tapi ef hægt er
að kaUa tap eðlUegt. Þar er enn frem-
ur talað um að eins prósents tap af út-
lánastofrii banka sé eðhlegt,“ sagði
Ámi M. Mathiesen, alþingismaður og
bankaráðsmaður í Búnaðarbankan-
um.
Hann var spurður hvað hann teldi
að gert yrði við stjómendur þessara
banka og sjóða ef um einkafyrirtæki
væri að ræða.
„Ég spyr á móti. Hvað hefúr verið
gert við stjómendur íslandsbanka,
sem er einkafyrirtæki? Enda þótt ég
hafi ekki tölur hér handbærar er tap
íslandsbanka meira en tap Lands-
bankans þegar tekið er tUlit tU heUd-
arútlánastofiis hvors banka,“ sagði
Ámi Mathiesen.
Hann benti líka á að svona töp, eins
og kemur fram í svari ráðherra, eigi
sér langan aðdraganda þannig að þau
hafi byrjað áður en sumir núverandi
stjómendur, tU að mynda ríkisban-
kanna, tóku við sínu embætti.
-S.dór
Dagfari
To be or not to be
Þeir í Borgarleikhúsinu eru
aUtaf að skemmta. Líka þegar þeir
era ekki að skemmta. Þetta á eink-
um við um leikarana sem börðust
svo lengi fyrir nýju húsnæði undir
LeUrfélág Reykjavíkur. Þeir höfðu
ekki nægUegt athafnarými í gamla
Iðnó og fengu að lokum stærri og
glæsUegri húsakynni og aUt frá því
þeir fluttu inn í nýja leikhúsið hef-
ur verið samfeUdur glaumur og
gleði. SpreU eins og það gerist
skemmtUegast.
Nýjasta skemmtiatriöið snýst
um stjóm leikhússins og ráðningar
leikara. Leikurinn gengur út á það
að segja fólki upp, ráða það aftur,
reka aðra, segja sjálfur upp, halda
mótmælafundi og endurráða svo
aftur þá sem hafa sagt upp. AUt er
þetta gert tU að lífga upp á and-
rúmsloftið og skapa rétta stemn-
ingu. Með þessu móti ríkir fuU-
komin óvissa um það hver stýrir
leikhúsinu frá einum mánuði tU
annars og hvaða leikarar starfa við
leikhúsið.
Enda væri ekkert gaman ef allir
vissu hver væri ráöinn og hver
ætti að leika. Þá hættu leikararnir
að koma í leikhúsið og efiaust
áhorfendur líka því hvaö er gaman
að leikhúsi þar sem aUt er í fostum
skorðum og aUir vita löngu fyrir
fram hverjir leika og hverjir
stjóma.
Þetta hófst með því að leikhúsið
réð nýjan leikhússtjóra sem byrj-
aði á því að segja upp nokkrum
leikurum sem hann var orðinn
leiður á. Leikararnir sættu sig auð-
vitað ekki við þá uppsögn einn,
tveir og þrír og ákváðu að mót-
mæla uppsögninni. Og þá var eins
og við manninn mælt að leikhús-
stjórinn dró uppsagnirnar tU baka
en gerði starfslokasamninga við þá
sem vora næstleiðinlegastir. Þeir
ætluðu hvort eð var að fara.
Ekki voru aUir ánægðir með
þessar ráðstafanir hjá nýja leik-
hússtjóranum og formaður leik-
húsráðsins sagöi af sér tU að skapa
meiri óvissu og nýi leikhússtjórinn
íhugar nú að segja af sér tU að mót-
mæla því að hann geti ekki ráðið
þá sem hann sagði upp tU að geta
sagt öðrum upp sem hann hafði
áður vUjað að lékju áfram við leik-
húsið.
Þeir sem fengu uppsögnina á sín-
um tíma vilja hins vegar að leik-
hússtjórinn fari en formaður verði
og þeir sem fengu reisupassann eft-
ir að hinir höfðu ekki fengið
reisupassann sem áður hafði verið
sagt upp taka nú þátt í þessum
mótmælum, án þess endilega að
vita hverju þeir eru að mótmæla.
Enda er leikurinn ekki tU þess
gerður, heldur tU að skapa líf og
umræðu í kringum leikhúsið áöur
en leiksýningarnar hefjast vegna
þess að það er svo ofsalega gaman
í nýja leikhúsinu miðað við hvað
það var rosalega leiðinlegt í gamla
Iðnó. Eða það fannst þeim sem hafa
leikiö i gamla Iðnó frá síðustu alda-
mótum og era enn að störfum í
Borgarleikhúsinu af því að það
gleymdist að skUja þá eftir í Iðnó.
Það fattar nefiiUega enginn að
það var ekki Iðnó sem var leiðin-
legt heldur fólkið sem slarfar í leik-
húsinu og verið er að reyna að
segja upp en tekst ekki vegna
þeirrar lýðræðislegu reglu í leik-
húsinu að fólkið sem sagt er
upp.hefur síðasta orðið um það
hveijum er sagt upp.
Það er þetta sem gerir leikhúsið
svo skemmtUegt þrátt fyrir hvað
þar er leiðinlegt, af því að það er
leiðinlegt í vinnunni en skemmti-
legt í leikhúsráðinu og það
skemmtUega við að vera ráðinn er
að koma í veg fyrir að vera rekinn.
Já, það er líf og fjör á þessum
vinnustað og ef leikararnir hætta
ekki þá hættir leikhússtjórinn og
ef leikhússtjórinn hættir ekki þá
hættir formaður leikhúsráðs og
þeir hætta ekki nema ef hinir
hætta líka við að hætta. Enda ætl-
ar Borgarleikhúsið næst að setja
upp Hamlet eftir Shakespeare; to
be or not to be. Dagfari