Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1997, Síða 16

16
LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1997 JjV
fslenskir hestar þjálfaðir til smalamennsku í hreindýraháruðum Sama í Norður-Svíþjóð:
„Þetta byrjaöi árið 1992 þegar ég
frétti af þætti í sænska sjónvarpinu
um Sama sem sögðu hvað mótor-
hjólaakstur í hreindýrasmölun færi
illa með landið. í þættinum var talað
við Sama sem sagðist eiim síns liðs
vera að prófa sig áfram við smölun
með íslenska hesta frá einhverri
hestaleigu. Eftir ótal símhringingar
tókst mér að hafa upp á þessum
manni og sagði honum að það sem
hann væri að reyna væri búið að
gera í þúsund ár á íslandi. Ég bauð
honum að koma til íslands og skoða
alvöru hesta i svona aðstæður. Hann
kom og sannfærðist um að þetta væri
hægt í hans heimalandi," segir Þórð-
ur Erlingsson í viðtali við DV en
hann hefur ásamt fleirum aðstoðað
Sama í norðurhéruðum Svíþjóðar
undanfarin ár við að nota íslenska
hestinn við smölun á hreindýrum.
í þessu skyni var stofnað fyrirtæki
um verkefnið í Samahéruðum, nánar
tiltekið í smábænum Ammarnes,
með styrk frá sýsluyfirvöldum og
þátttöku heimamanna. Meðal þeirra
sem unnu að þessu með Þórði voru
Sigurður Hansen og Jóhann Þor-
steinsson, báðir landsþekktir og
þrautreyndir hestamenn úr Skaga-
firði. Faglegur stuðningur kom einn-
ig frá Félagi hrossabænda.
Stórslasaðir smalar
„Við fórum með Sömum á snjósleð-
um um héruðin að kynna okkur að-
stæður og sáum strax að það var
hægt að nota íslenska hestinn
þama,“ segir Þórður en snjósleðar
eru einkum notaðir við hreindýra-
smölun á veturnar en fjórhjól og
þyrlur á öðrum árstímum. Ætlunin
var að íslenski hesturinn leysti hjól-
in og þyrlumar af hólmi. Þórður seg-
ir að kostnaður við að nota þyrlu sé
vitanlega mikill og slysatíðni á fjór-
hjólum hafi veriö orðin veruleg.
Smalar hafi í unnvörpum verið lagð-
ir stórslasaðir inn á sjúkrahús.
í tengslum við verkefni íslendinganna, sem
var hugsað í tilraunaskyni til þriggja ára,
fengu heimamenn ljármagn til að setja í gang
annað og stærra verkefni sem tengdist hrein-
dýrabúskap Sama í heild sinni. Draga átti úr
ofbeit og ná fram betri gæðum á hreindýra-
kjöti. Verð hafði lækkað, hreindýrum fiölgað
og segir Þórður að stefnt hafi í óefni í Sama-
héruðunum og Lapplandi.
Tákn dauðans í þjóðtrú Sama
„Verkefnið mætti andstöðu úr mörgum átt-
um. Ekki síst hjá Sömum sjálfum. Þeir voru
margir hverjir ekki tilbúnir til að fara af mót-
orhjólum og setjast upp á hest. Hesturinn hef-
ur neikvæða merkingu í þjóðtrú Sama. Hann
er tákn fyrir dauðann. Þess vegna fór mikill
tími í það hjá okkur að sannfæra fólk um
notagildi hestsins við smalamennsku og fá
það til að prófa. Hreindýr eru lífsviðurværi
Sama og ef hestar eða tæki til smölunar virka
ekki þá eru þeir illa staddir. Af þeim sökum
tóku þeir þessu mjög alvarlega."
Ásamt Sigurði og Jóhanni fór Þórður eitt
haustið á íslenskum hestum til að smala
hreindýrum saman til slátrunar. Þeir náðu
saman 10 þúsund dýrum á tiu dögum og riðu
alls 600 kílómetra leið. Ferðina fóru þeir til að
sýna Sömum að þetta væri hægt. Leiðir voru
farnar sem ekki voru færar mótor-
hjólum.
Stvrkur frá World Wild
Þórður Erlingsson notaði tækifærið
í jólafríinu á islandi og brá sér að
sjálfsögðu á hestbak. Hér er hann
ásamt Hauki frá Kringlumýri í
Skagafirði. Það voru einkum hestar
af skagfirsku kyni sem notaðir voru
í að þjálfa Sama í notkun hestsins
við hreindýrasmölun. DV-mynd BG
kynntum hann víðar í Sví-
þjóð og hjá Sömum í Nor-
egi,“ segir Þórður en í
Noregi stendur til að
banna mótorhjólaakstur
við smölun og gæti það
hjálpað við markaðssetn-
ingu íslenska hestsins.
Verkefnið varð til þess
að Þórður setti saman ítar-
legt námsefni á
150 síðna bók
um smala-
mennsku
með hest-
um og
reið-
áhuga á íslenska langferðahnökkum fyrir Sama. Námskeið
hestinum og við voru sett í gang og fengu Samar ekki að nota
lenskar og þeir komu þama í kippum,
sumir alla leið frá Múrmansk. Þetta
voru einhverjar hrikalegustu skepnur
sem ég hafði á ævinni augum litið,“
segir Þórður og viðurkennir að þetta
hrossaæði hafi um tíma skemmt fyrir
þeirra verkefhi.
Eftir að þriggja ára tilraunatíma var
lokið var enn mikill áhugi fyrir ís-
lenska hestinum og er hann í dag not-
aður víða við hreindýrasmölun. Sem
dæmi þá eru 50 hestar í Ammamesi í
Norður-Svíþjóð, þar sem 250 manns
búa, en talið er að 2 þúsund Samar
stundi hreindýrabúskap.
Verðlaun frá sænsku kon-
ungshjónunum
Svo mikla athygli hefur þetta vakið
í Svíþjóð að sænsku konungshjónin
gerðu sér ferð til Ammarnes á síðasta
ári og heiðruðu tvær ungar stúlkur
sem tekið hafa þátt i hestaverkefninu.
Þórður segir mikinn tima fara í
skriffinnsku til að viðhalda áhuga
sænskra embættismanna á verkefn-
inu. í raun hafi verkefnið verið í bið-
stöðu síðustu tvö ár því 1995, þegar
Svíar voru á leið inn í Evrópusam-
bandið, hafi stjórnvöld ætlað að nota
vanda Sama til að sækja um styrki þar
sem þeir væru einu frumbyggjar Evr-
ópu. Þórður segir að þá hafi stjórnvöld
séð færi á að hætta allri aðstoð við
átaksverkefni á borð við smölun með
íslenska hestinum.
„Við höfum alls ekki grætt á þessu
fiárhagslega en þetta var stórkostlegt
ævintýri og góð reynsla fyrir okkur. Ef
þetta gengur upp á endanum þá er þetta tæki-
færi fyrir íslenska hestinn, þann upprunalega.
tyr
Life
„Ferðin vakti gífurlega athygli í
Svíþjóð. Expressen fiallaði um þetta í
opnugrein og sjónvarpsstöðvar fylgdust
með. Tvær auglýsingastofur unnu að mark-
aðssetningu fyrir okkur og fengu m.a. styrk
frá World Wild Life stofnuninni. Umfiöllunin
gerði það að verkum að fleiri héruð fengu
Hreindyrahjórð i heruðum Sama
stundi hreindýrabúskap og fjöldi
Þorður
kemur böndum á
einn hestinn sem
notaður var til
smölunar í
Samahéruöun-
um.

mennsku á fiöllum. Hann vann þetta í sam-
ráði við Pétur Behrends sem teiknaði allar
myndir í bókina. Vegna verkefnisins var unn-
ið að sérhönnun á reiðtygjum, reiðtöskum og
íslenska hestinn nema að
undangengnu slíku nám-
skeiði.
En umfiöllun um verk-
efnið varð einnig til þess
að fleiri aðilar fengu
áhuga á aö selja Sömum
hesta, sáu þarna gróðavon.
Þórður segir að svæðið
hafi fljótlega fyllst af
hrossasölumönnum, eink-
um frá Rússlandi.
v Hrikalegar skepn-
ur frá Múrmansk
„Fólk fór að kaupa hesta hér og þar. Því
miður voru gæðin slík að mest af þessum
hestum dugðu engan veginn. Hestamir frá
Rússlandi fengust á sjö þúsund krónur ís-
í Noröur-Svíþjóö. Talið er aö 2 þúsund Samar
hreindýra sé mörg hundruð þúsund.
Mynd: Curt Dahlgren
Þarna eignast hann umhverfi. Það yrði einnig
stórkostlegt fyrir Sama ef þetta gæti opnað
leið úr þeim vanda sem þjóðin er í,“ segir
Þórður.
I sænska landsliðinu
Þórður fer til Ammarnes við og við og
fylgist með hvernig gengur. Hefur hann verið
beðinn um að halda fleiri námskeið fyrir Sam-
ana. Hann þarf að vísu að fara um langan veg
því fiölskylda hans býr í háskólabænum
Skövde í miðhluta Sviþjóðar. Þar er hann
byrjaður í tölvunámi. En hestamennskan á
hans hug og hjarta. Hann hefur búið í Sviþjóð
í sjö ár og er m.a. í sænska landsliðinu í hesta-
íþróttum. Unnið þar til fiölda verðlauna. „Ein-
hver myndi segja að ég væri hálfgerður föður-
landssvikari," segir Þórður að endingu og
glottir við tönn.
-bjb