Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1997, Qupperneq 11

jL>V ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 1997
★
-k
n _
menning
r**
n
Silja Aðalsteinsdóttir
Vejlemyndir
Sigurjóns
í Listasafni Sigurjóns Ólafsson-
ar á Laugamestanga hefur verið
sett upp sérstök sýning ætluð
skólafólki með völdum verkum
hans frá 1938 til 1982. Þau eru
unnin I gifs, brons, við og stein
og sýna tök Sigurjóns á ólíkum
efniviði auk þess sem þau eru
góðir fulltrúar fyrir feril hans.
Einnig hefur verið sett upp
fróðleg sýning á ljósmyndum,
blaðaúrklippum og skýringartext-
um þar sem rakin er saga svo-
nefndra Vejlemynda Sigurjóns. Á
árum seinni heimsstyrjaldar
vann Siguxjón tvær stórar högg-
myndir úr steini fyrir Ráðhús-
torgið í Vejle á Jótlandi að beiðni
j bæjarstjómar þar sem sósíalde-
mókratar vora í meirihluta. Þeg-
ar setja átti verkin upp eftir stríð
var kominn nýr meirihluti sem
hafði engan áhuga á höggmynd-
unum, fannst þær ljótar og
geymdi þær í skúr. Meira aö
segja var í gríni stungið upp á því
að þeim yrði hent í höfnina
þannig að þær nýttust sem upp-
; fyllingarefni. Flest dagblöðin
fylgdu Sigurjóni aö málum, en al-
menningm- fékk aldrei að sjá
myndirnar og gera upp hug sinn
til þeirra.
Að lokum leitaði Sigurjón lög-
fræðiaðstoðar og fékk myndimar
settar upp til reynslu í eitt ár á
ÍRáðhústorginu í Vejle, þar sem
þær áttu upphaflega að standa.
Það er skemmst frá því að segja
að þar standa verkin enn, vegfar-
endum til ánægju. Aldrei hefur
verið talað um það síðan að fjar-
lægja þau og enginn skilur lengur
út af hverju styrinn stóð.
Sýning þessi var unnin fyrir ís-
landsvikuna í Horsens í Dan-
mörku síðastliðið haust, þaðan
var hún flutt í Ráðhúsið í Vejle
og loks hingað heim.
Listasafn Sigurjóns auglýsir nú
skólasýningar í fyrsta skipti und-
ir leiðsögn Birgittu Spur. Fast er
opið í safninu laugardaga og
sunnudaga kl. 14-17, en einnig
verður tekið á móti hópum utan
þess tíma. Kennarar era hvattir
til að panta tíma i síma 553 2906 á
skrifstofutíma safnsins og heim-
sækja það með nemendum sín-
um.
Sigurjón Ólafsson meö aöra
Vejlemyndina sína. Myndin var
tekin 1942.
Vesturfarasaga verðlaunuð
Eins og fram kemur annars staðar í blaðinu
hlutu Böðvar Guðmundsson og Þorsteinn Gylfa-
son íslensku bókmenntaverðlaunin að þessu
sinni. Hlaut Böðvar verðlaunin fyrir seinna bind-
ið af verki sínu um íslenska vesturfara á öldinni
sem leið, Lífsins tré, en fyrra bindið, Híbýli vind-
anna, var tilnefnt til verðlauna í fyrra.
Þetta mikla verk hefur náð mun meiri almenn-
ingshylli en fyrri bækur Böðvars, en hann hefúr
verið mikilvirkur ljóðasmiður, þýðandi og rithöf-
undur, auk kennslu og annarra þjóðþrifastarfa, í
rösk þrjátiu ár.
Böðvar fæddist 1939 og er sonur Guðmundar
Böðvarssonar
Hann gaf
fyrstu bókina
sína 1964,
ljóða-
bókina
Aust-
skálds.
Böövar
Guðmunds-
son skáld og rit-
höfundur. DV-mynd BG
Elivoga, og Böðvar leit lengi á sig sem ljóðskáld
og leikritaskáld fyrst og fremst. Þessi fyrsta ljóða-
bók ber merki þess að Böðvar var þá við nám í
íslenskum fræðum við Háskóla íslands, minnir
stundum á Hannes Pétursson en öllu meira þó á
Snorra Hjartarson. Ljóðin era hátíðleg en einlæg
og falleg og kallast í tóni að mörgu leyti á við
verðlaunabækurnar um vesturfarana.
Strax í næstu bók, í mannabyggð (1966),
læddist háðstónninn inn i ljóð Böðvars sem
löngum hefur hljómað í verkum hans síðan.
Hann er meistari íróníunnar sem oft er hár-
beitt þegar hann fjallar um efni sem standa
hjarta hans nærri en talar þvert um hug sér til
að forðast tilfinnmgasemina sem er eitur í hans
beinum.
Heimsádeiluskáld
Á róttæku áranum upp úr 1968 varð Böðvar
geysivinsæll bragsmiður, orti mergjuð kvæði
um bandaríska herinn á Miðnesheiði og aðdá-
endur hans, Maó formann og fleira, og samdi
lög við. Um miðjan áttunda áratuginn gaf hann
út smáskífu með þjóðhátíðarsöngvum og er sú
plata ekki síst fræg fyrir það að Kristinn Sig-
mundsson stórsöngvari lék þar undir söng
Böðvars á gítar.
1978 kom út smásagnasafnið Sögur úr seinni
stríðum með skemmtilegum smámyndum úr
bemsku Böðvars í Borgarfirði meðal annars. Þá
höfðu einnig orðið afar vinsæl leikritin
Krummaguil og Skollaleikur sem hann samdi
fyrir Alþýðuleikhúsið. Hann gaf út plötuna Það
er engin þörf að kvarta með skemmtilegum lög-
um og ljóðum í róttækum anda, en nú varð auk
baráttu gegn her í landi einnig vart baráttu fyr-
ir jöfnum rétti karla og kvenna, til dæmis í
kvæðinu „Ömmusögu" sem gerir gys að skin-
helgi og yfirdrepsskap karla.
Það liðu fimmtán ár miili ljóðabókanna
Burtreið Alexanders (1971) og Vatnaskila
1986, enda er andi þeirra ólíkur. Enn era
Imörg ijóðin ádeilur, en í stað langra
írónískra braga komu nú knöpp ljóð sem
mörg eru einlæg og
!
:
!
i
Lokaði söguhöfundinn úti
Böðvar hefur í verkum sínum bæði í bundnu
og óbundnu máli átt erfltt með að losa sig við
íróníuna. Honum var því vandi á höndum þegar
hann hóf að skrifa Híbýli vindanna og Lífsins tré,
verk sem hann hafði verið árum saman að undir-
búa með því að lesa ameríkubréf og kanna sögu-
slóðir vesturfara. Hæðnistónn fer vel í brag og
smásögu, en löng skáldsaga verður of köld í þess-
um stíl. Til að losna við hann notar Böðvar sér-
stakan sögumann i vesturfarabókunum, býr til
óperasöngvara sem þvælist landa á milli til að
syngja í óperuhúsum og dundar við það í ein-
manaleika á hótelherbergjum að lesa gömul
ameríkubréf og skrifa dóttur sinni ungri langt
bréf sjálfur um ætt hennar og upprana, fólkið
sem flúði og saknaði og hina sem sátu heima og
syrgðu.
Söngvarinn segir söguna af einlægni, þráir að
miðla henni eins vel og hann getur til að dóttir
hans skilji þetta einkennilega fólk sem hún er
komin af, og söguhöfundurinn hverfur á bak við
hann.
Böðvar Guðmundsson uppskar fyrir þetta alúð-
arfulla verk hrifhingu og aðdáun lesenda sinna
og mesta heiður sem íslenskum rithöfundi getur
hlotnast hér heima.
[ persónuleg.
Síðan hefur
I Böðvar gefíð út
j tvær ljóðabækur,
JHeimsókn á heima-
fslóð, 1989, og Þrjár
f óðarslóðir, 1994. 1990
r kom út fyrsta skáld-
' saga hans, Bændabýti,
sem segir frá umbylt-
ingu íslenskrar sveitar
fyrir tilverknað drengs
sem finnst í jötu en
verður afkastamikill
athafhamaður.
Tveim árum seinna
gaf Böðvar svo út smá-
sagnasafnið Kynjasögur
sem var tilnefht til ís-
lensku bókmenntaverð-
launanna. Sögumar eru
flestar dæmisögur um
líf nútíma íslendinga,
margar fyndnar og vel
heppnaðar, en merktar
sama háðstóninum og
róttæku heimsádeilu-
ljóðin.
Böövar hefur einnig
verið afkastamikill
þýðandi söngleikja,
ópera og óperetta og
skrifað sviðsverk sjálf-
ur, hið vinsæiasta
þeirra Ættarmótið sem
L.A. frumsýndi um jól-
in 1990.
íslensku bókmenntaverðlaunin
- sem forseti íslands veitir
íslensku bókmenntaverölaunin eru veitt í byrjun febrúar
ár hvertfyrir bók sem kom út á árinu á undan.
Fyrsta áriö hlaut þau aóeins ein bók, en strax á ööru ári var þeim
skipt í tvennt, fagurbókmenntaverðlaun og fagbókmenntaverölaun.
____ 1990 ~
Stefán Hörður Grímsson: Yfir heiöan morgun (Mál og menning 1989)
____ 1991 ____
Fríöa Á. Siguröardóttir: Meöan nóttin líður (Forlagiö 1990)
Höröur Ágústsson: Skálholt II (Hiö íslenska bókmenntafélag 1990)
1992
Guöbergur Bergsson: Svanurinn (Forlagiö 1991)
Guöjón Friöriksson: Saga Reykjavíkur (löunn 1991)
1993
Þorsteinn frá Hamri: Sæfarinn sofandi (Iðunn 1992)
Vésteinn Ólason o.fl.:tslensk bókmenntasaga I (Mál og menning 1992)
1994
Hannes Pétursson: Eldhylur (löunn 1993)
Jón G. Friöjónsson: Mergur málsins (Örn og Örlygur 1993)
1995
Vigdís Grímsdóttir: Grandavegur 7 (löunn 1994)
Silja Aöalsteinsdóttir: Skáldiö sem sólin kyssti (Hörpuútgáfan 1994)
1996
Steinunn Siguröardóttir: Hjartastaöur (Mál og menning 1995)
Þór Whitehead: Milli vonar og ótta (Vaka-Helgafell 1995)
1997
Böövar Guömundsson: Lífsins tré (Mál og menning 1996)
Þorsteinn Gylfason: Aö hugsa á íslensku (Mál og menning 1996)
£Z£2
Hvernig er færðin, Bjössi?
Ég sá í blaði um daginn greinarstúf um svik RÚVS
við blessuð bömin. Bamaefhi er semsagt sama og
ekkert í ríkissjónvarpinu. Einhverjar þýddar teikni-
myndir í þrjátíu til fjörutíu mínútur á kvöldi á sjón-
varpsstöðinni, á sunnudögum hálftíminn Stundin
okkar sem er afskaplega slæmur þáttur og endurtek-
inn í miðri viku í þokkabót, krakkagreyjunum til
mikilla leiðinda.
Mai’gir era þeirrar skoðunar, að ríkisssjónvarpinu
sé fyrirmunað að senda frá sér sómasamlega bama-
tima. Svo þá er að snúa sér til útvarpsrásanna. En
þar fer í verra. Á hvoragri þeirra er meira en kortér
ætlað krökkum.
Fjölmiðlar
Sigríður Halldórsdótdr
Rás eitt má vera í friði í sínu menningaralgleymi
sem er svo magnað að stundum getur maður ekki
varist brosi. En það vantar ekki að sú rás sýnir hlust-
endum fádæma virðingu með dagskrá sinni, listir og
heimspeki, tónstigar í dúr og moll, ljóðalestur, heim-
spekiskoðun og Sjúbertdagar. Morgunútvarpið er til
dæmis sniðið fyrfr fólk af aðalsættum, sem varðar
ekkert um dægurþras, kemur ekki við hvort það er
laugardagur eða þriðjudagur, júní eða febrúar. Þar er
nú ekki aldeilis talað eða spilað niður til fólks, takk
kærlega fyrir það.
En hvað þá með rás 2? Hún sendir út allan sólar-
hringinn, samt eru að meðaltali ekki nema sex
klukkustundir á virkum degi sem flokkast undir dag-
skrárgerð og þar sem heyrist talað mál að ráði. Það
er verið að spila lög og lög og lögin í átján tíma á sól-
arhring. Á milli laga er talað um veðrið í gær og
veðrið á eftir og vinnuvikuna og að nú fari að stytt-
ast í helgina. Þetta er umræðuefnið. Svo má stundum
senda afmæliskveðju, eða biðja um lag og tala smá-
vegis um veðrið í leiöinni. Rás 2, öfugt við eldri syst-
ur sína númer 1, vanmetur andlegt atgervi hlustenda.
Hún er óttalega sveitó eins og sagt var í gamla daga,
hönnuð fyrir Bjössa á mjólkurbílnum sem nú er
löngu kominn í þjónustuíbúð og hlustar á rás 1.
Því dettur mér það snjallræði í hug að doðinn verði
hristur af rás 2 og hún skikkuð til þess að lesa barna-
sögur og spila bamatónlist svona klukkutíma að
morgni og svo aftur að kvöldi. Það ber öllum saman
um að böm þurfi að læra aö hlusta meö eftirtekt á
talað mál og að það reynist mörgu nútímabarninu
mjög örðugt, því hvar á það að læra að hlusta ef ekk-
ert er til þess að hlusta á? Það má fljóta með, að til
era ljómandi góðir rithöfundar meðal okkar, bóka-
þjóðarinnar, sem skrifa fyrir böm. Á rás 1 þykir sjálf-
sagt að lesa fyrir fullorðna, liggur þá ekki beinast við
að sú efnisrýra rás 2 lesi fyrir bömin?