Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.1996, Síða 12

i2 erlend bóksjá
LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 1996 JjV
Metsölukiliur
|i m ® • 0 &
Bretland
Skáldsögur:
1. Patrlcla D. Cornwell:
From Potter’s Fleld.
2. Nlcholas Evans:
The Horse Whlsperer.
3. Mlchael Crlchton:
The Lost World.
4. Pat Barker:
The Ghost Road.
5. Danlelle Steel:
Lightnlng.
6. Stephen King:
The Bad Death of Edward Delacrolx.
7. Tom Sharpe:
Grantchester Grind.
8. Nlck Hornby:
Hlgh Fldellty.
9. Josteln Gaarder:
Sophle’s World.
10. Joanna Trollope:
The Best of Frlends.
Rit almenns eðlis:
1. Erlc Lomax:
The Rallway Man.
2. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
3. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
4. Margaret Forster:
Hldden Llves: A Family Memoir.
5. Paul Theroux:
The Pillars of Hercules.
G. John Gray:
Men Are from Mars. Women Are from
ÍVenus.
7. Chris Ryan:
The One that Got Away.
8. Garry Nelson:
Left Foot Forward.
9. Will Hutton:
The State We’re in.
10. Jung Chang:
Wild Swans.
Innbundnar skáldsögur
1. Terry Pratchett:
Feet of Clay.
2. Robert Jordan:
A Crown of Swords.
3. Danielle Steel:
ÍMallce.
4. John Grlsham:
The Runaway Jury.
5. Jllly Cooper:
Apasslonata.
Innbundin rit
almenns eðlls:
1. Jack Ramsay:
SAS: The Soldier’s Story.
2. Brian Scovell:
Dlckle.
3. R. Bauval & G. Hancock:
Keeper of Genesis.
4. Jane Goldman:
The X-Flles Book of the Unexplalned.
5. Wendy Beckett:
The Story of Palntlng.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
vísindi________________
Lyfjasúpa við
getuleysi
Egypskir læknar segja aö
krem sem inniheldur þrjú lyf
hafi læknaö getuleysi hjá tveim-
ur af hverjum þremur körlum
: sem prófuðu það. Læknarnir
segja aö kremið sé hættuiaust og
geti orðið til mikillar blessunar
fyrir þá karla sem ekki tekst að
fá liminn tii að rísa, ýmist af lík-
amlegum eða sálrænum orsök-
| um.
Meðferð við getuleysi felst alla
jafna í því að lyfjum er sprautað
beint í liminn.
Þrjátíu og sex karlmenn á aldr-
inum 31 til 65 ára tóku þátt í til-
raun egypsku læknanna. Árang-
ur var góöur og ekki komu nein-
ar aukaverkanir í Ijós.
Erfðabætt jurtaolía
Jurtaolía er alla jafna talin
hollari en dýrafita en nú eygja
vísindamenn möguleika á því að
I gera hana enn hollari með aðstoð
| erfðatækninnar. Tveir banda-
rískir vísindamenn kanna nú
möguleikana á slíku og segja frá
I í ritinu Nature Biotechnology.
Málið snýst um að fá plöntur
| sem notaðar eru til olíugerðar,
eins og smjörkál, til aö framleiöa
svokallaða gamma línólensýru
sem er mjög mikilvæg fitusýra
fyrir mennina. Það er t.d. gert
með því að splæsa geni úr ákveð-
inni bakteríu í jurtina. Þess kon-
ar olía kemur þó ekki á markað í
; bráð.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundssun
Rithöndin afhjúpaði
leynihöfundinn
Síðan í janúar á þessu ári hefur
það verið eftirlætisiðja stjómmála-
manna í Washington, höfuðborg
Bandaríkjanna, og fjölmiðlamanna
vestra að velta því fyrir sér hver
væri höfundur Primary Colors, sem
er lykilskáldsaga um forsetahjónin
bandarísku, Bill og Hilary Clinton.
Nú hefur stórblaðinu Washington
Post loks tekist að afhjúpa höfund-
inn sem reyndist vera þekktur
bandarískur blaðamaður. Sá situr
heldur betur í súpunni siðferðislega
vegna þess að hann hafði hvað eftir
annað neitað því opinberlega að
vera höfundur skáldsögunnar og
jafnvel gengið svo langt að leggja
blaðamannsheiður sinn að veði.
Gert út á nafnleyndina
Skáldsagan gerist fyrir síðustu
forsetakosningar og fjallar um ung-
an demókrata, Jack Stanton, sem er
að berjast fyrir útnefningu flokks
síns sem forsetaefni. Þar er augljós-
lega byggt á Bill og Hilary og nán-
ustu ráðgjöfum þeirra - svo mjög að
allir sem til þekkja gátu samstundið
séð fyrirmyndir allra helstu
sögupersónanna. Sú mynd sem
dregin er upp af forsetahjónunum
er afar neikvæð og svört.
Sagan var sett á markað undir
höfundarheitinu „Anonymous" og
það vakti strax mikla umræðu
vestra um hugsanlegan höfund,
ekki síst þar sem sýnt þótti að hann
þekkti persónulega til kosningabar-
áttu Clintons fyrir fjórum árum.
Ýmsir ráðgjafar forsetans voru
nefndir til sögunnar og svo blaða-
menn sem voru í fylgdarliði hans
fyrir flórum árum. Þeirra á meðal
Joe Klein, höfundur Primary
Colors.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
var Joe Klein, dálkahöfundur hjá
Newsweeek, en hann neitaði því
hvað eftir annað opinberlega að
vera höfundur sögunnar.
Vegna umtalsins sló sagan í gegn
og varð metsölubók. í kjölfarið
fylgdu samningar um pappírskilju-
útgáfu og kvikmyndaréttinn. Er
talið að höfundurinn muni alls fá í
sinn hlut jafnvirði um 400 milljóna
íslenskra króna.
Fjölmiðlar vestra hafa mikið
reynt til þess að hafa upp á höfund-
inum, en framan af gekk það svo
treglega að Clinton forseti sagði í
gríni og alvöru að það hver væri
höfundur Primary Colors væri eina
leyndarmálið sem tekist hefði að
varðveita í Washingtonborg.
Gátan leyst
Netið þrengdist þegar tölvusér-
fræðingur notaði forrit til að bera
skáldsöguna saman við texta nokk-
urra hugsanlegra höfunda. Niður-
staða tölvunnar var skýr: Joe Klein
hafði skrifað bókina. En hann
þrætti enn og þar við sat.
En fyrir skömmu komust blaða-
menn Washington Post yfir inn-
bundið eintak af fyrsta handriti sög-
unnar - þar sem höfundurinn hafði
handskrifað inn leiðréttingar. Sér-
fræðingur var þegar fenginn til að
bera rithönd Kleins saman við krot-
ið á handritinu og niðurstaðan var
afgerandi.
Þegar blaðið hafði birt niðurstöð-
ur sínar kom Joe Klein loksins fram
í dagsljósið og játaði að hafa skrifað
söguna. Um leið hófst mikill darrað-
ardans í fjölmiðlutn vestra sem
töldu að með því að ljúga að frétta-
mönnum hafi Klein misst allan trú-
verðugleika sem blaðamaður.
Hann stendur hins vegar með
pálmann í höndunum fjárhagslega.
Og frægð hans mun enn aukast þeg-
ar ný stórmynd eftir sögunni, með
Tom Hanks og Emmu Thomson í
aðalhlutverkum, sér dagsins ljós.
Ný skáldsaga er líka inni í mynd-
inni.
Skáldsögur:
1. Stephen Klng:
The Green Mlle: Coffey's Hands.
2. Pat Conroy:
P Beach Muslc.
3. Sandra Brown:
IThe Wltness.
4. T. Clancy & S. Pleczenlk:
Games of State.
5. Davld Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
6. Stephen King:
The Green Mlle: The Mouse on the
Mlle.
7. Dean Koontz:
The Eyes of Darkness.
8. Stephen Klng:
Rose Madder.
9. Stephen King:
The Green Mile: The Two Dead Glrls.
10. John Grisham:
The Ralnmaker.
11. Mary Hlggins Clark:
Let Me Call You Sweetheart.
12. Richard Ford:
Independence Day.
13. Jouh Saui:
Black Lighting.
14. Llnda Howard:
: Shades of Twiiight.
15. Carol Higgins Clark:
lced.
Rit almenns eölis:
1. John Felnsteln:
A Good Walk Spolled.
2. Mary Pipher:
Reviving Ophelia.
3. Thomas Cahlll:
How the Irish Saved Civllization.
4. Mary Karr:
The Llar's Club.
5. Jack Mlles:
God: A Blography.
6. James Carville:
We’re Rlght, They’re Wrong.
7. Isabel Allende:
Paula.
8. B.J. Eadle & C. Taylor:
Embraced by the Llght.
9. Andrew Weil:
Spontaneous Healing.
10. J.M. Masson & S. McCarthy:
When Elephants Weep.
11. Helen Prejean:
Dead Man Walking.
12. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
13. Ann Rule:
Dead by Sunset.
14. Thomas Moore:
Care of the Soul.
15. Balley Whlte:
Sleeplng at the Starlite Motel.
E(Byggt á New York Times
Book Review)
I
DV
Læknaþættir gefa villandi
upplýsingar um skyndihjálp
Sjónvarpsáhorfendur fá rangar
upplýsingar um áhættuna og hugs-
anlegan ábata af skyndihjálp þegar
þeir horfa á læknisfræðisinnaða
þætti á borð við Bráðavaktina,
Neyðarlínuna 911 og Læknamið-
stöðina. Þetta eru niðurstöður rann-
sóknar þriggja lækna sem starfa við
hermannasjúkrahúsið í Durham í
Norður-Karólínu.
Einn framleiðenda Bráðavakt-
arinnar segir að þáttur sinn
hafi reynt að veita áhorfend-
um innsýn í skyndihjálp,
hún veiti þeim þá spennu
sem þeir sækist eftir og
ekki séu neinar sannan-
ir fyrir því að þættir
þessir hafi áhrif á
ákvarðanatöku sjúk-
linga um hvort þeir
eigi að heimila skyndi-
hjálp.
Niðurstöður lækn-
anna birtust í læknablað-
inu New England Joumal
of Medicine fyrir skömmu.
Vísindamenn eru margír
hverjir gramir yfir því hvernig
rannsóknir í vísindum og læknis-
fræði eru hunsaðar eða jafnvel af-
bakaðar í sjónvarpsefni. Þremenn-
ingarnir, undir forastu Susan Diem,
halda því hins vegar fram að sjón-
varpsefni, þar á meðal dramaþættir,
séu mikilvæg uppspretta upplýs-
inga um skyndihjálp fyrir sjúklinga.
Þegar læknarnir höfðu horft á 22
þætti af Bráðavaktinni, 22 af
Læknamiðstöðinni og 50 af Neyðar-
línunni 911, komust þeir að þeirri
niðurstöðu að í þáttunum væri ekki
farið rétt með ástæðurnar fyrir því
að skyndihjálp væri beitt. Einnig
væri ekki rétt sagt frá þvi hverjar
líkurnar væru á að halda lífi eftir
aö hafa fengið skyndihjálp og
hversu líklegt væri að fötlun fylgdi
i kjölfarið
á endurlífgun.
í þáttunum var sextíu sinnum
gripið til skyndihjálpar en aðeins
sjö þeirra sem fengu slíka meðferð
höfðu undirliggjandi sjúkdóm þar
sem endurlífgunar er venjulega
þörf. í raunveruleikanum eru 75 til
95 prósent þeirra sem fá skyndi-
hjálp með undirliggjandi hjartasjúk-
dóm.
í sjónvarpinu lifðu 75 prósent
þeirra sem fengu skyndihjálp þegar
til skemmri tíma er litið, samanbor-
ið við 40 prósent í raunveruleikan-
um.
„Útkoman úr skyndihjálp í sjón-
varpinu var yfirleitt annaðhvort
fullur bati eða dauði,“ skrifa Diem
og félagar hennar í grein sinni.
Raunveruleikinn er hins veg-
ar sá að aðferð þessi getur
haft í för með sér langvar-
andi þjáningar, alvarleg-
ar taugaskemmdir eða
lítt virðulegan dauð-
daga.
„Með því að forðast
það að sýna allar
mögulegar útkomur
úr skyndihjálp snið-
ganga þessir þættir
þau flóknu siðferðis-
mál sem læknar, sjúkl-
ingar og íjölskyldur
þeirra þurfa að íhuga,“
segja læknarnir.
Neal Baer, einn framleiðenda
Bráðavaktarinnar, segir í svargrein
að Diem og félagar hennar hafi
dregið upp „mjög skakka mynd“.
Hann segir að Bráðavaktin hafi
fjallað um aflar hliðar skyndihjálp-
ar en fólk sem vilji fá nákvæma lýs-
ingu á því í sjónvarpi verði að skilja
eðli dramatísks sjónvarpsþáttar.
„Það er oft mjög rólegt á alvöru
slysavarðstofu, jafnvel leiðinlegt;
sjónvarpsmynd getur ekki leyft sér
það,“ segir Baer.
Eldri en
alheimurinn
Stjarnvísindamenn í Edinborg
á Skotlandi eru í nokkrum
j vanda. Þeir haía jú fundið
j stjörnuþoku sem virðist vera
eldri en sjálfur alheimurinn.
í grein, sem James Dunlop
skrifar í tímaritið Nature, segir
■ að fundur stjörnuþoku þessarar
j sé innlegg i umræðuna um
j hvenær Miklihvellur hafi fætt af
sér alheiminn og hvort hann
j muni þenjast út í hið óendanlega
eða falla að lokum saman.
Stjömuþokan, sem ber nafnið
j 53W091, er svo langt í burtu að
það hefði tekið ljósið frá henni
næstum því jafn langan tíma og
j alheimurinn er gamall að berast
til jarðar.
Alheimurinn var um 1,6 millj-
j arða ára gamall þegar ljósið, sem
nú sést í stjörnusjónaukum, yfir-
gaf stjörnurnar í stjömuþokunni.
Nákvæm rannsókn á stjörnu-
þokunni bendir hins vegar til aö
stjörnumar í henni séu um 3,5
milljarða ára gamlar.
Ekki stungið
í ástarleik
Það gengur víst ekki átaka-
j laust fyrir sig þegar broddgeltir
j para sig en strax skal tekið fram
' að dýrin stinga sig alls ekki á
; broddunum við ástarleikina.
Broddgeltir eðla sig á sama
! máta og önnur spendýr. Kven-
j dýrið stendur á fjórum fótum og
j karldýrið fer upp á þaö. Að sögn
j Helges Walhovds við háskólann í
j Árósum hefur það ekki sést að
i kvendýrið leggist á bakið við
j þetta tækifæri.