Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1999, Blaðsíða 13
FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999
13
Kvikmyndir og
unga fólkið
Roy og hesturinn Trigger voru f miklu dálæti hjá ungu fólki um allt iand
upp úr miðri öldinni.
á amerískt efni eða myndir með
ensku tali og á það við bæði um
kvikmyndahúsin og sjónvarpið.
Margar þessara mynda sýna líf
millistéttarfólks í Ameríku og
finnst mér síbyljan nálgast innræt-
ingu. Að ég tali nú ekki um óraun-
veruleika spennumynda sem fram-
leiddar eru. Það er lyginni líkast
hvemig hetjurnar sigrast á erfið-
leikunum með aðstoð tæknibrellna.
Evrópskar myndir
Sem betur fer fáum við að sjá
eina og eina mynd sem framleidd er
á öðmm málsvæðum en enskum.
Minnist ég mynda eins og II
Postino, Cinema Paradiso og
dönsku myndarinnar Festen sem
sýnd var á kvikmyndaviku í vetur.
Ekki veit ég hvað ræður vali á
myndum til sýninga í kvikmynda-
húsum en ég teldi það auka fiöl-
breytni að fá að sjá myndir með
öðru tali en ensku. Þær eru ekki
verri afþreying en hvað annað, fyr-
ir utan að þær geta verið ágæt til-
breyting og þjálfun í að hlusta á
önnur tungumál en ensku.
Gunnhildur Hrólfsdóttir
Þegar ég var að alast
upp úti á landi var það
helsta skemmtun okkar
krakkanna um helgar að
fara i þrjúbió á sunnu-
dögum. Myndir voru
sýndar klukkan 1, 3, 5, 7,
9 og 11. Við fengum aura
fyrir apótekaralakkrís
eða ís og stóðum svo í
biðröð til að ná í bíómiða
sem kostuðu að mig
minnir 4 krónur.
Roy á Trigger
Á hvita tjaldinu sáum
við Roy, hreinan og
strokinn, syngjandi ljúfa
söngva, halda uppi lög-
um og reglu og taka
fasta þijóta, ríðandi á
Trigger sínum. Hrakfallabálkana
Abott og Costello brjóta leirtau,
Litla og Stóra detta á rassinn og
Tarsan sveifla sér milli trjánna með
Jane í fanginu. Tarsan varð fljót-
lega eins og einn úr fjölskyldunni
og sögurnar um hann lesnar upp til
agna og við systkinin lékum þessar
hetjur þar sem ég stóð löngum uppi
á miðstöðvarofni og beið þess að
mér væri bjargað en ljónið orgaði á
gólfinu fyrir neðan, teygjandi
klærnar í áttina til mín.
Síðasti bærinn í dalnum.
Ein af minnisstæðustu uppá-
haldsmyndum þessa tíma er ís-
lenska kvikmyndin
Síðasti bærinn í
dalnum'. Ég man
líka eftir myndinni
um björgunina við
Látrabjarg þar sem
ótrúlegt afrek var
unnið við hrikaleg-
ar aðstæður.
Fimmbíó
Svo kom að því að
maður óx upp úr því
að hafa gaman af
þrjúbíói og fór að
stunda fimm-sýning-
ar sem voru meira
við hæfi unglinga. Á
þeim tíma voru oft
sýndar þýskar
myndir. Ungt, bros-
andi fólk í þjóðbúningum, syngj-
andi og jóðlandi ástarsöngva i tæru
dalalofti svo bergmálaði milli fjall-
anna og blandaðist hljómi úr kúa-
bjöllunum, jarmi í kindunum og
gelti í vitrum hundum sem vísuðu
á fólk í snjó og
háska. Stúlkurnar
í þessum myndum
voru laglegar, með
þykkar fléttur
vafðar um höfuðið
og piltarnir fríðir,
sléttgreiddir og
kurteisir, Ég man
líka eftir mynd um
Vínardrengjakór-
inn sem tekin var
í fallegu umhverfi
þar sem næstum
allir voru góðir.
Oft voru þetta söngvamyndir i létt-
um dúr en einnig sá maður þýskar
spennumyndir inn á milli.
Myndir með ítölskum leikurum
eins og Sophiu Loren og Gínu Loll-
obrigidu, að ógleymdri hinni
frönsku Birgittu Bardot, glöddu
einnig augað.
Amerískt millistéttarlíf
í dag er nær eingöngu boðið upp
Kjallarinn
Gunnhildur
Hrólfsdóttir
rithöfundur
„Ungt, brosandi fólk í þjóðbún-
ingum, syngjandi ogjóðlandi ást-
arsöngva í tæru dalalofti svo
bergmálaði milli fjallanna og
blandaðist hljómi úr kúabjöllun-
um, jarmi I kindunum og gelti í
vitrum hundum sem vísuðu á fólk
í snjó og háska“.
Sagan - grunnur að sjálfs-
mynd eða hrátt skinn?
Fyrir skömmu heyrði ég viðtal
við valinkunnan sómamann sem
að undanförnu hefur haft atvinnu
sína af því að „selja landið“. Hér á
ég ekki við hina illræmdu sölu á
Esjunni. Verkefnið felst í að laða
og lokka hingað erlenda fjárfesta
og fyrirtæki, ef ég skildi manninn
rétt. Ein þeirra raka sem hann
taldi að sér hefðu reynst vel i
starfi sínu var að hér væri háþró-
uð og gamalgróin menning. Hér
starfaði sinfóniuhljómsveit og hér
hefði verið stofnaður háskóli þeg-
ar árið 1056.
Nú er það gleðiefni að mjúk rök
á borð við þessi skuli notuð og
duga vel í hörðum heimi viðskipt-
anna. Það sýnir að menning er
ekki veruleikafirrt skraut, eins og
margur virðist telja. Þvert á móti
er hún raunverulegur áhrifavald-
ur í nútímasamfélagi. Það sýnir
líka að viðskiptalifið er ekki eins
sjálfhverft og oft virðist. Hér er þó
margt sem veldur vangaveltum.
Ungur aldur ekki til að
skammast sín fyrir
Allir vita að Háskóli íslands var
ekki stofnaður árið 1056 heldur
1911. Hann er
þess vegna með-
al yngstu þjóðar-
háskóla veraldar
sé það hugtak
notað um elsta
og lengi vel eina
háskóla heillar
þjóðar. Þessi
ungi aldur er þó
,ekkert til að
skammast. sín
fyrir. Þvert á
móti er hann
eðlilegur með til-
liti til efnahagsá-
stands og pólitískraUngur aldur
ekki til að skammast sín fyrirr
stöðu landsins fyrr á tímum. Þá
sýnir það óneitanlega mikla menn-
ingarlega burði þjóðarinnar að
hér skyldi stofnaður
háskóli áður en sjálf-
stæði var náð. Hið
sanna í málinu er að
í Skálholti var ekki
stofnaður neinn skóli
um miðja 11. öld þótt
þar kunni að hafa
hafist kennsla
skömmu eftir að ís-
leifur Gissurarson
tók þar við búi. Starf
hans hefur þó verið
nær því að vera
einkakennsla en
skólahald í nútíma-
skilningi. Einhvern
tíma á miðöldum
hafa síðan komist á
skólar í Skálholti og
á Hólum. Þetta voru þó ekki há-
skólar enda er almennt ekki rætt
um slík menntasetur í Evrópu fyrr
en komið var fram á 12. öld. Hugs-
anlega má líta á Skálholtsskóla
sem forvera Menntaskólans í
Reykjavík. Jafnvel það kann þó að
vera einfoldun. Fyrsta vísi að há-
skólakennslu hér á landi má síðan
rekja til Prestaskólans (1847),
Læknaskólans (1876) og Lagaskól-
ans (1908). Nú til dags er sennilega
raunhæfast að segja að þeir hafi
verið á háskólastigi án þess að um
háskóla hafi verið að
ræða.
Sögufölsun eða
skrum?
Hvað felst þá í því að
segja að hér hafi starf-
að háskóli þegar árið
1056? Er það sniðugur
leikur að orðum,
sögufölsun, skrum
eða bara ósköp sak-
laust bull? Umfram
allt vekja ummæli
sem þessi þó spurn-
ingar um það hvað
sagan sé og hvernig
við umgöngumst
hana. Er sagan ef til
vill aðeins líkt og
hvert annað hrátt skinn sem við
getum teygt og togað á alla kanta,
allt eftir því til hvers við viljum
nota hana? Ef svo er verðum við
líka að velta því fyrir okkur hvert
gagn við getum í raun og veru haft
af sögunni. Saga sem hægt er að
hagræða að vild við hátíðleg tæki-
færi eða af markaðsástæðum get-
ur a.m.k. aldrei orðið grunnur að
sjálfsmynd þjóðar í síbreytilegum
heimi. En er það ekki hið raun-
verulega hlutverk sögunnar?
Hjalti Hugason
„Hvað felst þá I því að segja að
hér hafí starfað háskóli þegar
árið 1056? Er það sniðugur leikur
að orðum, sögufölsun, skrum eða
bara ósköp saklaust bull? Um-
fram allt vekja ummæli sem þessi
þó spurningar um það hvað sagan
sé og hvernig við umgöngumst
hana.“
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor
Með og
á móti
Á ísland að ganga í Alþjóða
hvalveiðiráðið?
Mikið hefur verið rætt um hvort íslend-
ingar eigi að ganga í Alþjóða hval-
veiðiráðið á nýjan leik. Forsætisráð-
herra Japans, sem var hér á dögun-
um, talaði um það við íslenska ráða-
menn. Auk þessa hefur nýr sjávarút-
vegsráðherra, Árni Mathiesen, talað
um inngöngu.
Hagsmunir
felast
í þátttöku
„Með aðild sinni að hafréttar-
sáttmála Sameinuðu þjóðanna
skuldbundu Is-
lendingar sig til
að vinna að
verndun og
stjórnun hvala-
stofna í sam-
starfí við aðild-
arþjóðir sátt-
málans, innan
vébanda viðeig-
andi alþjóða-
stofnana,
þ.e.a.s. hval-
veiðiráðið. Þau
Norður-Atlantshafsspendýraráðið
(NAMMCO) alvarlega eru teljandi
á fingrum annarrar handar. Sú
ákvörðun að segja ísland úr Al-
þjóða hvalveiðiráðinu byggðist á
flausturslegri samantekt en ekki
vandaðri greiningu á stöðu mála.
Hagsmunir íslands felast í
virkri og öflugri þátttöku i alþjó-
legu samstarfi um umhverfis-
vemd. Einu gildir hvort um er að
ræða Alþjóöa hvalveiöiráðiö,
Rammasamning SÞ til að forðast
loftslagsbreytingar af völdum
gróðurhúsaáhrifa eða aiþjóðlega
samningagerð um lagalega bind-
andi sáttmála til að koma veg fyr-
ir mengun sjávar af völdum þrá-
virkra lifrænna efna.
Segi íslendingar sig úr leik á
einum vettvangi eða neiti að und-
irrita tímamótasamþykktir á borð
Kyoto-bókunina er hætt við að
trúverðugleiki íslands á alþjóða-
vettvangi - þar sem umhverfismál
em til umræðu - skaðist."
Árni Finnsson,
Náttúruverndar-
samtökum íslands.
ríki sem taka
Enginn
tilgangur án
fyrirvara
„Það hefur engan tilgang fyrir
ísland að ganga í Alþjóðahval-
veiðiráðið án
fyrirvara. Ef
það er talið geta
þjónað hags-
munum íslands
að ganga í Al-
þjóða hvalveiði-
ráðið verður
það að gerast
með þeim hætti Kristján Loftsson,
að ísland lýsi forstióri Hvals.
því yflr við inn-
göngu að landið sé óbundið af
samþykkt ráðsins hvað varðar hið
svokallaða hvalveiðibann, sam-
þykkt sem Alþingi ákvað að mót-
mæla ekki árið 1983 en ísland var
þá aðildarþjóð Alþjóða hvalveiði-
ráðsins. Árið 1992 sagði ríkis
stjómin ísland úr Alþjóða hval-
veiðiráðinu. Þessi fyrirvari er
nauðsynlegur því annars er ísland
komið í sömu stööu og fyrir úr-
sögnina úr Alþjóða hvalveiðiráð-
inu og þannig uppákoma þjónar
engum tilgangi." -EIS
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum i blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is