Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.1996, Side 16

16
LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 1996 JjV
Rannsóknir á sviði mannerfðafræði á Islandi:
Hefjum upplýsingaöflun innan fjögurra vikna
og starfsemina innan 8 vikna, segir Kári Stefánsson prófessor
„Við erum þessa dagana að ráða
starfsfólk, semja um leiguupphæð
fyrir húsnæði, bíða eftir tækjabún-
aði og skipuleggja breytingar á um-
ræddu húsnæði. Viö höfum þegar
ráðið tvo fasta starfsmenn og von-
um að starfsemin geti hafist innan 8
vikna. Upplýsingaöflun ætti að geta
farið af stað innan fjögurra vikna,“
sagði Kári Stefánsson, prófessor í
Bandaríkjunum, í viðtali við Helg-
arblaðiö. Kári var staddur hér á
landi í síðustu viku og hefur reynd-
ar komið hingað einum tíu sinnum
frá áramótum til að stofnsetja nýtt
íslenskt fyrirtæki á sviði mann-
erfðarannsókna, deCODE genetics.
Kári hefur búið í Bandaríkjunum
sl. 20 ár og er nú búsettur í Boston.
Hann er prófessor í taugalækning-
um, taugalíffræði og taugameina-
fræði við Harvard Medical School
og enn fremur yfirlæknir við tauga-
meinafræðideild Beth Israel-sjúkra-
hússins. Hann á íslenska konu, Val-
gerði Ólafsdóttur, og þrjú börn. Val-
gerður var við nám i félagssálfræði
og starfar nú við rannsóknir á sam-
skiptum mæðra og ungra barna.
Börnin þeirra þrjú, 12 og 19 ára
gamlar stúlkur og 24 ára sonur, eru
öll í námi í Bandaríkjunum.
Húsnæði
Hans Petersens valið
Kári er búinn að vinna að stofnun
deCODE genetics í rúmt ár og hefur
tekist að afla tíu milljón dollara
(u.þ.b. 680 milljóna ísl. króna) í
áhættufjármagn frá bandarískum
fjárfestum. Fyrirtækið verður þó að
meirihluta í eigu íslendinga því út-
færsla hugmyndarinnar er talin
meira virði en fjármagnið. Húsnæð-
ið sem hann hefur augastað á er hús
Hans Petersens á Lynghálsi en það
þykir kjörið fyrir reksturinn, m.a.
vegna þess að þar er mjög gott loft-
ræstikerfi.
Ekki tilraunir
með fólk
Starfsemi deCODE genetics kem-
ur til með að byggjast á þvi að leita
að stökkbreytingum í erfðavísum
sem valda ýmsum erfiðum og al-
gengum sjúkdómum. ísland þykir
sérstaklega heppilegt fyrir slíkar
rannsóknir bæði hvað varðar erfða-
stofn landsmanna og sögu þjóðar-
innar. „Það eru e.t.v. 5 sambærileg
fyrirtæki til i heiminum en þau eru
öll byggð á þeirri hugmynd að erfða-
tæknin sem slík skipti sköpum. Við
teljum fólkið sem við höfum aðgang
að sem þjóð hins vegar skipta sköp-
um. Einstofna þjóð eins og hér er
ákveðin fyrirmynd til slíkra rann-
sókna. Ég vil þó taka fram að þaö er
ekki verið að gera tilraunir með
fólk eða á fólki heldur leita að göll-
um í erfðaefni fólks með erfiða sjúk-
dóma, eins og t.d. sykursýki, geð-
klofa og þunglyndi," sagði Kári.
Erfðaefni
borin saman
Hann sagði rannsóknirnar eink-
um felast i því að taka blóðsýni úr
fólki með slíka sjúk-
dóma, einangra erfðaefn-
in og bera þau saman við
erfðaefni úr heilbrigð-
um einstakling-
um. Kári vonast
til að slík blóð-
sýnataka, eða
upplýsingaöflun,
geti hafist innan
fjögurra vikna.
Aðspurður
sagðist hann ekki
geta sagt til um
hvort lögð yrði
meiri áhersla á að
rannsaka einn
sjúkdóm umfram
annan. „Áherslurn-
ar markast af svo
mörgu, m.a. hvaða sjúk-
dóma lyfjafyrirtækin
leggja áherslu
á, hvaða sjúk-
dóma auðvelt
verður að
rannsaka á
meðal ís-
lend-
inga og sérþekkingu og vísindaá-
huga starfsmannanna," sagði Kári.
Bara íslenskir
starfsmenn
Þeir tveir starfsmenn
sem þegar hafa verið ráðn-
ir til verkefnisins eru þeir
Guðmundur Sverrisson, heilsu-
gæslulæknir í Hafnarfirði, og
Hjálmar Kjartansson viðskiptafræð-
ingur sem er nýkominn frá Banda-
ríkjunum. Guðmundur kemur í
framtíðinni til með að sjá um gagna-
úrvinnslu fyrirtækisins en báðir
verða þeir allt í öllu til að byrja
með. Stefnt er að því að eftir 2 ár
verði um 100 starfsmenn hjá
deCODE genetics, margir þeirra
hámenntaðir vísinda- og
tæknimenn. Kári sagði að til
stæði að manna fyrirtækið
eingöngu íslendingum.
„Ég tel að það eigi eftir að
verða mjög auðvelt að
manna það eingöngu íslend-
ingum, a.m.k. til að byrja
með. Það er töluvert mikið af
íslenskum sérfræðingum er-
lendis
búinn að hringja í stóran hóp
þeirra. Þeir hafa allir tekið mér
mjög vel og finnst þetta spennandi.
Ég held að styrkur fyrirtækisins
komi ekki bara til með að felast í
eðli íslensku þjóðarinnar heldur
einnig í gæðum íslensku visinda-
mannanna sem að rannsóknunum
starfa. Ég hef mjög mikla reynslu af
því að vinna á rannsóknarstofum
erlendis og ég verð að segja að ég er
mjög hrifinn af íslenskum vísinda-
mönnum. Við höfum aðgang að
geysilega góðu fólki og ég er mjög
spenntur að starfa með því,“ sagði
Kári.
Hann lagði þó áherslu á að þama
sæi hann tækifæri fyrir alls konar
fólk því þarna væri á ferðinni nýr
iðnaður með tilheyrandi atvinnu-
sköpun og hugsanlegri útvíkkun á
öðrum sviðum. Gangi þetta vel telur
Kári bandaríska fjárfesta líklegri til
að fjárfesta í öðrum verkefnum hér
á landi í framtíðinni. „Svo hlýtur
það að teljast hagur fyrir okkur sem
þjóð að leggja mikið af mörkum við
rannsóknir á hæsta stigi til að leysa
gátuna um erfiða sjúkdóma. Ég tel
okkur geta grætt óendanlega á
þessu.“
Dýrar
rannsóknir
Hann sagðist aðspurður ekki bú-
ast við byltingu á sviði erfðafræði-
rannsókna með tilkomu nýja fyrir-
tækisins heldur yrði þar eitthvað
lagt af mörkum til hægfara breyt-
inga innan vísindanna. „Ég á þó
von á að það gerist hraðar hjá okk-
ur en hjá sambærilegum fyrirtækj-
um því við höfum hér bæði góða
þjóð og mikið fjármagn úr að spila,"
sagði Kári.
Aðspurður hversu dýrar slikar
rannsóknir væru sagði hann það
kosta margar milljónir dollara að
rannsaka hvern sjúkdóm. „Ég hef
alið þá löngun með mér að vinna að
mannerfðafræðirannsóknum á
hæsta stigi en jafnvel ríkar stofnan-
ir í Bandaríkjunum eiga ekki næga
peninga til að styrkja þær. Þetta var
því eini möguleikinn fyrir mig til að
fjármagna þær rannsóknir sem mig
langar mest til að vinna að og í leið-
inni að leggja eitthvað af mörkum
til samfélagsins sem ól mig,“ sagði
Kári, en hugmyndin er að nota
verðmæti þeirra niðurstaðna sem
fást til að fjármagna rannsóknirnar.
Frí frá störfum
Rannsóknarniðurstöðurnar koma
m.a. til með að gagnast lyfjaiðnaðin-
um þar sem upplýsingarnar geta
gert lyfjafyrirtækjunum kleift að
búa til ný lyf við sjúkdómum. Kári
segir átta stór lyfjafyrirtæki hafa
sýnt málinu áhuga en að hann hefði
ekki leyfi til að greina frá nöfnum
þeirra á þessu stigi.
Kári segist sjálfur koma til með
að gegna stöðu framkvæmdastjóra
hjá fyrirtækinu en hann ætlar að
taka sér ársfrí frá störfum sínum í
Bandaríkjunum með haustinu.
Gangi allt eins og í sögu kemur vel
til greina af hans hálfu að flytja til
islands og starfa eingöngu að þess-
um rannsóknum í framtíðinni.
-ingo
Kári Stefánsson prófessor vinnur markvisst að því þessa dagana að koma hér á fót íslensku fyrirtæki á sviöi mann-
erfðafræðirannsókna. Gert er ráð fyrir að þar muni starfa í kringum 100 manns eftir 2 ár. DV-mynd Pjetur