Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1996, Blaðsíða 18

18
enmng
MÁNUDAGUR 9. DESEMBER 1996
Einkennilega normalt fólk
Einar Kárason hefur verið í sviðsljósinu á þessu
hausti. í byrjun október var frumsýnd kvikmynd-
in Djöflaeyjan, gerð eftir skáldsögum hans, og ný-
lega kom út bókin Þættir af einkennilegum mönn-
um. Hvernig bók er það?
„í henni eru níu smásögur og svo fljóta með
svipmyndir, eins og sagt er, stuttar karakterlýs-
ingar,“ segir Einar. „Þetta er ekki óalgeng blanda
- sumir stinga Ijóðum inn á milli sagna.
Bókin er að mestu leyti samin í fyrravetm- og í
sumar en ein sagan, Flýja land, er eldri. Hún kom
í Tímariti Máls og menningar fyrir nokkrum
árum, og ein sagan kom svo í sumar í Lesbók
Morgunblaðsins."
- Settistu niður af ásetningi til að skrifa smásögur?
„Það var kannski meira þannig að ég ákvað að
drífa í því. Það höfðu safnast fyrir hugmyndir hjá
mér sém ég hafði ekki gefið mér tíma til að vinna
úr. Þetta verður að gera í lotum, því maður þarf
ákveðna stemningu og ákveðið vinnulag við að
skrifa stutta texta. Síöustu sögumar finnst mér
alltaf betri en þær sem ég skrifa fyrst.
I fyrsta skipti sem ég skrifaði smásögu var það
fyrir fræga samkeppni Listahátíðar fyrir tíu árum.
Ég átti í ægilegu brasi en tókst að lokum með
harmkvælum að hnoða saman sögu sem ég sendi
inn. En þegar skilafresturinn var liðinn þá runnu
Einar Kárason: Ekki Iffskúnstner.
upp úr mér þrjár sögur nokkum veginn fyrirhafn-
arlaust! Og þær voru allar miklu betri en sú sem
ég sendi. Þetta var svo uppistaðan í smásagnasafni
sem ég gaf út 1987.
Svona er þetta líka með ljóðin, maður þarf að
koma sér í ákveðið hugarástand og vera í því ein-
hverja mánuði til að geta ort.“
- Ertu alveg hættur að yrkja?
„Já, ég má aldrei vera að því.“
- Einhver orðsending til lesenda nýju bókarinnar?
„Nei - ja nema kannski til þeirra sem halda að
þetta sé bók um kynlega kvisti, sem svo eru kall-
aðir, eða lífskúnstnera, sem em leiðinlegasta fólk
sem um getur, þeir ættu ekki að ná sér í hana. Því
þó að nafnið bendi til annars þá eru sögurnar um
fólk sem er einkennilega normalt - eins og okkur
flest.
Ég kom í sumar á bæ á efri Jökuldal sem heitir
Klaustursel. Þar var stórkostlegt aö koma því þar
eru í túni ýmiss konar dýr sem annars eru villt,
eins og refír og hreindýr. Þar var mikil listakona
að búa til vörur úr hreindýraskinni og hjá henni
sá ég í fyrsta sinn á ævinni hatt sem ég gat hugs-
að mér að ganga með. Ég setti hann upp og skoð-
aði mig í spegli en þá sá ég að menn myndu halda
að ég væri lífskúnstner ef ég gengi með svoleiðis
hatt, og þar með var það búið!“
Sneiðmynd af öld öfganna
Benjamín H.J. Eiríksson á langa ævi aö baki og
saga hans er sneiðmynd af öld öfganna sem við
lifum á. Hann lifír það að vera fátækur sjómanns-
sonur og bankastjóri, andspymumaður og ráð-
gjafi ríkisstjóma, kommúnisti og frjálshyggju-
maður. Hann sér Hitler, Stalín og Churchill og
hittir marga helstu hagfræðinga 20. aldar.
Þessi saga er gædd miklu lífi í bók Hannesar H.
Gissurarsonar. Æska Benjamíns er horfinn heim-
ur sem lifnar hér á ný og hafnfirsku samfélagi í
upphafi aldarinnar er lýst af stakri snilld. Þá er
haldið utan og Benjamín upplifir fyrst valdatöku
nasista í Þýskalandi, þá ógnarstjóm Stalíns í Sov-
étríkjunum. Þó að hinn gamli Benjamín hafi snú-
ið við blaðinu er mikil samúð með hinum unga
Benjamín, sósíalistanum, og þannig fæst innsýn í
hugarheim íslendinga sem gerðu sósíalismann að
lífssýn sinni.
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
Úr aldingaröi hugsjónanna heldur Benjamfn til
Sovétríkjanna og þar veröur syndafall sósíalism-
ans. Lýsingin á kulda alræðisins er leiftrandi góð
og sönn enda kemur hún í meginatriðum heim
við lýsingar annarra, t.d. í nýlegri ævisögu
danska kommúnistaleiötogans Aksels Larsens.
Stalin er Benjamín ráðgáta eins og
öðrum, ekki veit ég hvort rök styðja
tilgátu hans um að Stalín hafi alltaf
verið flugumaður í hópi Bolsévika
en smellin er hún, a.m.k. er hatur
Stalíns á öðrum kommúnistum
vandskýrt.
Benjamín lýsir samferðamönnum
sínum af sanngimi og skarp-
skyggni. Það er þannig vel til fund-
ið og líklega rétt að kalla Einar 01-
geirsson Jakobina en ekki marx-
ista, sennilega er það arfur frá Ein-
ari að íslensk vinstrihreyfing hefur
stundum einkennst fremur af til-
Ðnningasemi en marxisma. Best er
þó lýsingin á Benjamín sjálfum sem
reynir að vera heill í þessum ósköp-
um. Hann kemur heim trúlaus á
Sovétríkin og hverfúr síðan hægt og
hljótt frá sósíalismanum alfarið.
Kúvending Benjamíns í átt að
frjálshyggju hlýtur alltaf aö kallast einkennileg
en hann virðist telja að fijálshyggjan sé betri leið
til að gera hina fátæku ríkari. Um það má vissu-
lega deila en Benjamín er í heill í þeirri trú og
fyrir vikið sannfærandi. Vera má að munurinn á
andrúmsloftinu í Sovétríkjum Stalíns og geð-
þekku menntamannasamfélagi í háskólunum í
Minnesota og Harvard hafi einnig haft áhrif á
þessi umskipti.
Eftir að Benjamín fær
aukin metorð minnir ævi-
saga hans á deilurit, það
er ævisögu stjórnmála-
manns sem á málstað að
verja og þarf alltaf að hafa
rétt fyrir sér, það þykir
mér tíðindaminnsti kafli
bókarinnar. Þó að frá-
sögnin af því þegar Benja-
mín fær köllun sé stutt er
hún tilgerðarlaus og
áhrifamikil. Þó að menn
trúi kannski ekki á nýtt
hlutverk hans þarf ekki
að efast um heilindin.
Mannlýsingar eru
margar frábærar. Ekki er
mörgum orðum eytt í
konu Benjamíns, Krist-
björgu Einarsdóttur, en
þó er sú lýsing eftirminni-
leg. Ekki fer milli mála að þar fer stórbrotin kona
sem á sér einnig merkilega sögu.
Skrásetjarinn, Hannes H. Gissurarson, hefur
unnið afrek. Ævisaga Benjamíns H.J. Eiríksson-
ar er ein eftirminnilegasta saga seinustu áratuga.
Hannes H. Gissurarson. Benjamín H.J. Eiriksson í
stormum sinna tiða. Bókafélagið 1996.
„Þetta er ekkert að kunna"
Bæði barnaleikritin sem með
viku millibili hafa verið frumsýnd í
húsnæöi Möguleikhússins við
Hlemm, Hvar er Stekkjarstaur?
(Möguleikhúsið) og Jólin hennar
ömmu (Furðuleikhúsiö) vinna með
fyrirbæri sem hefur reynst mörgu
foreldri svolítið erfitt á aðventunni
undanfarin ár: Hvemig hægt er aö
koma heim og saman hugmyndinni
um hrekkjusvínin þrettán (eða níu),
Stekkjarstaur og bræður hans i skít-
ugu lörfunum sínum, og góöu jóla-
sveinana í rauöa gallanum, Stekkj-
arstaur og bræður hans sem gefa
börnunum gjafir í skóinn.
Leiklist
Silja Aðalsteinsdóttir
Jólin hennar ömmu segir beinlín-
is söguna af því þegar þetta gerðist.
Þannig var aö Grýla rændi besta
vini hennar ömmu þegar hún var
lítil stelpa, af því að hann hafði ver-
ið svo óþekkur, og hún fór upp í
fjöll til að bjarga honum áður en
hann lenti í pottinum. Á leið sinni
hittir hún hrekkjusvíniö Stekkjar-
staur sem bjargar henni óvart frá
því að falla fram af hengiflugi.
Stúlkan gefur honum rauða skott-
húfu fyrir og hann veröur svo glaö-
ur að hún segir honum frá guði og
Jesú og að hann eigi líka að vera
góður. Ég kann ekki að vera góöur,
segir hann, og hún svarar: Þetta er
ekkert að kunna; og þaö reynast orð
að sönnu. Erfiðlegar gengur með
Grýlu, sem betur fer! En síðan þá
eru jólasveinarnir góðir.
í Hvar er Stekkjarstaur?
hafa jólasveinamir fyrir
löngu lagað sig að nýju
samfélagi en nú er
svo komið að
þeir nenna
ekki að
vera með
lengur. Það
er oröið
svo
hættulegt fyrir gamla sveina að fara
til byggða, einkum vegna bílanna,
að Stekkjarstaur ákveður að fara
hvergi. Þá fer Halla að leita að hon-
um og tekst, einnig á skömmum
tíma, að fá hann til að
skipta um
skoðun
eftir
Alda Arnardóttir og Bjarni Ingvarsson Hvar er Stekkjarstaur?
að hann hefur sagt henni söguna af
því hvemig þeir urðu góðir.
Þetta eru í senn uppfræðandi
verk og huggandi. Böm kvíða því
eðlilega að eitthvað tefji þessa hátíð
sem þau hafa svo lengi beðið eftir;
hér eru þau fúllvissuð um að dug-
andi fólk (stúlkur) komi ævinlega
til bjargar.
Báðar leikmyndir era sáraein-
faldar enda em þetta farandsýning-
ar. En leikstíllinn hjá leikhópunum
tveimur er ólikur. Alda Amardóttir
(Halla) og Bjami Ingvarsson
(Stekkjarstaur og fleiri hlutverk)
hjá Möguleikhúsinu leggja áherslu
á að sýna skrítið fúllorðið fólk en
Margrét Kr. Pétursdóttir (amma
Sigga, gömul og ung), Eggert Kaaber
(Stekkjarstaur) og Ólöf Sverrisdóttir
(Grýla) nota bamsleg brögð, tónfall,
orðalag og hreyfmgar til að halda
ungum áheyrendum í skefjum. Mér
sýndist það ganga betur; en einu
sinni í fyrra verkinu datt á grafar-
þögn í salnum: það var þegar Halla
kveikti á útvarpinu til að hlusta á
fréttir og rödd Brodda Broddasonar
þular glumdi um salinn!
Möguleikhúsið sýnir: Hvar er
Stekkjarstaur? eftir Pétur Eggerz
sem einnig er leikstjóri.
Furðuleikhúsið sýnir: Jóiin hennar
ömmu eftir Margréti Kr. Péturs-
dóttur. Leikstjóri: Gunnar Gunn-
steinsson. Tónlist: Valgeir Skag-
fjörð.
Mannlífsstiklur
MANMIJFS
ismaiifi
Ómar Ragnarsson, hinn góð-
kunni fréttamaður, hefur gefið
út bókina
Mannlífsstikl-
ur. Spámaður-
inn, gull-
drengirnir og
fleira fólk. Þar
býður Ómar les-
anda með sér í
ferðalag fram
og aftur í tíma
og rúmi, segir
meðal annars frá Óskari Magn-
ússyni og Blómeyju konu hans
sem byggðu sér hús uppi á Hell-
isheiði, íþróttamönnunum sem
sköpuðu íslandi góðan orðstír á
ámm áður og lítur í bókarlok
við hjá Þórði í Haga.
Fróði gefur út.
Bók fyrir nýjar
mæður
Setberg hefur gefið út bókina
Nú er ég orðin mamma, sem
fjallar um lík-
ama og sál
kvenna eftir
bamsburð. Höf-
undur er Maria
Borelius, líf-
fræðingur og
þriggja bama
móðir, en is-
lenska útgáfu
annaðist Guð-
rún Björg Sigurðardóttir, yfir-
ljósmóðir á kvennadeild Land-
spítalans.
í bókinni eru nýjum mæðr-
um gefin ýmis góð ráð sem
varða fyrstu dagana, vikurnar
og mánuðina eftir fæðingu
bams - um fyrstu mjólkurgjöf-
ina, svefn og svefnleysi, eðli-
lega þyngd, kynlíf eftir barns-
burð, fylgikviúa af ýmsu tagi,
geðrænar sveiflur, mat og
drykk og hvemig konur geta
komist aftur í fyrra form. Bók-
in er hugsuð sem uppflettirit og
hver kafli er sjálfstæður.
Matthildur í
bók og bíó
Sagan Matthildur eftir bama-
bókahöfundinn þekkta Roald
Dahl kom út á
íslensku fyrir
tveim árum og
varð afar vin-
sæl, enda er
þetta stórhættu-
leg furðusaga
um stelpu sem
er bæði ofboðs-
lega gáfuð og
rammgöldrótt.
Og ekki veitir henni af í skipt-
um sínum við foreldra sina sem
vita ekkert hvernig þeir eiga að
ala upp böm og skólastjórann,
ungfrú Frenju, sem er algert
skrímsli!
Nú hefur verið gerð biómynd
um Matthildi, og af því tilefni
hefur bókin verið gefin út aftur
í kilju með mynd af aðal-
leikkonunni ungu framan á
kápu.
Árni Ámason þýddi og Mál
og menning gefúr út.
Danni heims-
meistari
U 0 j f k j
ft: i í í

Danni heimsmeistari er önn-
ur bók eftir Roald Dahl sem
líka hefur verið
gerð kvikmynd
eftir og Ámi
Árnason hefúr
líka þýtt fyrir
Mál og menn-
ingu. Þar segir
frá Danna sem
er níu ára og
býr hjá pabba
sínum sem er
bifvélavirki. Danni er duglegur
að hjálpa pabba sínum á verk-
stæðinu, og hann er líka dug-
legur þegar pabbi lendir í vand-
ræðum, enda reynir á hann þá.