Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1997, Qupperneq 11

LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1997
11
Reiðin sem beinist gegn
gjafakvótum núverandi
fiskveiðikerfis fer vaxandi. Þeir
hafa alið af sér fyrstu
milijarðamæringa íslandssögunn-
ar, og nú þegar eru sumir
kvótakóngamir famir að leysa til
sín verðmætin sem þeir fengu
úthlutað ókeypis frá ríkinu. Á
meðan stjómmálamenn líða það
að kvótakóngarnir breyta
verðmætum almennings 1
lúxusjeppa og steinsteypu
reykvískra verslunarhalla verður
aldrei sátt um kerfið.
Þetta er nú loksins að renna
upp fyrir mönnum.
Yfirlýsingamar í kjölfar fundar
Verslunarráðs á dögunum sýna
að andstaðan við
gmndvallarregluna sem felst í
veiðileyfagjaldi fer stöðugt
minnkandi.
Þolir útgerðin
gjaldtöku?
Því er jafhan haldið fram af
andstæðingum veiðileyfagjalds að
útgerðarfyrirtækin stæðu ekki
undir slíkri gjaldtöku. Andspænis
þeim rökum standa menn hins
vegar frammi fyrir eftirfarandi
staðreyndum:
í fyrsta lagi hafa
útgerðarfyrirtæki átt viðskipti
með kvóta svo milljörðum nemur
á síðastliðnum ámm. Fyrirtækin
hafa einfaldlega greitt fyrir
kvótann það verð sem
markaðurinn hefur myndað.
Hefur það leitt til hrans þeirra?
Síður en svo. Hagur
sjávarútvegsins hefur þvert á
móti vænkast á síðustu ámm.
I öðru lagi komast nýir
útgerðarmenn ekki inn í kerfið
nema greiða fyrir kvótann fullt
markaðsverð. Verðið sem þeir
greiða er auðvitað ekkert annað
en ígildi veiðileyfagjalds. En þeir
kaupa ekki af ríkinu, heldur
öðrum útgerðarmönnum. Hið
himinhrópandi ranglæti kerfisins
birtist i því að gjaldið rennrn’ í
vasa þeirra sem fengu kvótann
ókeypis.
Halldór Ásgrímsson tók dæmi
af Útgerðarfélagi Akureyrar til að
sýna fram á vonsku
veiðileyfagjalds. Hann benti á að
gjald sem samtals næmi 2
milljörðum myndi leiða til þess að
ÚA þyrfti að greiða tæpar 70
milljónir. Hvemig er hægt að
réttlæta það, spurði ráðherrann,
þegar haft er í huga að ÚA er
þegar rekið með tapi?
Fyrir skömmu seldi
Landsbankinn hins vegar 1500
tonna þorskheimildir og fékk
fyrir einn milijarð króna. Hver
keypti? Það var Útgerðarfélag
Akureyringa! Hvernig á
almenningur að trúa því að
fyrirtæki sem kaupir nýjan kvóta
fyrir einn milljarð hafi ekki efni á
að greiða 60 milljónir í
veiðileyfagjald?! Rök af þessu tagi
em einfaldlega ekki skotheld.
Andstæðingum veiðileyfagjalds
hefur því síður en svo tekist að
sýna fram á að útgerðin standi
ekki undir gjaldtöku.
í kjölfarið tók Kristján
Ragnarsson þá skynsamlegu
ákvörðun að lýsa yfir að
sjávarútvegurinn gæti að sönnu
sætt sig við auðlindagjald, svo
fremi svipað gjald væri lagt á
greinar eins og orkuvinnslu.
Skondnasta vendingin í viðburða-
ríkri viku var þó þegar svamasti
andstæðingur veiðileyfagjalds,
Þorsteinn Pálsson, sneri við
blaðinu og tók línuna hráa frá
félaga Davíð.
Milljarður Verslunarráðsins
varð þvi til þess að for-
sætisráðherra, sjávarútvegs-
ráðherra og formaður LÍÚ hafa nú
talað með þeim hætti, að enginn
þeirra getur úr þessu lagst af
grundvallarástæðum gegn auð-
lindagjaldi.
Stjórnlist sóknarinnar
Það væri glapræði af
fylgismönnum gjaldsins að ljá
máls á því að festa veiðileyfagjald
í námunda við milljarð
Verslunarráðs. Þeir sem líta á
veiðileyfagjald sem réttlætismál
komast í mótsögn við sjálfa sig ef
þeir fallast á það. Þeir væru engu
nær raunvemlegu réttlæti. Þjóðin
mun einfaldlega lita á það sem
léttvægt lausnargjald og upplifa
enn ein svikin af hálfu
stjómmálamanna.
í dag er
stöðu stofnanna. Á næstu
áratugum mun fiskveiðiarðurinn
því tvímælalaust halda áfram að
aukast.
Það kemur fyllilega til umræðu
að veita sjávarútveginum langan
aðlögunartíma, jafnvel tíu til
fimmtán ár. En upphæð
veiðileyfagjaldsins á að tengjast
rekstrarafkomu greinarinar en
ekki ákveðinni tölu. Stjómlistin
hlýtur að markast af því en ekki
milljarði Verslunarráðs, sem
ráðherramir hafa í raun gert aö
fyrsta samningstilboði í nýrri
stöðu.
Fylgismenn gjaldsins eiga líka
að taka yfirlýsingu Kristjáns um
almennt auðlindagjald tveim
höndum. Hann hefur fullkomlega
rétt fyrir sér. Umræðan um
auðlindagjald hefur of lengi
dvalið við sjávarútveginn einan.
Af þeirra hálfu væri því
skynsamlegt að rífa umræðuna úr
núverandi fari og beita sérfyrir
rökræðu um hvemig hægt er að
hrinda almennu auðlindagjaldi í
framkvæmd.
Auðlindagjald
Á næstunni skapast sérstakt
tilefni til þess þegar
samningurinn um evrópska
efnahagssvæðið afléttir núverandi
einokun á orkuframleiðslu og
allir þegnar svæðisins fá sama
rétt til að reisa og reka
orkuvirki. Eina skynsama
leiðin til að úthluta
takmörkuðiun réttindum
til orkuvinnslu hlýtur að
felast í útboði, og þar
með gjaldtöku fyrir
séu vonum seinna að skilja að
veiðileyfagjald er forsenda sáttar
um núverandi stjórnkerfi
fiskveiða hefur umtalsverður
meirihluti þjóðarinnar um
talsvert skeið verið fylgjandi
gjaldinu.
í skoðanakönnun sem Stöð 2
stóð fyrir í júlí reyndust 60,6%
þeirra sem tóku afstöðu vera mjög
eða frekar hlynntir gjaldinu.
Aðeins 20,3% voru frekar eða
mjög andvíg því. En 19% tóku
ekki afstöðu.
Sérlega eftirtektarverð er sú
staðreynd að mikill meirihluti
sjálfstæðismanna eða 61,2%
reyndist fylgjandi veiðileyfagjaldi
og næstum helmingur
framsóknarmanna eða 46,4%. Af
þeim sem kváðust styðja
sameinaðan lista jafnaðarmanna
vom 69,6% með veiðileyfagjaldi.
Þetta var mjög svipuð
niðurstaða og kom fram í könnun
Félagsvísindastofnunar í febrúar.
Herfræði varnarinnar
Andstæðingar veiðileyfagjalds
em að skilja að kerfið mun ekki
standast vaxandi mótspymu og
hafa loks gripið til annarra vama
en þefrra sem felast í því að
þverneita gjaldtöku. Það má
greina tvo strauma í herfræði
vamarinnar.
Hinn fyrri tók að birtast eftir að
Samtök um þjóðareign voru
stofnuð og fylktu liði um landið.
I kjölfarið hafa bæði Halldór
Ásgrímsson og Þorsteinn
Pálsson reifað eða tekið
undir eftirfarandi fiórar
hugmyndir sem allar
miða að þvl að sníða
Össur Skarpháðinsson
ritstjóri
þannig að kaup á þeim verði ekki
hægt að nota til að minnka
skattstofn og þar með
skattgreiðslur. í fiórða lagi hafa
svo báðir tekið undir, mismikið
að vísu, að veiðiheimildir i norsk-
íslenska síldarstofninn verði
seldar.
Hinn straumurinn
kom fram
með gjaldtöku
Því má svo bæta við að margir
hagfræðingar hafa bent á að yrði
sú leið farin að bjóða upp
veiðileyfi myndi það fækka illa
reknum fyrirtækjum en Qölga
hinum vel reknu. Arðurinn af
fiskveiðum myndi aukast að sama
skapi og þar með burðir
greinarinnar til að standa undir
drjúgu gjaldi.
Þó ráðherrar og forkólfar LÍÚ
af þá agnúa kerfisins sem sætt
hafa harðastri gagnrýni:
í fyrsta lagi hafa þeir lagt til að
framsal innan kvótakerfisins
verði takmarkað. í öðm lagi að
bundið verði í lög sérstakt þak á
kvótaeign, þannig að fyrirtæki
megi ekki eiga nema ákveðið
hlutfall heildarkvóta fyrir hverja
tegund. í þriðja lagi hafa þeir
boðað breytingar á skattalegri
meðferð varanlegra aflaheimilda,
þegar Verslunarráð birti skýrslu
sem staðfesti að auðlindagjald
væri réttlætanlegt og lagði
efnislega til að það yrði fest við
einn milljarð. Forsætisráðherra
greip milljarðinn á lofti og kvað
upp úr með að fyrst menn væra
farnir að tala um svo lágar
upphæðir væri allt í lagi að tala
um veiðileyfagjald! Af sjálfu leiðir
þá, að hann er ekki lengur á móti
því af grundvallarástæðum.
sigurinn mn grundvallaratriðið
að vinnast. í því ljósi skiptir
langmestu máli að vinna úr
stöðunni með þeim hætti að
hagur þjóðarinnar, sem felst í
sanngjömu gjaldi sem varið yrði
til að lækka skatta almennings,
verði ekki borinn fyrir borð í
hvatvísri þörf til að ljúka
langvinnu stríði. Kvótakerfið
hefur þegar sýnt að það leiðir til
aukinnar hagræðingar og bættrar
nýtingu auðlinda í formi
jarðvarma og fallvatna.
Fylgjendur veiðileyfagjalds eiga
því að taka upp baráttu fyrir
almennu auðlindagjaldi, ekki síst
vegna þess að um leið yrði
fullnægt þeirri forsendu sem
formaður LÍÚ hefur sett fyrir
samþykki við veiðileyfagjaldi.