Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1999 JLlV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11, 105
RVIK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar plmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viötöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Stríðshanzkanum kastað
Siv Friðleifsdóttir hefur kastað stríðshanzkanum
framan í þjóðina. Hún sagði í fyrradag, að Eyjabökkum
yrði að fóma fyrir byggðasjónarmið. Þar með eru orðin
kaflaskil í styrjöldinni um verndun gróðurvinja hálend-
isins. Tími orða er liðinn og tími aðgerða er hafinn.
Hingað til hafa ógæfumenn farið undan í flæmingi og
falið sig á bak við innra umhverfismat hjá Landsvirkjun.
Þeir hafa haldið opinni voninni um, að þannig verði
virkjað á Austurlandi, að hálendisverum verði hlíft. Nú
er ljóst, að þeir hafa ákveðið að sökkva Eyjabökkum.
Bardaga orðanna er lokið. Þremenningar Framsóknar-
flokksins í ríkisstjórninni og fylgismenn þeirra hafa tap-
að honum. Engar efnahagslegar eða fjárhagslegar for-
sendur hafa fundizt fyrir óhappaverki Halldórs Ásgríms-
sonar, Finns Ingólfssonar og Sivjar Friðleifsdóttur.
Rækilega hefur verið upplýst, meðal annars af öðrum
þingmanni Framsóknarflokksins í Reykjavík, Ólafi Erni
Haraldssyni, að raunverulegt umhverfismat að hætti
nýrra laga mun ekki tefja útboð og framkvæmdir við
Fljótsdalsvirkjun, ef af henni yrði í kjölfar matsins.
Þremenningamir ætla að vinna stríðið, þótt þeir hafi
tapað bardaga röksemdanna. Þar með hafa þeir gefið
þjóðinni færi á að skríða úr öskustónni og ganga undir
eldskírnina, sem hún hefur farið á mis við alla sína sjálf-
stæðisbaráttu. Nú þarf þjóðin að blása í herlúðra.
Andóf tekur við af orðum sem þungamiðja baráttunn-
ar fyrir sjónarmiðum móður náttúru, sögu og framtíðar.
Innan ramma lýðræðis rúmast fleira en fjögurra ára seta
vandræðafólks í ráðherrastólum. Þar rúmast líka vopn-
laust andóf borgara landsins gegn firringunni.
Andófið þarf að rísa úr grasrótinni, í briddsklúbbun-
um og gönguklúbbunum, í fjölskyldunum og nágranna-
hópunum, í stéttarfélögunum og stjórnmálafélögunum.
Hinn þögli meirihluti, sem hefur talað í skoðanakönnun-
um, þarf nú að standa á fætur og láta að sér kveða.
Andóf gegn ólánsverkinu getur tekið á sig ótal mynd-
ir og þarf að gera það. Innan þess rúmast fjárhagslegar,
efnahagslegar og pólitískar refsiaðgerðir og skæruverk-
föll gegn öllum þeim, sem leggja hönd að fyrirhuguðu
verki, jafnt verktökum sem orkukaupanda.
Andófið þarf að flytja út fyrir landsteinana. Sérstak-
lega verður viðkvæmt fyrir Norsk Hydro, þegar Norð-
menn átta sig á, að fyrirtækið er að gera það hér, sem
það fær ekki lengur að gera heima fyrir. Norsk Hydro
verður dregið til ótakmarkaðrar ábyrgðar.
Andófsmenn hins þögla meirihluta þurfa samt fyrir-
fram að átta sig á, að allt, sem hér hefur verið nefnt, mun
ekki nægja til að stöðva firringuna. Öll þessi atriði
skipta máli, en önnur og meiri þarf eldskírnin að verða,
sem að lokum stöðvar framgang málsins.
Það verður ekki fyrr en hinn þögli meirihluti flykkist
hundruðum saman á Eyjabakkasvæðið til að hafa vakta-
skipti framan við ýtutennumar, að sigur vinnst. Sá er
nefnilega munur Eyjabakka og Torgs hins himneska
friðar, að íslenzkir ráðamenn láta ekki drepa fólk.
Ekki borgar sig að hefja vegferð án þess að vita um
síðasta kafla hennar. Grasrót andófsins þarf að verða
meðvituð um, að hún þurfi að lokum að standa andspæn-
is eldskírninni framan við ýtutennurnar. Þegar hún hef-
ur játazt því, mun sigur hennar verða mikill.
Siv Friðleifsdóttir kastaði stríðshanzka ógæfuliðsins
framan í þjóðina í fyrradag. Þjóðin hefur nú einstakt
tækifæri eldskírnar til að sanna tilverurétt sinn.
Jónas Kristjánsson
Beggja vegna borðsins
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Sem eina risaveldi heimsins
hefur Bandaríkjamönnum tekist
að stilla sér upp beggja vegna
borðsins í nokkrum alþjóðlegum
átakamálum. Hvergi er þessi
staða risaveldisins sérkennilegri
en í deilunum um Taívan sem
hafa blossað upp að nýju vegna
þeirra ummæla forseta landsins
að Taívan og Kína eigi að ræðast
við sem tvö ríki og vegna hótana
frá Kína síðustu daga.
Arðbær flækja
Allir aðilar málsins, Kína, Taí-
van, ríki Austur- og Suðaustur-
Asíu og ekki síst Bandaríkin,
eiga mikið undir því að nokkurn
veginn óbreytt ástand haldist
hvaö varðar stöðu Taívans. Taiv-
an hefur orðið eitt af helstu iðn- ----------
veldum og viðskiptaveldum heimsins á síðustu árum
þótt íbúar eyjarinnar séu ekki nema 23 milljónir. Kín-
verjar hafa notið arðs af gífurlegum fjárfestingum
Taívana í Kína en 40-50.000 fyrirtæki frá Taívan
stunda viðskipti í Kína. Kína og Taívan eru hvort
með sínum hætti meðal mikilvægustu ríkja heims
fyrir bandaríska utanríkisstefnu og það sama má
segja um hitt helsta efnahagsstórveldi heimsins, Jap-
an. Fyrir þessi ríki, og fyrir mörg ríki Austur- og
Suðaustur-Asíu, hefur flókin og óljós staða Taívans
gagnvart Kína og umheiminum verið að ýmsu leyti
heppileg.
Áhrif innanlandsmála
Það eru fyrst og fremst innanlandsstjómmál á Taí-
van, í Kína og i Bandaríkjunum sem nú ýfa upp deil-
ur um Taívan sem era flestum aðilum málsins til
skaða. Barátta er hafin á Taívan vegna forsetakosn-
inga á næsta ári. Á eyjunni er vaxandi fylgi við kröf-
ur um formlegt sjálfstæði. í skoðanakönnunum lýsir
yfirgnæfandi meirihluti íbúa landsins fylgi við
óbreytt ástand en ástæðan fyrir þessum
mikla stuðningi við áframhaldandi flækj-
ur í kringum stöðu landsins á alþjóðavett-
vangi er ótti við kínverska innrás, frekar
en ánægja með stöðu mála. í Kína hefur
mjög orðið vart vaxandi pólitískrar ólgu
að undanfomu og um leið vaxandi þjóð-
ernishyggju í stjómmálum. I Kina sem
annars staðar er freistandi fyrir stjóm-
völd að nýta sér þjóðemishyggju til að
þjappa almenningi saman um ríkisvaldið.
Deilan um Taívan felur í sér hættulegar
freistingar af þessu tagi.
andi pólitísku frelsi fyrir almenning.
Deilur em í Bandaríkjunum um afstöð-
una til þessa máls. Stuðningsmenn Taí-
vans eru fjölmennir á þingi og fram-
kvæmdavaldið liggur undir harðri
gagnrýni fyrir að ganga erinda Kin-
verja gegn Taívan. Traust sambúð við
Kína er hins vegar að verða sífellt mik-
ilvægara grundvallaratriði í banda-
rískri utanríkisstefnu enda myndi
ófriðlegar horfa í heiminum án þess.
Viðurkenning
Silicon Valley
Þótt Taívan njóti óviða pólitískrar við-
urkenningar á alþjóðavettvangi geta
þarlendir menn ekki kvartað undan
því að njóta ekki efnahagslegrar viður-
kenningar umheimsins. Bandariskur
------------ dálkahöfundur benti á það nýlega að
viðurkenning Silicon Valley á Taívan væri öllu mik-
ilvægari en viðurkenning einhverra smáríkja sem
Taívanar hafa reynt að lokka til að veita Taívan en
ekki Kína pólitíska viðurkenningu. Þessi viðurkenn-
ing Silicon Valley kemur meðal annars fram í því að
viðskiptajöfrar i þeim dal munu enga samkeppni ótt-
ast meira en þá sem þeim er veitt frá Taívan.
Að kaupa tíma
Af fjölmörgum ástæðum, sem eiga sér ekki síst ræt-
ur í nýlendutímanum á síðustu öld, er óhugsandi að
Kínverjar gefi eftir í deilunni um Taívan. Þeim ligg-
ur hins vegar ekkert á. Samkomulag um raunveru-
legt en óformlegt sjálfstæði Taívans næstu fimmtíu
árin eða svo væri án efa aðgengilegt fyrir Kínverja ef
um leið lægi fyrir að Taívan lýsti ekki yfir formlegu
sjálfstæði. Heimurinn mun breytast á næstu fimmtíu
árum og óvíða verða líklega meiri breytingar en í
Kína. Af eðlilegum ástæðum em hins vegar ekki all-
ir íbúar Taívans tilbúnir að leggja cdlt undir til að
kaupa sér betri frið og aukið svigrúm.
Beggja vegna borðsins
Menn hafa lengstum litið svo á að Banda-
ríkin myndu verja Taívan ef til árásar Kín-
verja kæmi þó margir dragi það raunar í
efa að Bandaríkin myndu leggja út í stór-
styrjöld við fjölmennasta ríki jarðar til
varnar Taívan. Bandaríkin hafa hins vegar
staðfastlega stutt það meginsjónarmið Kín-
verja að Taívan skuli ekki verða sjálfstætt
ríki og að því skuli meinuð þátttaka í
helstu alþjóðastofnunum heimsins. Stuðn-
ingsmenn aukins sjálfstæðis Taívans líta
núorðið á Bandaríkjamenn sem mikilvæg-
ustu bandamenn Kínverja í kröfunni um að
litiö sé á Taívan sem óaðskiljanlegan hluta
Kína. Um leið telja aðrir að Bandaríkjun-
um væri skylt að fara í stríð við Kína ef
Kínverjar reyndu að sameina löndin með
hervaldi. Auk gamallar sögu, hagsmuna og
skuldbindinga hafa þau rök bæst við hjá
stuðningsmönnum Taívans að á eyjunni
ríkir nú þróttmikið lýðræði með tilheyr-
„Allir aðilar málsins, Kína, Taívan, riki Austur- og Suðaustur-Asíu
og ekki síst Bandaríkin, eiga mikið undir því að nokkurn veginn
óbreytt ástand haldist hvað varðar stöðu Taívans."
^koðanir annarra
Óleikur Jeltsíns
„Nú þegar siðasta ár forsetatíðar Jeltsíns fer senn
að hefjast virðist sem honum sé meira í mun að
: finna eftirmann sinn en forsætisráðhema. Það er
1 lofsvert markmið að tryggja að næsti forseti Rúss-
; lands verði lýðræðis- og umbótasinni, ef það er ætl-
; an Jeltsíns, en leiðin að þvi marki er ekki skipa
hvern miðlungsforsætisráðherrann á fætur öðram.
Þegar Jeltsín velur, tekur hann feil á drottinholl-
ustu og leiðtogahæfileikum og hann áttar sig ekki á
1 að svona örar mannabreytingar í Kreml eru líkleg-
! ar til að gera öllum þeim sem tengjast honum mik-
| inn óleik.“
Úr forystugrein New York Times 11. ágúst.
Jafnir fyrir sólmyrkva
„Við skulum varðveita eins lengi og kostur er
1 minninguna um þessa áminningu um auðmýkt - og
hví ekki um umburðarlyndi - sem sólmyrkvinn er.
> Um þetta himnagangverk sem við vitum vissulega
hvemig starfar en sem er aðeins örsmár hluti óend-
anlegrar óþekktrar stærðar. Eram við þá öfl jöfn
frammi fyrir sólmyrkvanum? Já, svo sannarlega.
Leitt að hann skuli aðeins vara örfáar sekúndur og
að hann skuli einfaldlega of oft vera deildarmyrkvi."
Úr forystugrein Libération 12. ágúst.
Hið glataða sakleysi
„Saga Danmerkur á tíunda áratugnum er líka
saga lítils óframfærins lands sem hefur glatað sak-
leysi sínu þegar útlendingar eru annars vegar. Þeir
em orðnir fleiri „útlendingamir" eins og ákveðnir
Danir virðast bara vilja kalla nýbúana. Og þeim hef-
ur fjölgað rökræðunum, sem Danir hafa um árabil
bara tengt fjarlægum löndum, þar sem fjölskrúðug
menning er hluti hvunndagsins.“
Úr forystugrein Aktuelt 13. ágúst.