Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1997, Blaðsíða 6

6
MÁNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1997
Fréttir
Öflugasta sjávarútvegsfyrirtæki landsins:
DV, Akureyri:
Viöbrögð við miklum uppgangi
útgerðarfyrirtækisins Samherja
hf. á Akureyri, og sameiningu fyr-
irtækisins við önnur fyrirtæki í
sjávarútvegi að undanförnu, hafa
verið á ýmsa lund. Margir vilja
bera lof á stjórnendur fyrirtækis-
ins og eigendur þess sem þeir
segja harðduglega og framsækna,
en þær raddir heyrast einnig sem
telja óeðlilegt að fyrirtæki sem er
ekki eldra en 13 ára sé orðið slík-
ur sjávarútvegsrisi sem raun ber
vitni og það sýni gloppur í kerf-
inu. Sem dæmi um hversu við-
brögðin hafa verið hörð má nefna
að haft var opinberlega eftir Stef-
áni Valgeirssyni, fyrrum alþingis-
manni, að annað tveggja hlyti að
hafa átt sér stað; eigendur Sam-
herja hefðu ekki farið að lögum,
eða lögin væru meingölluð, væri
það satt að meta mætti Samherja á
um 7 milljarða króna.
Hvað sem því líður er ljóst að
Samherjaveldið er orðið stærra og
meira en áður hefur þekkst í sjávar-
útvegi hérlendis. Reyndar hafa eig-
endur Samherja ekki einungis hald-
ið sig hér á landi í landvinningum
sínum, því þeir eiga nú ýmist einir
eða með öðrum hlut í öflugum sölu-
og sjávarútvegsfyrirtækjum í fjór-
um löndum í Evrópu.
Keyptu Samherja
Upphafið má rekja til þess að þeir
Þorsteinn Már Baldvinsson og
frændur hans, bræðumir Þorsteinn
og Kristján Vilhelmssynir, keyptu
fyrirtækið Samherja í Grindavík
árið 1983, en Samherji var stofnaður
um áratug áður af hópi um 20 ein-
staklinga og fimm hlutafélögum.
Með í kaupunum fylgdi togarinn
Guðsteinn, gamall togari sem legið
hafði lengi bundinn við bryggju og
safhað ryði.
Fréttaljós
Gylfí Kristjánsson
Sumir hlógu að þeim frændum
þegar þeir komu meö Guðstein til
Akureyrar, en þar var skipið tekið í
slipp og gerðar á því geysilegar
breytingar og því breytt í frystiskip.
Ekki er víst að þeir sömu hlæi jafn
hátt í dag, því Guðsteinn, sem fékk
nafnið Akureyrin, hefur allar götur
síðan reynst eitt mesta aflaskip ís-
lenska flotans og verið sá grunnur
sem Samheiji hefur byggst á.
Þorsteinn Már er skipaverkfræð-
ingur og hafði m.a. stýrt dráttar-
braut í Njarövík og einnig hafði
hann komið að breytingum á togar-
anum Örvari HU frá Skagaströnd er
honum var breytt i frystiskip en
Örvar var eitt fyrsta frystiskip ís-
lendinga.
Upphafskvótinn
Þegar Guðsteinn kom úr breyt-
ingunum og hafði hlotið nafnið Ak-
ureyrin, hófst síðan ævintýrið sem
staðið hefúr fram á þennan dag.
Skipið varð strax eitt mesta aflaskip
flotans undir stjóm Þorsteins Vil-
helmssonar skipstjóra og Kristján
bróðir hans var um borð sem vél-
stjóri.
Að undanfornu hefur mikið ver-
ið um það rætt að þeir Samherja-
menn hafi fengið gefins kvóta upp
urðssyni ÁR og Þorleifi Guðjóns-
syni ÁR.
Völdu skipstjórakvótann
Samherjamenn völdu sem sagt
skipstjórakvótaleiðina svokölluðu
sem þeir fengu út á veiðireynslu
Þorsteins Vilhelmssonar sem hafði
verið fengsæll skipstjóri hjá Útgerð-
PVl
(Akureyri)í úVgerð
Hrönn (ísafirði), útgerð
Fiskimjöl & Lýsi (Grindavík),
útgerö og loðnubræðsla
Söltunarfélag Dalvíkur (Dalvík),
rækjuvinnsla
Strýta (Akureyri), niðursuðu-
verksmiðja, rækju- og
síldarvinnsla, kavíarframleiðsla
Oddeyri (Akureyri), útgerð
Átta frystitogarar
/7ögurfjölveiðiskip
Niðursuðuverksmiöja
Kavíarframleiðsla
Rækjuverksmiðja
Sildar- og loðnuvinnsla
Loðnubræðsla
Deutsche Fischfang Union (Þýskalandi),
útgerð, verkstæðisrekstur
Seagold (Englandi), söluskrifstofa
Framherji (Færeyjar), útgerð
Onward (Englandi), útgeröarfyrirtæki
Ocean Product (Noregi), fiskvinnsla
Umsvif erlendis
Skipastóll og annar rekstur

Vinningar sem dregnir voru út i HAPPI í HENDI í
föstudagskvöld komu i hlut eftirtalinna aQila.
Birt með fyrirvara um prentviilur.
Bjarni E. Bjarnason,
Álfaskeiði 55,
Hafnarfirði
Bragi Björgvinsson,
Hjarðarhlíð 3,
Egilsstöðum
Eygló Ingimarsdóttir,
Hólabraut 3,
Hrísey
Hans Kristinsson,
Akraseii 34,
Reykjavík
ída Jónsdóttir,
Lundur,
Grímsey
Magnús Hermannsson,
Nesbakka 6,
Neskaupstað
Óðinn Hilmisson,
Sóleyjargötu 3,
Vestmannaeyjum
Pálína Sigurjónsdóttir,
Álftamýri 14,
Reykjavík
Ragnhelður Bjarman,
Naustahlein 26,
Garðabæ
Sigurður Gauti Hauksson,
Bárugötu 3,
Dalvík
Þóra Pétursdóttir,
Sólheimum 10,
Reykjavík
í hendurnar sem þeir hafí byggt
allt sitt veldi á. í því sambandi má
geta þess að þegar útgerð Sam-
herja hófst var kvótakerfið að
koma til sögunnar og þá voru
þrjár leiðir mögulegar við úthiut-
un á aflaheimildum. Tekið var til-
lit til veiðireynslu áranna 1980-
1983 og sett var á laggirnar sérstök
samráðsnefnd sem fjallaði um all-
ar beiðnir sem fram komu um frá-
vik frá viðmiðunarárunum.
í þessari nefnd sátu fulltrúar sjó-
manna, útvegsmanna og sjávarút-
vegsráðuneytisins. í reglugerð um
aflaúthlutun kom skýrt fram að
hefðu á árinu 1983 orðið eigenda-
eða skipstjóraskipti á skipi skyldi
úthluta því aflakvóta með hliðsjón
af veiöireynslu þeirra sem hlut áttu
að máli. í ljósi þessa ákvæðis var
a.m.k. fjórum skipum úthlutað
svokölluðum skipstjórakvóta; Akur-
eyrinni EA, Viðey RE, Friðriki Sig-
arfélagi Akureyringa á viðmiðunar-
árunum.
Þessi leið færði Samherja alls
4.144 tonn í upphafi og þar af voru
tonn í þorski 1.374. Á þeim tíma
var aflahlutdeildin því 0,6%. Til-
færslur í þorski frá þeim tíma m.a.
vegna aukningar á hlutdeild smá-
báta og línutvöföldunar, hafa lækk-
að þetta hlutfall og er það í dag
innan við 0,4%. Skertar veiðiheim-
ildir hafa leitt til verulegrar lækk-
unar á aflaheimildum skipsins í
öllum tegundum miðað við árið
1984.
Hefðu Samherjamenn valið út-
haldsdagamark sem þeim stóð til
boða hefðu þeir fengið 1.326 tonn af
þorski, og fjálsan aðgang að ýsu,
ufsa, karfa og grálúðu. Þriðji kost-
urinn var að velja meðalaflamark
skipa í sama stæröarflokki en sú
leið hefði fært Samherja 3.415 tonn,
þar af 965 tonn í þorski.
Það er ljóst að skipstjórakvótinn
hentaði Samherjamönnum betur
en meðalaflamarksleiðin. Sumir
eru hins vegar á þeirri skoðun að
ef þeir hefðu valið úthaldsdaga-
markið sem var eins konar sókn-
ardagakerfi, hefðu þeir aflað sér
enn þá meiri veiðiheimilda en
raun varð á þegar til frekari
kvótasetningar kom. Úthaldsdag-
amir hefðu að jafnaði orðið hátt á
þriðja hundrað og voru t.d. 270
árið 1985. Miöað við aflabrögð
Akureyrarinnar á fyrstu árimum
má leiða að því likur að úthalds-
dagakerfið hefði reynst Samherja
a.m.k. jafn fengsælt og skipstjóra-
kvótinn, því Akureyrin var jafnan
ein þeirra skipa sem höfðu hæstan
meðalafla á úthaldsdag og innan
þessa kerfis höfðu menn reyndar
einnig möguleika á að flytja sig
yfir í aflamarkskerfið með reikni-
reglu sem tók mið af aflabrögðum
skipsins.
Ekkert á silfurfati
Þannig má sýna fram á að Sam-
herjamönnum hafi ekki verið fært
neitt upp í hendumar sem öðrum
stóð ekki til boða en þeir hafa óneit-
anlega spilað betur úr sínu en aðr-
ar útgerðir hér á landi. Það leið
ekki á löngu þar til þeir tóku að
færa út kvíarnar með skipakaupum
og kaupum á aflaheimildum þegar
frá leið. Það er svo hin síðari ár
sem veldi þeirra hefur orðið hverj-
um manni sjáanlegt og aldrei betur
en sl. 2-3 ár.
í dag hefur Samherji yfir að ráða
aflaheimildum sem nema um 25
þúsund þorskígildistonnum innan
lögsögmmar. Fyrirtækið hefur á
síðustu misserum haslað sér völl í
veiðum á uppsjávarfiskum, sOd og
loðnu, og er orðið aðili að fyrirtækj-
um sem vinna þessar afurðir.
í björgunaraögeröum?
Dótturfyrirtæki Samherja eru
nú í öllum landsfjóröungum og
það hefur ekki farið leynt að sótt
hefur verið að þeim að koma inn í
önnur fyrirtæki. Framkvæmda-
stjóri Fiskimjöls og lýsis í Grinda-
vík fór m.a. ekki leynt með að
hans fýrirtækið hefði leitað til
Samherja en þeim viðskiptum
lauk með því að Samherji eignað-
ist meirihluta í fyrirtækinu í
Grindavík.
Þá vakti sameining Samherja við
útgerðarfyrirtækið Hrönn á ísafirði
ekki minni athygli en það fyrirtæki
gerði út aflaskipið Guðbjörgina.
Fullyrt er að þar hafi Samherji
komið til bjargar útgerð sem var of
skuldsett til að geta gengið en
skuldir Hrannar munu hafa numið
um milljarði króna.
Þorsteinn Már Baldvinsson hefur
látið í það skína að nú sé nóg kom-
ið af landvinningum innanlands í
bili a.m.k. en útlokar ekki frekari
umsvif erlendis. Á þeim vettvangi
er Samherji nú þegar eignaraðili að
útgerðarfyrirtækjum í Færeyjum,
Bretlandi, Noregi og Þýskalandi
auk þess sem fyrirtækið á sölufyrir-
tæki í Englandi.
Á hlutabréfamarkaö
Undanfama mánuði hafa Sam-
herjamenn unnið að því að koma
fyrirtækinu á almennan hlutabréfa-
markað og mun það gerast áður en
langt um líður. Verður fróðlegt að
fylgjast með hvemig þau mál þróast
en ef að líkum lætur mun varla
standa á kaupendum þegar þau
verða boðin til sölu.