Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1997, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og ótgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@oentrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ríkið veldur fáokun í flutningum
Skipafélögin tvö hafa náð undir sig miklum hluta
vöruílutninga á landi í skjóli þeirra sérréttinda að þurfa
ekki að greiða virðisaukaskatt af flutningunum. Ein-
yrkjarnir, sem áður stunduðu þessa flutninga, verða að
greiða skattinn og eru því ekki samkeppnishæfir.
Virðisaukaskattur til ríkisins er 24,5% af flutnings-
kostnaðinum, það er að segja umtalsverður hluti hans.
Þessi mismunun á samkeppnisaðstöðu af völdum ríkis-
ins er því lykill að heljartökunum, sem skipafélögin hafa
náð á vöruflutningum á þjóðvegum landsins.
Útþensla skipafélaganna tveggja í vöruflutningum
með bílum á landi stafar ekki af, að þau séu samkeppn-
ishæfari en einyrkjamir í rekstri. Útþenslan stafar ein-
göngu af gífurlega verðmætum forréttindum, sem skipa-
félögin njóta, en eigendur flutningabíla ekki.
Fyrir tilstilli ríkisins hefur samkeppnismarkaði
þannig verið breytt í fáokun. Hinir tveir stóru hafa rutt
litlu körlunum út af markaði að frumkvæði ríkisins,
sem ákveður leikreglumar. Þetta er ný staðfesting á, að
skipafélögin em fremst í flokki gæludýra ríkisins.
Skipafélögin tvö hafa löngum verið homsteinar for-
réttindakerfis, sem áratugum saman var kallað helm-
ingaskiptafélagið, en í seinni tíð fremur þekkt sem kol-
krabbinn og smokkfiskurinn. Hvort gæludýrið um sig
nýtur stuðnings annars ríkisstjómarfLokksins.
Það hefur hamlað framförum í landinu, að mikilvæg-
ir þættir viðskiptalífsins lúta ekki markaðslögmálum,
heldur lögmálum fáokunar. Skortur á samkeppni gerir
þessa þætti mim dýrari en þeir em í öðrum löndum og
veldur atvinnulífi og almenningi miklum kostnaði.
Hóp ástsælustu gæludýranna mynda tvö skipafélög,
tvö tryggingafélög, hálft þriðja olíufélag, eitt flugfélag,
þrír bankar og eitt hermangsfélag. Milli þeirra eru
eignatengsli á ýmsa vegu og þau eiga síðan stóra og
smáa hluti í fyrirtækjum í allt öðrum rekstri.
Stærra skipafélagið er þannig aðaleigandi flugfélags-
ins, sem er síðan eigandi hótela, ferðaskrifstofu og bíla-
leigu, sem mælt er með við flugfarþega, þegar þeir eru
boðnir velkomnir til landsins. Ferðamenn þurfa aldrei
að yfirgefa fáokunarhringinn á dvalartíma sínum.
Oft njóta þessi fyrirtæki opinberrar fyrirgreiðslu um-
fram önnur fyrirtæki, svo sem sýnir mismununin í virð-
isaukaskatti í landflutningum. Annað dæmi var áratuga
einkaréttur á olíuverzlun. Stærsta dæmið var síðan
einkaréttur gæludýrakerfisins á áætlunarflugi.
Þegar mismunun af hálfu ríkisvaldsins hefur tryggt
gæludýrakerfmu yfirburðastöðu, er stundum fallið frá
hinni opinberu mismunun, en í staðinn kemur mismun-
un, sem byggist á sölu viðskiptapakka, þar sem við-
skiptamenn fá afslætti, ef þeir kaupa allan pakkann.
Einkareknar bílaleigur, ferðaskrifstofur og hótel geta
ekki keppt við bílaleigu, ferðaskrifstofu og hótel, sem
eru innan fáokunarhringsins. Viðskipti innan fáokunar-
hringsins njóta sérstakra fríðinda, sem eru brot á alþjóð-
legum reglum um viðskiptasiðferði.
Yfirtaka skipafélaganna á vöruflutningum á landi er
dæmi um ástand, þegar báðar leiðir eru famar samtím-
is. Annars vegar niðurgreiðir ríkið flutninga á vegum
skipafélaganna og hins vegar bjóða skipafélögin við-
skiptapakka um flutninga á sjó og landi í senn.
Þetta hafa áratugum saman verið hin raunverulegu
stjómmál landsins. Þau eru pólitíska deildin í starfsemi
gæludýranna tveggja, kolkrabbans og smokkfisksins.
Jónas Kristjánsson
slensk skip geta ekki stundað veiðar undir byssukjöftum norskra varðskipa, segir m.a. í grein Önundar. -
Norskt varðskip við eftirlit í Smugunni.
Fiskveiðistefnan
í Norðurhafinu
stólnum í Hamborg.
Slíkt málskot ætti að
vera sameiginlegt með
Færeyingum og Rúss-
um, sem eiga rétt á
sömu aðild að stjómun
veiða á þessu haf-
svæði.
Úthafsveiðisáttmáli
SÞ, gr. 20/1, mælir svo
fyrir að ríkjum skuli
skylt að starfa saman
að framkvæmd þessara
ákvæða alþjóðalaga. Is-
land á að taka forystu
um að þessi alþjóðalög
séu virt, og þess vegna
verður að segja upp
þeim samningum sem
ekki eru í samræmi
við núgildandi alþjóða-
„Bæði Smugan og Síldarsmugan
eru til komin vegna yfírgangs og
sjálftöku Noregs á stjórn á
þessu hafsvæði. Gild 200 míina
fískilögsaga samkvæmt Hafrétt*
arsamningnum er aðeins í kring-
um ísland, Færeyjar, Noreg og
Rússland.u
Kjallarinn
Önundur
Ásgeirsson
fyrrv. forstjóri Olís
íslensk veiðiskip
veiddu lengi bæði
við Svalbarða og þó
einkum við Bjamar-
ey og eiga því þar
„veiðireynslu".
Þetta neita Norð-
menn að viður-
kenna og hafa beitt
varðskipum til að
reka islensk skip út
úr ólöglegu verndar-
svæði þeirra þar.
ísland taki
forystu
Samkvæmt
ákvörðun Alþingis
1993 gerðist ísland
aðili að Svalbarða-
samningnum frá
1920, en aðildarríkin
að þeim samningi
vom þá 40 talsins.
Tekið var fram í
þeirri samþykkt Al-
þingis að ísland við-
urkenndi ekki 200
mílna verndarsvæði
Noregs umhverfis
Svalbarða (og Bjam-
arey), enda er talið
að sá samningur taki
ekki til hafsvæðis
utan 3ja sjómílna
landhelgi, svo sem
tíðkaðist 1920.
Þrátt fyrir þetta hafa Norðmenn
haldið áfram að verja 200 mílna
verndarsvæði þama og aðild ís-
lands því ekki borið þann árangur
sem til var ætlast. Norðmenn hafa
síðar séö sig um hönd og „leyft“ að
eitt íslenskt skip veiði á svæðinu.
Þetta gjörræði þeirra er ekki
ásættanlegt fyrir ísland.
ísland getur ekki sótt leiðrétt-
ingu mála sinna með vopnavaldi
og íslensk skip geta ekki stundað
veiðar undir byssukjöftum
norskra varðskipa, þess vegna
verður að segja upp samningnum
við Norðmenn um loðnuveiðar við
Jan Mayen og krefjast aðildar ís-
lands að stjómun veiða í öllu
Norðurhafinu fyrir Hafréttardóm-
lög. Það er klúður að semja um
annað, svo sem nú hefir verið gert
við Grænland.
Fiskilögsaga í
Noröurhafinu
Bæði Smugan og Síldarsmugcm
eru til komin vegna yfirgangs og
sjálftöku Noregs á stjóm á þessu
hafsvæði. Gild 200 mílna fiskilög-
saga skv. Hafréttarsamningnum
er aðeins í kringum ísland, Fær-
eyjar, Noreg og Rússland. Það ætti
að vera auðvelt að fá þetta viður-
kennt fyrir Hafréttardómstólnum í
Hamborg, þvi að þetta eru núgild-
andi alþjóðalög.
Allir samningar, sem ganga
þvert á þessi ákvæði, eru því nú í
raun ógildir, og ríki geta ekki
samið gagnstætt þvi sem þessi al-
þjóðlög segja til um.
Þetta gildir líka um þennan
nýja samning við Grænland nú.
Talsmenn íslands verða að leggja
það á sig að lesa Hafréttarsáttmál-
ann, því að þeim er skylt að fara
eftir ákvæðum hans, eins og ís-
land hefir skuldbundið sig til með
undirskrift sinni. Þetta gildir ekki
síst um þá sem falið hefir verið af
Alþingi að vera í forsvari um mál-
efni landsins. Það eru framtíðar-
hagsmunir landsins í veði, og ís-
land getur aðeins farið lagaleið-
ina, þ.e. með málskoti til Hafrétt-
ardómstólsins í Hamborg.
Samstarfsviljinn
Fiskverndarsvæði Noregs við
Svalbarða og Jan Mayen er sett
með einhliða gjörræði Norð-
manna og byggt á sjókorti þeirra
frá því í október 1994. Alþingi
tók fram í umsókn um aðild að
Svalbarðasamningnum 1994, að
aðild íslands fæli ekki í sér við-
urkenningu á 200 mílna fisk-
vemdarsvæði við Svalbarða.
Þótt Noregur fari formlega með
stjómsýslu á landi á Svalbarða
samkvæmt samningnum, gildir
það ekki utan 3 mílna landhelgi.
Þar tekur sjálftaka og gjörræði
Norðmanna við.
Þama gildir ekkert að segja:
Elsku vinur og frændi. Það er eng-
inn annars bróðir í leik. Norð-
menn hafa þegar sýnt að þeir
virða ekki aðildarumsókn íslands
að Svalbarðasamningnum.
Kannske er það vegna þess að ís-
land hefir þannig mótmælt fis-
kvemdarsvæðinu í aðildarum-
sókn sinni.
Þess vegna verður ísland nú að
taka til sinna ráða með málskoti til
Hafréttardómstólsins, þar sem far-
ið skal að núgildandi alþjóðalögum
samkvæmt Hafréttarsamningnum
frá 1982 og Úthafsveiðisamningn-
um frá 1995. Það er ástæðulaust að
láta Norðmenn komast upp með
yfirganginn lengur.
Önxmdur Ásgeirsson
Skoðanir annarra
Staðfesta úr hófi fram?
„Nýlega ákvað Hæstiréttur að ekki væri ástæða
fyrir endumpptöku Guðmundar- og Geirfinnsmála.
Það hvarflar að manni að afstaða Hæstaréttar bygg-
ist á því að hann telji sig yfir það hafinn að viður-
kenna mistök og biðjast afsökunar á þeim. Dómar
skulu standa - á því byggist réttarkeifið. Eða með
öðrum orðum; dómurinn getur ekki haft rangt fyrir
sér. Það er rétt að endurupptaka mála á að vera tak-
mörkunum háð en spurningin er hvort staðfesta
kerfisins hafi ekki gengið of langt.“
Sigurður Már Jónsson í 42. tbl. Viðskiptablaðsins.
Aö biskups ráði
„Ég er ákaflega hissa á því að nokkur prestur
skuli láta sér koma til hugar að bera vitni í máli um
hluti sem hann verður áskynja við skriftir. Og ég er
enn þá meira undrandi á því að biskupinn skuli hafa
ráðlagt prestinum að gera þetta og þar á ofan að
biskupinn leyfi sér að hreykja sér af ráðunum ... Það
breytir engu þótt allir dómar veraldarinnar hafi
komið til, honum bar að óhlýðnast slíkum dómi.“
Geir Waage i Degi 22. okt.
Hugsjónaeldurinn kólnar
„Með samstilltu átaki, fómfýsi og hugsjónaeldi
tókst þessari fámennu og fátæku þjóð á hjara verald-
ar ekki aðeins að vera í fararbroddi í lækningum
berkla heldur að verða öðrum þjóðum til fyrirmynd-
ar um það hvemig unnt væri að styðja sjúka til
sjálfsbjargar. Eitthvað virðist hugsjónaeldurinn hafa
kólnað I arfleifð kynslóðanna. Nú virðist meira ráða
um skiptingu íjármuna til heilbrigðismála, hver sé
sterkasti þrýstihópurinn en hvar þörfin sé brýnust.
Þannig virðast þeir, sem hæst láta en ýmsa valkosti
eiga, fá stærri hlut en hinir, sem minna mega sín og
verða að reiða sig á styrk hins opinbera vegna sjúk-
dóms eða annarra aðstæðna."
Auðólfur Gunnarsson í Mbl. 22. okt.