Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1997, Blaðsíða 20

LAUGARDAGUR 15. FEBRÚAR 1997
20 i :fréttir________________________
Hvalveiðar á ný eða ekki:
Hvalveiðistarfshópur sjávarútvegs-
ráðherra hrökk í fósturstellingar
- vandræðaástand í hópnum vegna frátta DV af hvalveiðimálum
Hvalur skorinn í hvalstööinni f Hvalfiröi. Enn er meirihluti fyrir því á Alþingi aö hefja hvalveiöar á ný. Hins vegar
viröist sem fáir vilji taka af skariö í þeim efnum og óttist slæmar efnahagslegar afleiöingar hvalveiða fyrir
útflutningsatvinnuvegina og feröaþjónustuna. Kristján Loftsson, forstjóri Hvals hf., er ósammála þeim sem hafa
þessa skobun og bendir á aö hrefnuveiöar Norðmanna hafi engar slíkar afleiöingar haft í för meö sér. Hótanir
Grænfriöunga í þá átt hafi reynst innantómar.
„Starfshópurinn hefur ekki lokið
störfum. Hann er skipaður af sjáv-
arútvegsráðherra og skilar af sér til
hans, sem svo ákveður um fram-
haldið og hvort hann gerir niður-
stöðu hópsins opinbera eða ekki,“
segir Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður sjávarútvegsnefndar Alþing-
is, en hann situr í starfshópi sjávar-
útvegsráðherra sem á að fara yfír
hvalveiðimál í heild sinni og gera
tillögur um hvort hefja eigi veiðar á
ný eða ekki.
Ámi Árnason alþingismaður er
formaður hópsins en hann hefur
látið þá skoðun sína í ljós að hefja
beri hvalveiðar. Steingrímur J. Sig-
fússon sagði í samtali við DV á
fimmtudaginn sl. að ef hefja eigi
hvalveiðar á annað borð þá verði að
hefja þær hið fyrsta eða áður en al-
menningsálitiö hefur alfarið snúist
gegn þeim og á sveif með friðunar-
sjónarmiðum.
Hrukku í kút
Samkvæmt heimildum DV hafði
starfshópur sjávarútvegsráðherra
komist að þeirri niðurstöðu að
leggja til að hefja skyldi hvalveiðar
hið fyrsta og gefa þannig boltann til
ráðherra þannig að það verði undir
honum komið að ákveða hvort og
hvenær veiðar hefjist.
Starfshópurinn virðist í raun eins
konar stuðpúði milli sjávarútvegs-
nefndar alþingis og sjávarútvegs-
ráðherra. Honum er ætlað að fjalla
um raunverulegt afgreiðslumál sem
sjávarútvegsnefnd alþingis og síðan
Alþingi beri að fjalla um og álykta
síöan um. Eftir að Alþingi hefur
ályktað um mál er það fram-
kvæmdavaldsins að hrinda vilja
þess i framkvæmd.
Eftir að fram hafði komið í DV að
meirihluti starfshóps sjávarútvegs-
ráðherra og bæði formaður hans,
Árni R. Ámason, og Steingrímur J.
Sigfússon, sem jafnframt er formað-
ur sjávarútvegsnefndar Alþingis,
væru þeirrar ákoðunar að hefja
bæri hvalveiðar á ný hið fyrsta
hrökk starfshópurinn í kút og kom
samkvæmt áreiðanlegum heimild-
um DV saman á fimmtudaginn til
að endurskoða þá niðiurstööu sem
hann hafði þegar komist að og gera
textann óákveðnari varðandi það
hvenær hefja skyldi veiðamar og
vísa þannig raunverulegri ákvarð-
anatöku frá sér og til ráðherra og
Alþingis.
Markaðirnir horfnir
Málið er allt hálfvandræðalegt
fyrir starfshópinn því að það verður
að telja harla ólíklegt að sjávarút-
vegsráðherra lýsi því afdráttarlaust
yfir að hvalveiðar skuli hefjast á til-
teknum degi. Enginn vill í raun
bera á því ábyrgð ef illa fer.
Ein meginástæða þessa er sú að
ákvörðun og yfirlýsing um hval-
veiðar á ný mun að öllum likindum
valda verulegum óróa og kalla á
grimman slag við erlenda umhverf-
isvemdarmenn sem þá endur-
heimtu á ný týndan óvin. í annan
stað telja markaðsmenn að engir er-
lendir markaðir fyrir hvalkjöt séu
lengur fyrir hendi. Undanfarin ár,
eða frá því að hvalveiðum var hætt
1989, hefur fjarað undan samtökum
umhverfissinna sem hafa hvala-
vemd á stefnuskrá sinni, einfald-
lega vegna þess að hvalir em nánast
ekkert veiddir í heiminum lengur
og friðunarsinnar hafa þannig misst
óvin sinn.
Ennfremur hefur starfsemi í
kring um hvalaskoöunarferðir með
erlenda ferðamenn aukist verulega,
eins og sýnt var fram á í DV sl.
fimmtudag, og skiptir orðið veru-
legu máli í atvinnulegu tilliti, ekki
síst á Húsavík og Dalvík, í kjör-
dæmi Steingríms Sigfússonar eins
og kom fram í DV sl. fimmtudag.
í þessari tegund ferðamannaþjón-
ustu og raunar allri þjónustu við er-
lenda ferðamenn ríkir ótti um að er-
lendum ferðamönnum muni stór-
fækka hefjist hvalveiðar á ný en
tæp átta ár eru síðan hvalveiðum
var alveg hætt á íslandi þegar vís-
indaáætlun rann út sem vísinda-
veiðamar vora hluti af.
Úr lausu lofti gripið
Kristján Loftsson vísar þessum
rökum gegn hválveiðum algerlega á
bug og bendir á að eftir aö Norð-
menn hófu hrefnuveiðar hefur
- feröamönnum til landsins fjölgað en
ekki fækkað og hótanir friðunar-
hópa um að spilla fyrir Norðmönn-
um á helstu útflutningsmörkuðum
þeirra hafi reynst innantómar. Þá
hafi veiðamar síður en svo haft
áhrif í þá átt aö draga úr eftirspum
erlendra ferðamanna eftir hvala-
skoðunarferðum í Noregi.
Aðspurður hvort markaðir fýrir
hvalkjöt séu ekki týndir þannig að
nánast einungis yrði framleitt hval-
kjöt í íslenskar frystigeymslur, seg-
ir Kristján það af og frá. Afurðimar
muni seljast, en þær námu um 1%
af heildarútflutningi landsmanna,
þegar hvalveiðar voru og hétu.
Kristján og Magnús Guðmunds-
son kvikmyndagerðarmaður, sem
hefur verið ötull talsmaður hval-
veiða, telja báðir að nauðsynlegt sé
að hefla hvalveiðar á ný til þess ein-
faldlega að tapa ekki yfirráðum yfir
nýtingu sjávarauðlindarinnar í
hendur umhverfisverndarsinnum
sem séu þegar teknir að reka hom-
in í venjulegar fiskveiðar. Aðdrag-
andinn að þeim málum sé mjög
svipaður hjá þeim og aðdragandinn
að hvalafriðuninni var á sínum
tíma. „Ef menn halda að þeir séu á
fríum sjó meö fiskveiðamar gagn-
vart þessum hópum þá er það algjör
misskilningur," segir Kristján og
bendir á að Grænfriðungar séu þeg-
ar famir að ólmast gegn veiðum
skipa sem vinna og frysta aflann úti
á sjó með það að markmiði að
stöðva þá starfsemi árið 2001. Þá era
þeir þegar í harðri baráttu gegn t.d.
Dönum vegna veiða á bræðslufiski í
Norðursjó. „Þetta er að gerast allt í
kring um okkur og menn verða að
spyrja sig þeirrar spumingar hvort
að halda eigi áfram í það óendan-
lega að koma til móts við kröfur
þessa fólks,“ segir Kristján Lofts-
son.
Enn ein nefndin
Skipun og starf fyrmefnds starfs-
hóps sjávarútvegsráðherra minnir
afar mikiö á skipun annarrar nefnd-
ar árið 1994 i kjölfar áskorana frá
fjölda félaga og samtaka og fræði-
legra upplýsinga um gott ástand
hvalastofna við ísland.
Vorið 1994 kom fram krafa frá
flestum samtökum sjómanna og út-
vegsmanna um að hvalveiðar
skyldu hefjast strax það sama sum-
ar. Vitnað var til reynslu Norð-
manna af nýhöfhum hrefnuveiðum
Fréttaljós á
laugardegi
Stefán Ásgrímsson
án teljandi neikvæðra áhrifa á út-
flutningsmarkaði þeirra.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra brást við þessum kröfúm á
svipaðan hátt og nú, eftir að sams
konar kröfur hafa verið uppi um all-
langt skeið - hann skipaði þverpólit-
íska þingmannanefnd til að skoða
hvalveiðimálin og gera tillögur um
framhaldið og einnig hvort rétt
væri að ganga á ný í Alþjóða hval-
veiðiráðið.
Neftidin lagði til að hefja hval-
veiðar á ný en var hins vegar loð-
mælt um það hvenær nákvæmlega
veiðarnar skyldu hefjast og kvaðst
vilja að farið yrði með gát í veiðam-
ar og þess gætt að heildarhagsmun-
ir íslands með tilliti til stöðu lands-
ins á alþjóöavettvangi yrðu látnir
ráða.
í viðtali við DV þann 4. maí 1994
sagði Þorsteinn Pálsson þegar hann
var spurður um álit þessarar þing-
mannanefndar að ekki yrði hægt að
hefja hrefnuveiðar þá um sumarið,
en alþingi yröi að leggja blessun
sína yfir slíka ákvörðun. Þá vora
kosningar framundan og vildi ráð-
herrann bíöa og gefa nýju alþingi
færi á aö afgreiða málið endanlega.
Hann útilokaði ekki að ísland gengi
á ný í Alþjóða hvalveiðiráðið en það
væri þó ekki forsenda þess að hefja
veiðar á ný. Samráð um það innan
NAMCO nægði.
Guðjón Guðmundsson alþingis-
maður var þessu ekki sammála því
að í viðtali við DV í ágústmánuði
1994 sagði hann að það hefðu verið
mistök þegar íslendingar sögðu sig
úr Alþjóða hvalveiðiráðinu í reiði-
kasti, eins og hann orðaði það.
Hefði þaö ekki verið gert og öðra-
vísi haldið á málum gagnvart ráð-
inu og hvalveiðibanninu sem ráðið
samþykkti á sinum tíma með eins
. atkvæðis meirihluta værum við
löngu farin að veiða hrefnu á ný.
Guðjón sagði í framhaldinu að eini
vitræni kosturinn í stöðunni væri
að ganga á ný í Alþjóöa hvalveiði-
ráðið, mótmæla hvalveiðibanninu
og hefja hvalveiðar.
Sjávarútvegsráðherra sagði að-
spurður um þetta álit þingmannsins
og samflokksmanns síns að hann
teldi að ráðið hefði sífellt betur og
betur verið að sýna að það væri sem
óðast að breytast í friðunarsamtök
frá því að vera stjómunarfélag fyrir
hvalveiðar i ábataskyni og tilgangs-
laust að binda trúss sitt við það.
Það er óttinn við alvarlegar efna-
hagslegar afleiðingar, bæði á ferða-
þjónustuna og sölu íslenskra út-
flutningsvara sem liggur að baki
vaxandi innlendri andstöðu gegn
væntanlegum hvalveiðum íslend-
inga en sárafáum dettm: í hug að
óttast um að hvalir séu í útrýming-
arhættu og af þeim sökum beri að
friða hvali.
Þau sjónarmið hafa hins vegar átt
upp á pallborðið erlendis þar sem
kenningar Grænfriðunga og fleiri
slíkra samtaka um útrýmingar-
hættu hvala hafa átt fylgi að fagna.
Því verður ekki mótmælt að þeim
hefur orðið ágætlega ágengt við að
snúa almenningsálitinu sér í hag og
ekki síst að styrkja samtökin með
fjárframlögum. Þetta hefur þeim
tekist fyrir tilstilli öflugs almanna-
tengslafólks sem haft hefur góðan
aðgang að fjölmiðlum, einkum sjón-
varpsstöðvum, og hugvitssamlegs
áróðurs.
Hvalveiðibann
Á áttunda og níunda áratugnum
tók umhverfissamtökum af ýmsum
toga að vaxa ásmegin í V- Evrópu og
Bandaríkjunum og vora Grænfrið-
ungar þeirra öflugust. Grænfriðung-
ar tóku að láta æ meira til sín taka
í mengunarmálum og þeir vöktu
rækilega'athygli heimsins á losun
eiturefna út í andrúmsloft, ár og
vötn, jarðveg og í sjó. Þannig
komust þeir æ ofan í æ í fréttir fyr-
ir að reyna aö koma í veg fyrir los-
un eiturefna og kjamorkuúrgangs í
sjó. Samtökin nutu almenns velvilja
fyrir þessa baráttu og efldust. Al-
menningur brást vel við beiðnum
um fjárhagslegan stuðning og fost-
um styrktarmeðlimum fjölgaði ört.
Vísindarök einskis met-
in
Áhrifa áróðursins um útrýming-
arhættuna sem hvalir væra í tók að
gæta verulega upp úr 1970 og árið
1982 samþykkir Alþjóða hvalveiði-
ráðiö ályktun um að draga beri úr
hvalveiðum uns þeim verði hætt
fyrir árið 1985. íslendingar ásamt
Norðmönnum, Færeyingum, Dön-
um og með stuðningi nokkurra
fleiri þjóða ákváðu þá að mæta
þessu með vísindalegum rökum og
hófu að rannsaka á vísindalegan
hátt ástand hvalastofna í N-Atlants-
hafinu. Jafnframt rannsóknunum
var ákveðið að veiða ákveðinn
fjölda nokkurra hvalategunda og
skyldu veiðamar vera liður í þess-
ari vísindaáætlun. Vísindaveiðam-
ar, sem sættu mikilli gagnrýni
Grænfriðunga og fleiri samtaka
með svipuð markmið, hófúst árið
1985 og stóðu til ársins 1989, en síð-
an þá hafa íslendingar ekki veitt
hvali, aö minnsta kosti ekki opin-
berlega.
Hótanir um viðskipta-
þvinganir
En bandarísk stjómvöld tóku
undir gagnrýni umhverfissamtaka á
vísindaveiðar íslendinga og hótuðu
viðskiptaþvingunum og að því kom
að fulltrúar Bandaríkjanna fluttu
tillögu á ársfundi Alþjóða hvalveiði-
ráðsins í Englandi um að vísinda-
veiðar yrðu mjög takmarkaðar og
var hún samþykkt. Þetta óttast
margir að muni endurtaka sig hefj-
ist hvalveiðar á ný og að útflutn-
ingsmarkaðir okkar bæði vestan-
hafs og austan muni spillast mjög
og slíkur herkostnaður endurtek-
inna hvalveiða hreinlega borgi sig
ekki.
-SÁ