Dagblaðið Vísir - DV - 26.11.1996, Blaðsíða 22

26 %
it
■•íjf' ■ ;í:í-
enning
- öðruvísi fuglabók
ÞRIÐJUDAGUR 26. NÓVEMBER 1996
Kennslubók í ís-
;; lensku á frönsku
| Fyrir nokkru kora út í Frakk-
| landi fyrsta kennslubókin í ís-
? lensku á frönsku, Manuel d’is-
5 landais eftir Emil H. Eyjólfsson,
: lektor viö háskólann í Lyon, og
! Magnús Pétursson, prófessor
við Hamborgarháskóla. Bókin
. er að stofni til byggð á
5 Lehrbuch des islandischen
Sprache eftir Magnús sem kom
J fyrst út í Þýskalandi 1980.
í; Franska bókin er 303 síður og
| gefin út með styrk frá UNESCO
hjá hinu virta og gamalgróna
| forlagi Éditions Klincksieck í
/ París.
Meiri hluti íslensku þjóðarinnar býr í
þéttbýli og tengslin við náttúru landsins
hafa breyst. í bændasamfélaginu var
náttúran samofin daglegu lífi en borg-
arbúinn þarf að leita hana uppi. Útivist
í tómstundum er orðinn snar þáttur í lífi
margra, gönguferðir, langar eða skammar,
ýmiss konar ræktun eða dvöl í sumarbú-
stað. Þá fer varla hjá því að veita fuglunum eft-
irtekt, því hvarvetna eru þessir vængjuðu íbúar
landsins á ferli, í bæ og sveit, í fjörum og til fjalla.
Á undanfómum árum hafa komið út ýmsar
bækur um fugla, sumar draga fram helstu auð-
kenni til að gott sé að greina þá, aðrar sýna fall-
egar litmyndir af fuglum við ýmsar aðstæður og
eru jafnvel eiginlegar listaverkabækur.
Bókmenntir
Sigríður Hjartar
ísfygla eftir Sigurð Ægisson er ekki
fyrsta bókin sem ég myndi grípa til
mér til glöggvunar, rækist ég á
ókunnan fugl og væri bara að
forvitnast um heiti hans.
En hún svarar fjöl-
mörgum öðram
spumingum mín-
um og á marg-
an hátt
Haforn.
En svar við einni spurningu vekur oft upp aðra
og smám saman hefur forvitni mín og áhugi á
fuglum aukist og ósvöruðum spumingum fjölgað
að sama skapi: hvenær kemur lóan, hvar er spó-
inn á vetrum, hvað er músarrindillinn þungur,
liggja allir fuglar jafn lengi á, hvemig era eggin
lit, hvenær verða þeir kynþroska, hversu gamlir
geta þeir orðið og svo framvegis.
betur en aðrar bækur. Bókin
er aðgengileg og auðvelt að finna
þann fugl sem leitað er að þar sem
þeim er raðað í stafrófsröð eftir ís-
lenska heitinu. Hver íslenskur varp-
fugl fær umfjöllun á heilli opnu. Ætt-
fræðiáhuga íslendinga hefur verið við brugðið.
Hér er hver fugl svo kynntur til sögunnar að lýst
er ætt hans og frændgarði og búsetu á jarðar-
kringlunni. Þá er lýst helstu útlitseinkennum,
misnákvæmlega þó, stærð og þyngd og hvort
munur er á kynjunum. Síðan fylgir fjölbreyttur
fróðleikur um hátterni fuglsins,
kjörlendi, fæðuval, hreiður-
gerð, ungauppeldi, kyn-
þroska og hámarksaldur svo
fátt eitt sé nefnt. Á spássíu
er heiti fuglsins á mörgum
tungum. Eins er útdreginn
kafli þar sem leitað er skýr-
ingar á íslenska og latneska
heitinu.
Bókin er alls ekki eingöngu
þurr upptalning á staðreyndum.
Fuglinn er tengdur sögu þjóðarinn-
ar gegnum aldirnar og margir skipa
sess í þjóðtrúnni, bæði hér og í
nágrannalöndunum. Ýmsir fuglar
bera fleira en eitt nafn. Um þetta
má lesa á síðum ísfyglu og fjölmargt
fleira.
Bókin er falleg og vel unnin, skrifuð á góðu
máli og yfirbragð allt er vandað. Algengustu litir
íslenskra fugla em mildir, ljós, móleitur og svart-
ur litur mest áberandi. Þetta em líka einkennis-
litir bókarinnar sem gefa henni dálítið angur-
vært yfirbragð og fallegar fuglateikningar Jóns
Baldurs Hlíðberg fara vel á rjómahvítum papp-
ímum. Þeir sem hafa yndi af náttúruskoðun taka
fagnandi við ísfyglu.
ísfygla. Höfundur og útgefandi Siguröur Ægis-
son, teikningar Jón Baldur Hlíðberg.
í 123. sinn
Almanak Þjóðvinafélagsins
kom nýlega út í 123. sinn, en
það kom fyrst út í Kaupmanna-
höfn 1874. Auk almanaksins
sjálfs hefur árbók íslands verið
fastur liður í ritinu, og má í því
finna samfellt yfirlit yfir sögu
síðustu 120 ára og ríf-
lega það. Fjallað er
um árferði, helstu at-
vinnuvegi, stjóm-
mál, íþróttir, manna-
lát og margt fleira.
Árbókina fyrir árið
1995 í nýja heftið rit-
ar Heimir Þorleifs-
son sagnfræðingur. Hún er í
lengra lagi vegna kosninga og
stjómarmyndunar á árinu. Þor-
steinn Sæmundsson stjömu-
fræðingm- hefur reiknað og
búið almanakið sjálft til prent-
unar.
Hið íslenska Þjóðvinafélag
gefur Almanakið út en Sögufé-
lag Fischersimdi 3 dreifir því.
Undur hafsins
Nýr liósgeisli
Það hefur vakið nokkra athygli
að hópur ungra íslenskra tónlistar-
manna hefur tekið sig saman um út-
gáfu hljómdiska með klassískri tón-
list undir nafninu Skref. Einn slík-
ur diskur er nú útkominn þar sem
Nína Margrét Grímsdóttir pianó-
leikari flytur verk eftir W.A. Mozart
og F. Mendels-
sohn.
Eins og allir
vita var Mozart
snjall píanóleik-
ari og hafði ofan
af fyrir sér með-
al annars með
píanóleik.
Lengst af var
háttur hans sá
að leika af fingr-
um fram eftir
þörfum. Stund-
um skrifaði
hann það efni
eftir á þótt búast
megi við að flest
hafi það
gleymst. Þá tók
hann sig
nokkrum sinn-
um til á ævinni
og samdi gagn-
gert einleiksverk fyrir píanó, jafnan
nokkur í senn. Sumarið 1778 var
hann í París með móður sinni í leit
að fé og frama. Sú leit varð til einsk-
is eins og kunnugt er. Ofan á það
bættist dauði móður
hans og varð Mozart að
'jarða hana fjarri heima-
högum. Við þessar að-
stæður samdi Mozart
fimm píanósónötur auk_______________
nokkurra smærri verka.
Meðal þeirra var sónatan í B dúr K
333 og tilbrigðin í C dúr K 265 og
bæði er að finna á hljómdiski Nínu
Margrétar.
Þessi verk eru í senn lík og ólík.
B dúr sónatan er viðamikið verk
þar sem ströng skapandi hugsun og
sterkar tilfinningar eru færðar í
búning glaðværðar og áhyggjulauss
léttleika. í tilbrigðunum er eins og
gáskafullur krakki geri grín að
snilligáfu sinni og hafi hana að leik-
Nína Margrét Grímsdóttir.
fangi. Ef til vill var þetta leið Moz-
arts til þess að komast undan von-
brigðum sinum og harmi.
Auk verka Mozarts eru á diskin-
um tvö verk eftir Mendelssohn,
Variations serieuses og Rondo
capriccioso. Bæði þessi verk em vel
samin af hendi fágaðs kunnáttu-
manns. Þau
snerta nútíma-
mann hins vegar
lítt fyrir utan
þetta. Það er eins
og höfundinum
liggi ekki annað
á hjarta en að
njóta fæmi sinn-
ar.
Það þarf hug-
rekki til að gefa
út enn eina útgáf-
una af píanóverk-
um Mozarts.
Staðreyndin er
sú að það er ekki
að öllu leyti
þakklátt verk að
leika Mozart, tón-
listin er svo skýr
og laus við auka-
atriði að
minnstu hnökrar
og mistök verða áberandi. Þannig
má segja, þótt Nína Margrét sýni yf-
irleitt mjög góða tækni í verkum
þessum, að unnt er finna upptökur
annarra þar sem stálfingmð fimin
er enn stórkost-
legri. En spuming-
in sem sker úr um
það hvort betur
var af stað farið en
_________________heima setið lýtur
fyrst og fremst að
túlkun. Er hún nógu persónuleg til
að gefa fyrirtækinu sjálfstætt gildi.
Þessari spumingu verður hiklaust
svarað játandi hvað leik Nínu Mar-
grétar varðar. Hún hefur ótvíræða
skapandi tónlistargáfu sem kastar
nýjum ljósgeisla á hin gömlu vel
þekktu viðfangsefni.
Nína Margrét Grímsdóttir leikur
Mozart og Mendelssohn á pianó.
Útgefandi: Skref. Dreifing: Japis
Hljómdiskar
Rnnur Torfi Stefánsson
sinn þjófótti og skyrfjallið
aut íslensku bamabókaverð-
aunin fyrir bestu mynd-
skreyttu söguna nú nýverið.
Söguna segir Sigrún Helga-
dóttir en Guðrún Hannesdótt-
ir dóttir hennar teiknar
myndimar.
Þetta er ævintýri fyrir
böm sem byrjar á hefð-
bundinn hátt á orðunum
„Einu sinni vora kóngur og
drottning í ríki sínu. Þau áttu
sér eina dóttur.“ Síðan heldur
sögumaður áfram og kynnir
okkur fyrir risanum ógur-
lega sem herjar á þorps-
búa með látum og þjófnaði.
Allir em dauðhræddir við
hann svo hann lætur
greipar sópa um kóngs-
ríkið og stelur loks
óngsdótturinni líka. Ungu
mnirnir í þorpinu reyna að
frelsa hana en enginn
þeirra kemur aftur og
Hvörfin í sögunni: Risinn rænir sjálfri að lokum er bara Pési litli eftir.
einkadóttur konungshjóna. Mynd Guö- Pétur er lítill og væskilslegur
rúnar Hannesdóttur viö verölaunabók vegna þess að hann vill frekar
Vöku-Helgafells. borða sætindi en hollan mat.
Davíð og Golíat
Hann ætlar þó að reyna að frelsa kóngsdótturina. Hann kemst að því að ris-
anum eykst ásmegin við að borða lýsi, mjólk, rúgbrauð og skyr; næsta morg-
un verður hann fyrri til að innbyrða hollustuna og varpar risanum að sjálf-
sögðu á haf út. Allt endar vel og Pési fær kóngsdótturina og hálft kóngsrík-
iö að launum eins og lög gera ráð fýrir.
Sagan byggir á aldagamalli frásagnarhefð sem er þó brotin upp því til-
gangurinn er ekki bara að segja sögu. Andstætt flestum hefðbundnum æv-
Bókmenntir
Oddný Árnadóttir
intýrum hefur þessi saga áberandi uppeldislegan boðskap. Kannski hefúr
hún verið búin til fyrir böm sem fussuðu við hollum mat eins og Pési og
mér finnst höfúndur koma boðskap sínum skemmtilega til skila. í stað þess
að fá lýsið úr flösku rennur það í læk hjá risanum, mjólkin er stöðuvatn og
rúgbrauðið er heilt fjall sem hægt er að ganga á og fá sér bita þegar mann
lystir. Myndimar í bókinni em kapítuli út af fyrir sig, svo skemmtilegar og
fállegar em þær, einfaldar og litríkar og henta afar vel þeim aldurshópi sem
bókin er ætluð. Myndimar falla vel að textanum og túlka þau hughrif sem
fylgja lestrinum. Öll er bókin höfundum og útgáfu til mikils sóma.
Sigrún Helgadóttir og Guðrún Hannesdóttir:
Risinn þjófótti og skyrfjallið
Vaka-Helgafell 1996
Undraveröld hafdjúpanna við
ísland eftir Jörund Svavarsson
og Pálma Dungal gefur lesend-
kost á að kynnast leyndar-
dómum sjávarins við landið,
sannkallaðri undraveröld rétt
ið tæmar á okkur flestum sem
við vitum þó lítið um. í henni
ljósmyndir teknar við
froskköfun sem
sýna lífverur neð-
ansjávar í nátt-
úrulegu umhverfi
sínu, bæði kunn-
uglega fiska og
torkennilegar
furðuskepnur.
Hvorutveggja er svo sagt frá í
aðgengilegum texta.
Mál og menning gefur bókina
út.
Systkini lesa Davíð
Leikararnir vinsælu Arnar
og Helga Jónsbörn hafa lesið
inn á geisladisk safn kvæða eft-
ir Davíð Stefánsson, en systkin-
in em að norðan eins og hann.
Alls lesa þau 39 ljóð og þeirra á
meðal mörg hans
þekktustu, til i
dæmis Komdu,
Hallarfrúna,
Skógarhind,
Konan sem
kyndir ofninn
minn, Brúðarskóna og
Sestu héma hjá mér. Það er fyr-
irtækið Hljóðsetning sem gefur
diskinn út ásamt Arnari.
ltiu Ferðastangur
■ austan tjalds og vestan hafs.
Hann segir frá viðburðaríkum
| ferðalögum til íslendinga-
I byggða í Vesturheimi með leik-
umm og kór Þjóðleikhússins,
og til Austur-Þýskalands við
þriðja mann. Sú ferð teygðist til
Búlgaríu þar sem forseti lands-
| ins bauð þeim óvænt heim -
f „og var jafnan líf og fjör“, eins
5 og segir í kynningu.