Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.1997, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 23. JÚNÍ 1997
Frjálst, óháð dagblað
Cltgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjárnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aóstoöarritstjóri: EUAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasiöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Hættulegur öskuhaugur
Vond tíðindi bárust um helgina frá næstu nágrönnum
okkar, Grænlendingum. Grænlenska landsstjórnin hefur
lýst sig reiðubúna að ræða við Bandaríkjamenn og
Rússa um að geyma aflögð kjamorkuvopn í Thule-stöð-
inni, norðarlega í Grænlandi. Formaður landsstjórnar-
innar, Lars Emil Johansen, lýsti þessu yfir í viðtali við
danska blaðið Jótlandspóstinn. Hann tók það fram að
stórveldin tvö ættu að snúa sér beint til grænlensku
landsstjórnarinnar vegna málsins.
Danir hafa séð um utanríkismál Grænlendinga. Með
tilkynningu sinni tekur formaður landsstj órnarinnar
fram fyrir hendur Niels Helveg Petersen, utanríkisráð-
herra Dana. Fram höfðu komið hugmyndir bandarísku
ráðgjafarstofnunarinnar Rand um kjarnorkuvopna-
geymslur í Grænlandi. Stórveldin eru í miklum vanda
vegna aflagðra kjamavopna í framhaldi af afvopnunar-
samningum. Danski utanríkisráðherrann hefur áður
lýst andstöðu við þessar hugmyndir.
Þessi bandaríska stofnun benti raunar einnig á ísland
sem ákjósanlegan geymslustað fyrir kjarnorkuvopn stór-
veldanna. Þá hugmynd þarf væntanlega ekki að ræða
frekar. Þessi ófögnuður á ekki heima á íslenskri grund.
Haft hefur verið eftir talsmanni Rand-stofnunarinnar
að hann fagni frumkvæði Grænlendinga. í fréttum hefur
það komið fram að Grænlendingum standi til boða tug-
ir milljarða króna fyrir það að leggja land undir aflögðu
kjamavopnin. Thule-stöðin var áður lendingarstaður
bandarískra flugvéla sem fluttu kjarnavopn. Ein slík
fórst þar árið 1968. Mikil geislun varð í kjölfar slyssins.
Enn er deilt um bætur vegna þess skaða sem þá varð.
Einmitt vegna þessa kemur frumkvæði formanns
grænlensku landsstjórnarinnar á óvart. Telja hefði mátt
að Grænlendingar væm brenndir af kjarnorkuslysinu
fyrir tæpum 30 árum.
Heiminum öllum stendur ógn af kjamorkuvopnabúr-
um stórveldanna. Vandi er að koma þeim í lóg. Það er
þó hlutverk þeirra sem smíðuðu ógnarvopnin að sjá til
þess. Rússland og Bandaríkin em víðlend og þau verða
að geyma hin aflögðu vopn innan sinna landamæra.
Norðlæg svæði eru viðkvæm, hvort sem þar er átt við
ísland eða Grænland. Að gera þau að kjarnorkuösku-
haug heimsins er fráleitt. Standa verður fast gegn slík-
um hugmyndum. íslenskum stjórnvöldum ber að mót-
mæla þeim einarðlega og taka upp beinar viðræður við
Grænlendinga og Dani þar um. Þetta hlýtur að vera for-
gangsverkefni umhverfisráðuneytisins.
íslendingar byggja sinn efnahag á fiskveiðum á mið-
um umhverfis landið. Það þarf ekki annað en orðróm
um geislamengun í norðurhöfum til þess að skaða það
lifibrauð okkar varanlega.
Haft hefur verið eftir Lars Emil Johansen, formanni
grænlensku landstjórnarinnar, að með tilboðinu vilji
Grænlendingar stuðla að friði í heiminum. Landið hafi
haft mikla hernaðarlega þýðingu meðan á vopnaupp-
byggingu stórveldanna stóð. Sú þýðing sé ekki minni
núna. Hann býður því upp á geymslu stórhættulegra
geislavirkra vopna. Hann tekur það fram að hann vilji
ekki að land sitt verði ruslahaugur fyrir kjarnavopn. Það
er hins vegar einmitt það sem hann er að bjóða upp á.
Fjármunirnir sem í boði eru virðast freista. Það yrði
dapurlegt fyrir okkar góðu granna næði þessi skamm-
sýni fram að ganga. Hún yrði um leið hættuleg hags-
munum okkar. Því ber að bregðast við strax.
Jónas Haraldsson
Öðrum en ríkinu er óheimilt að reka áfengisverslanir og mikil verslun með ýmsar vörutegundir, t.d. snyrtivörur,
fer fram á vegum Fríhafnarinnar, alfarið í eigu ríkisins.
Á ríkið að reka versl-
anir og verksmiðjur?
Er þróunin nógu
hroö?
Núverandi ríkisstjórn
hefur unnið að ýmsum
verkefnum á þessu
sviði. Lokið hefur verið
við sölu á eignarhluta
ríkisins í SKÝRR hf.,
unnið hefur verið að
undirbúningi þess að
losa það úr áðurnefnd-
um verksmiðjurekstri
og jafnframt verktaka-
rekstri með sölu á eign-
arhluta þess í íslenskum
aðalverktökum sf. og
stefnt er að ákveðnum
breytingum á fyrir-
komulagi verslunar-
reksturs í Leifsstöð.
Pósti og síma hefur ver-
„Ef ríkisstjórnin vill ná einhverj-
um áþreifanlegum árangrí fyrír
næstu kosningar verður hún að
taka verulega til hendinni. Ella er
hætt við að íslendingar sitji eftir í
þeirri alþjóðlegu þróun sem á sér
stað á þessu sviði
Kjallarinn
Birgir
Ármannsson
lögfræðingur Verslunar-
ráðs íslands
Nú fyrir nokkrum vikum leitaði
rikið eftir tilboðum í eignarhlut
sinn í Áburðarverksmiðjunni hf.
Tilboðin sem bárust voru ekki
nægilega há að mati ríkisins og
varð því ekki af sölu að þessu
sinni. Skiptar skoðanir hafa verið
um ýmsa þætti þessa máls en
mestu máli skiptir að ekki verði
látið staðar numið og áfram verði
leitað leiða til að koma ríkinu al-
farið út úr rekstri verksmiöjunn-
ar.
Ríkisrekstur á fjölmörgum
sviðum
Á undanfornum árum hefur
þróunin verið sú, bæði hér á landi
og erlendis, að opinberir aðilar
hafa dregið sig út úr rekstri sem
talið hefur verið að einkaaðilar
gætu sinnt betur. Gamlar kreddur
um að ríkið ætti að eiga fram-
leiðslutækin í þjóðfélaginu hafa
verið á hröðu undanhaldi og
reynslan hefur sýnt að allur al-
menrnu' atvinnurekstur er betur
kominn hjá einkafyrirtækjum en í
höndum stjómmála- og embættis-
manna.
Hér á landi hafa ákveðin skref
verið stigin í þessa átt. Samt er
staðan enn sú að ríkið er til dæm-
is einkaeigandi hlutafjár í Áburð-
arverksmiðjunni og Sementsverk-
smiðjunni og stór hluthafi í
nokkrum öðrum verksmiðjum.
Það er jafnframt umsvifamikið í
verslunarrekstri, enda er öðrum
en ríkinu óheimilt að reka áfengis-
verslanir og mikil verslun með
ýmsar vörutegundir, t.d. snyrti-
vörur og rafmagnsvörur, fer fram
á vegum Fríhafnarinnar í Flug-
stöð Leifs Eiríkssonar sem er al-
farið í eigu ríkisins.
Þá er ekki síður ástæða til að
benda á að ríkið og stofnanir í rík-
iseigu hafa yfirgnæfandi hlutdeild
á fjármálamarkaði. Loks er rétt að
nefna að ríkiö er enn eini eigandi
Pósts og síma hf. sem er ýmist
einkaleyfishafi eða markaðsráð-
andi aðili á flestum sviðum fjar-
skipta og póstþjónustu í landinu.
ið breytt í hlutafélag og sambæri-
legar breytingar á rekstrarformi
hafa verið ákveðnar hjá Lands-
banka og Búnaðarbanka. Miklar
breytingar eru í farvatninu varð-
andi fjárfestingarlánasjóði ríkis-
ins; stefnt er að sameiningu þeirra
í hlutafélag og lögfest hefur verið
heimild til sölu á allt að 49%
hlutafjár til einkaaðila.
Hér er vissulega um að ræða já-
kvæða þróun, en hins vegar getur
hún ekki talist hröð. Ummæli
ráðamanna benda í mörgum til-
vikum til þess að þeir telji breyt-
ingar á rekstrarformi nægilegar
og áð einkavæðing sé í sjáifu sér
óþörf. Einnig eru skýr ákvæði í
lögum um að ekki megi selja
hlutafé í eigu ríkisins í Pósti og
síma hf., Landsbankanum og Bún-
aðarbankanum
nema að fengnu
sérstöku samþykki
Alþingis. Slik laga-
ákvæði benda ekki
heldur til þess að
vænta megi þess
að einkavæðingu
framangreindra
fyrirtækja verði
lokið á næstunni.
Það er áhyggju-
efhi, enda getur
áframhaldandi
eignaraðild ríkis-
ins leitt til þess að
samkeppnisstaða
þessara fyrirtækja
verði áfram önnur
en samkeppnisfyr-
irtækja í einka-
eigu, auk þess
sem hlutafjáreign
ríkisins getur
leitt til óeðlilegra
og óhagkvæmra
pólitískra af-
skipta af starf-
semi þeirra.
Þá má loks benda
á að breytingarn-
ar á fjárfestingar-
lánasjóðunum
geta falið í sér
hættu á því að
inn á fjármálamarkaðinn komi
nýr, öflugur rikisbanki, þannig að
umsvif ríkisins á þessu sviði gætu
jafnvel aukist. Eina svarið við því
er að selja eignarhluta ríkisins í
hinni nýju stofnun hratt, þannig
að tryggt sé að ekki verði um öfúg-
þróun að ræða.
Kjörtímabil ríkisstjórnarinnar
er nú rúmlega hálfhað. Á tímabil-
inu hefur verið unnið að ýmsum
einkavæðingarverkefnum en til-
tölulega fáum þeirra hefur verið
að fullu lokið. Ef ríkisstjórnin vill
ná einhverjum áþreifanlegum ár-
angri fyrir næstu kosningar verð-
ur hún að taka verulega til hend-
inni. Ella er hætt við að íslending-
ar sitji eftir í þeirri alþjóðlegu þró-
un sem á sér stað á þessu sviði.
Birgir Ármannsson
Skoðanir annarra
Skólagjöld sem fjáröflun
„Skólagjöld eru hluti af fjáröflun til fræðslumála í
ýmsum velmegunarríkjum, bæði vestan hafs og
austan. Ummæli skólameistara MA vekja upp spum-
ingu um, hvort tímabært sé að huga að skólagjöldum
hér á landi á háskólastigi. Sjálfsagt er að ræða þess-
ar hugmyndir af fullri hreinskilni. Hins vegar er
tæpast tilefni til að ræða skólagjöld á framhalds-
skólastigi, að minnsta kosti á þessu stigi málsins."
Úr forystugrein Mbl. 20. júní.
Þverfaglegar rannsóknir
„Á undanförnum tveimur áratugum hafa
femínískar rannsóknir á ýmsum sviðum rutt sér æ
meira til rúms. Slíkar rannsóknir einkennast af því
að skoða mál frá sjónarhóli kvenna, taka til meðferð-
ar mál sem snerta konur og að athuga hvernig sjón-
armið kvenna verða útundan í opinberri umræðu.
Af þessum sökum hafa femínískar rannsóknir í sí-
auknum mæli brotist út fyrir viðjar einstakra fræði-
greina og í raun orðið þverfaglegri með árunum. Um
leið og sprungur myndast í múra sérsviðanna verða
viðfangsefni rannsóknarstarfsins æ fjölbreyttari því
ýmislegt sem áður var ekki talið þess vert að rann-
saka er nú orðið viðurkennt og jafnvel talið mikils
vert rannsóknarefni.“
Garðar Baldvinsson í 1. tbl. Tímarits
Háskóla íslands
Ódýrara á hótelunum
„Ég er sammála því að verð á bjór og léttvíni sé of
hátt, sem geti haft áhrif á komu ákveðins hóps gesta
til landsins, t.d. þeirra sem koma í hvataferðir. En
þetta er ekki veitingahúsum að kenna, heldur þeim
sköttum sem ríkið leggmr á áfengi. í mörgum tUvik-
um hafa veitingahús aðlagað sig að kröfum, þannig
að bjór og léttvín eru ódýrari á hótelunum en pöbb-
unum.“
Jónas Hvannberg í Degi-Tímanum 20. júní.