Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.1996, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1996
15
Fangar og fangelsi
Kjallarinn
Af og til birtast
i fjölmiölum við-
töl við menn, eða
aðstandendur
manna, sem af-
plánað hafa refsi-
dóma, einnig við-
töl við fórnarlömb
afbrotamanna. í
fyrra tilvikinu er
eðlilega lögð aðal-
áhersla á aðstæð-
ur afbrotamanns-
ins, þau vandamál
og erfiðleika sem
afplánunin hefur í
fór með sér fyrir
hann og fjölskyldu
hans. í seinna til-
vikinu er áherslan
á verknað afbrota-
mannsins og þau
vandamál sem
hann hefur skap-
að fórnarlambinu. Slík umfjöllun
er eðlilegur hluti af umræðu um
fangelsis- og afbrotamál en þó er
hætt við að tilfinningaleg tengsl
fólks við atburði sem það hefur
sjálft tengst með beinum eða
óbeinum hætti beri á stundum viti
boma umræðu ofurliði.
Dæmigert viðtal
Eitt dæmigert slíkt viðtal er við
fóður afbrotamanns í DV þann 11.
Erlendur S.
Baldursson
afbrotafræöingur og
deildarstjóri fangelsis-
málastofnunar rikisins
velja sér orðbragð við
sitt hæfi og oft þarf að
nota stór orð þegar þekk-
ing á málefninu er lítil
og rök af skornum
skammti. Eftir standa þá
berar upphrópanir og
innantómar klisjur sem
eru dauflegt innlegg í
þarfa umræðu.
Gagnrýni foðurins skil
ég hins vegar betur. Það
er ávallt sorgarefni fyrir
foreldra að þurfa að
horfa á eftir bömum sín-
um í fangelsi. Undirrit-
aður hefur við störf sín
kynnst persónulega
hundruðum manna sem
farið hafa i gegnum slíka
þrautagöngu og reynt að
greiða götu þeirra. Sam-
skipti fangelsismála-
stofnunar við fanga og
aðstandendur eru líka yfirleitt
með ágætum, þó svo að ljóst sé að
ekki sé hægt að koma til móts við
óskir allra við slíkar kringum-
stæður.
Þjónusta SÁÁ
Ekki er unnt í stuttri grein að
svara fyrir allar ásakanir sem
fram eru bomar á hendur fangels-
ismálastofnun og starfsfólki henn-
ar. Reynt hefur verið að bæta að-
____________ búnað fanga á
„Aö halda því fram að öll vanda-
mál ungs manns séu starfsfólki
fangelsismálastofnunar að
kenna er með ólíkindum. Hvað
með fyrstu afbrotin, fyrstu
vímuna?u
nóvember sl. Rætt er um ómann-
úðlega meðferð, vímuefnaneyslu
fanga og vanhæfni starfsfólks
fangelsismálastofnunar, svo nokk-
uð sé talið. Stríðsfyrirsagnir eru
notaðar. Faðirinn nefnir reyndar
sérstaklega að hann taki undir
gagnrýni Hrafns Jökulssonar, rit-
stjóra Alþýðublaðsins, á starfsfólk
fangelsismálastofnunar þar sem
forstjórinn var m.a. kallaður
glæpamannaframleiðandi.
Um skrif Hrafns Jökulssonar
skal ekki fjölyrt hér. Hann má
semni arum,
bæði með nýj-
um byggingum,
en ekki síður
með nýjum
refsileiðum.
Átak hefur ver-
ið gert til að
spoma við
vimuefna-
neyslu, aldrei
hafa fleiri fang-
ar lokið afplán-
un í meðferð hjá SÁÁ og fangels-
ismálastofnun hefur átt frum-
kvæði að því að þjónusta SÁÁ á
Litla- Hrauni verði stóraukin.
Einnig má nefna að um 140 menn
á árinu 1996, sem hlotið hafa
óskilorðsbundna refsidóma,
munu ljúka afplánun sinni með
öðrum hætti en í fangelsum. Það
er því býsna stór hópur sem not-
ið hefur góðs af frumkvæði og
skipulagsvinnu fangelsisyfir-
valda. Eðli málsins samkvæmt
kemur þetta fólk ekki fram í fjöl-
„Samskipti fangelsismálastofnunar viö fanga og aöstandendur eru líka
yfirleitt meö ágætum..." segir m.a. í greininni.
miðlum og þakkar fyrir sig, enda
ekki til þess ætlast.
Eftir standa vandamálin
Fangelsi eru einu sinni þess eðl-
is aö yfrr þeim verður alltaf kvart-
að af þeim sem þar þurfa að vist-
ast. Þrátt fyrir að vinna, skóli,
meðferðarúrræði, tómstundastarf
og vel þjálfað starfsfólk sé fyrir
hendi er eðli og inntak refsivistar-
innar, þ.e.a.s. frelsissviptingin
sjálf, oft svo yfirþyrmandi að erfitt
er að nýta sér slíkt. Eftir standa
öll vandamálin, niðurlægingin,
peningaleysið og sú dapra framtíð-
arsýn sem oft blasir við fanganum.
Margir rífa sig þó upp með krafti
og góðri aðstoð innan og utan
fangelsis og tekst að lokum að
vinna sig út úr vandanum, öðrum
gengur miður.
Að halda því fram að öll vanda-
mál ungs manns séu starfsfólki
fangelsismálastofnunar að kenna
er með ólíkindum. Hvað með
fyrstu afbrotin, fyrstu vímuna?
Reynsla og rannsóknir sýna að yf-
irleitt er hollara að lita í eigin
rann með skýringar. Þeim feðgum
er annars óskaö velfarnaðar.
Erlendur S. Baldursson
Símatorgið - klámþjónusta ríkisins?
I tengslum við Póst og síma er
starfrækt svokallað Símatorg þar
sem ýmsir einkaaðilar bjóða al-
menningi alls kyns þjónustu, allt
frá því að koma á stefnumótum
milli einstaklinga upp í lestur eró-
tískra sagna eða klámsagna. Allt
er þetta gert á kostnað þess sem
skráður er fyrir símanum en Póst-
ur og sími leggur til tæknina.
Gjald fyrir þjónustuna er frá
tæpum 40 krónum upp í 67 krónur
á mínútu. Aðgangur er opinn að
þessari þjónustu, þannig að hver
sem kemst í síma getur hringt í
símatorgið og stofnað til ærinna
útgjalda fyrir þann sem skráður er
fyrir simanum.
Ríkið rukkar af hörku
Ríkisfyritækið Póstur og sími
leggur ekki aðeins til tæknina
heldur sér um innheimtu fyrir
einkafyrirtækin á Símatorginu,
um leið og innheimt er fyrir al-
menna símaþjónustu. Einkaaðil-
inn tapar engu ef ekki innheimtist
heldur Póstur og sími.
Ef símnotandi greiðir ekki á
réttiun tíma er símanum lokað og
Póstur og sími fer fram með harð-
ar innheimtuaðgerðir gagnvart
þeim sem lent hafa í vanskiíum,
jafnvel harðari en gjaldheimtan
gagnvart þeim sem skulda skatta.
Ég held að almennt geri menn
sér ekki grein
fyrir hvaða þjón-
ustu er verið að
bjóða á símatorg-
inu. Margt af því
flokkast ekki
undir annað en
klám.
Ekki er eðlilegt
að ríkisfyrtæki
eins og P&S
standi í inn-
heimtu fyrir
þjónustu einka-
fyrirtækja eins og þeirra sem
bjóða mörg hver mjög vafasama
þjónustu á Símatorginu og standi í
hörðum innheimtuaðgerðum hjá
símnotendum fyrir þau, þó að það
leggi til tæknina til að veita þjón-
ustuna.
Samgönguráðherra segir inn-
heimtu fyrir síma-
torgsþjónustuna órjúf-
anlegan hluta af því að
veita tæknina til henn-
ar. Þar er ég á öndverð-
um meiði. Símatorgs-
fyrirtækin ættu að inn-
heimta sjálf fyrir sína
þjónustu, það geta þau
gert með því að krefj-
ast greiðslukortanúm-
ers. Með rökum ráð-
herrans ætti hið opin-
bera að innheimta
áskriftargjöld einka-
sjónvarpsstöðva, eins
og t.d. Stöðvar 2, af þvi
að það úthlutar rás-
unum sem sent er út á.
Takmarka ætti að-
gang
Það er algengt að
unglingar sæki í þessa þjónustu af
forvitni og einnig fólk sem haldið
er spennufikn. Handhafar símans
eru oft ekki á varðbergi gagnvart
misnotkun sem þessari og hafa því
fengið svimandi háa simareikn-
inga.
Hægt er að láta loka fyrir Síma-
torgið en þá er oft í óefni komið og
skuldin orðin stór við Póst og
síma. Aðeins er hægt að loka fyrir
alta þjónustu símatorgsins og get-
ur það verið bagalegt þvi að þar er
ekki einvörðungu
vafasöm þjónusta.
Takmarka ætti að-
gang að þeirri þjón-
ustu Símatorgsins
sem er í dýrustu
flokkunum og getur
kallast vafasöm. Það
væri hægt með því
að krefjast greiðslu
með greiðslukorti
fyrir þessa þjónustu
fyrirfram.
Sérstaklega finnst
mér ástæða til þess
þegar litið er til
barna og unglinga
sem hafa þarna
óheftan aðgang að
efni sem oftar en
ekki getur varla
talist við þeirra
hæfi.
Við höfum kvikmyndaeftirlit til
að koma í veg fyrir að böm sjái
myndir sem ekki eru við þeirra
hæfi eða geta talist þeim skaðleg-
ar. Hið sama á við um efni eins og
margt af því sem böm hafa óheft-
an aðgang að í gegnum símatorgs-
þjónustuna. Það er fagnaðarefni
að samgönguráðherra hyggst nú
endurskoða reglur um símatorgið.
Ástandið í þessum málum er óvið-
unandi.
Ásta R. Jóhannesdóttir
„Símatorgsfyrirtækin ættu að inn-
heimta sjálf fyrir sína þjónustu,
það geta þau gert með því að
krefjast greiðslukortaþjónustu. u
Kjallarinn
Ásta R.
Jóhannesdóttir
alþingismaöur í þing-
flokki jafnaöarmanna
Með og
á móti
Er Háskóli íslands illa rek-
inn?
Veik
yfirstjórn
„Ég hef haft
verulegar
áhyggjur af því
að Háskólinn
sé illa rekinn
en hann er með
allra mikilvæg-
ustu stofnun-
um okkar. Þess
vegna er nauð-
synlegt að fram
fari umræða
um rekstur
hans. Mér hef-
ur í nokkum tíma sýnst sem
margt mætti betur fara í rekstri
Háskólans og í störfum mínu í
fjárlaganefnd hef ég velt þessu
fyrir mér. Á hverju ári fara há-
skólamenn fram á aö fá aukna
íjármuni en mér hefur fundist
bera á innri veikleikamerkjum í
skólanmn. Hl hefur lagst í vörn
meö þeim hætti að vekja athygli
á fjárveitingum til aimarra stofn-
ana, s.s. eins og Háskólans á Ak-
ureyri. Það ber vott um innri
veikleika.
Skýrsla Hagsýslu ríkisins stað-
festi grun minn um þunglama-
lega yfirstjóm, að háskólaráð
væri of þunglamalegt sem yfir-
stjórn stofnunarinnar. Síðan er
það að Hagsýslan gerir verulegar
athugasemdir við skipulag rann-
sókna á vegum HÍ, mikið vanti á
í áætlanagerð og bent er á að eft-
irliti með rannsóknarstarfsemi
sé ábótavant. Hinar alltof mörgu
stofnanir HÍ eru síðan mikill
veikleiki í starfi skólans. Hver og
ein þeirra er of lítil til þess að
fjármagn nýtist sem skyldi og
síðan hefur það áhrif á rann-
sóknarstarfið í heild. Svo litlar
einingar veikja rannsóknarstarf-
ið.“
Skilar góðum
árangri
„Ef átt er við
að Háskólinn
fari illa með fé
þá tel ég það al-
rangt. Háskól-
inn nýtir mjög
vel það fé sem
hann hefur til
ráðstöfunar.
Hinsvegartelj-
um VÍð að það skóla íslands.
sé ekki full-
nægjandi til að þjóna nægilega
þeim íjölda nemenda sem okkur
er lögum samkvæmt skylt aö
taka til náms. Okkur ber að taka
inn alla sem lokið hafa stúdents-
prófi og sækja um hjá okkur og
þá er okkur jafnvel skylt að taka
þá inn í þær greinar sem þeir
sækjast eftir að fara í. Ef litið er
yfir langt árabil hefur fjármagn
til skólans vaxið í takt við fjöld-
ann en síðustu ár hefur svo ekki
verið. Það hefur valdið okkur
rekstrarerfiðleikum.
Háskólinn skilar góðum ár-
angri og það sést best á því að
nemendur sem fara til náms til
annarra landa standa sig yfirleitt
mjög vel. Það bendir til þess að
þeir hafi fengið traust og gott
nám hjá okkur.
í þriðja lagi má nefna að kröft-
ugar og góðar rannsóknir eru
stundaðar við skólann. Árangur
þeirra birtist bæði erlendis og
eins í verkum okkar hér innan-
lands. Atburðir siðasta mánaðar
sýna að þar skilar sér skyndilega
sú þekking sem menn hafa verið
að safna síðasta áratuginn.
Hitt er annað mál að margt má
bæta í Háskólanum. Þar viljum
við standa vel að verki og fá til
ráðleggingar menn sem eru van-
ir hagsýslu." -sv
Sturla Böðvarsson,
varaformaður fjár-
laganefndar Alþing-
is.