Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.1999, Side 16

16
enning
MÁNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1999
Leyndinni aflétt
Málverkið er I hávegum á
Kjarvalsstöðum þessa dag-
ana, miklar málverkasýn-
ingar í báðum stóru sölun-
um. Vestanmegin sýnir
Norðmaðurinn Patrick Huse
spennuþrungnar landslags-
myndir undir yfirskriftinni
Rifa en austantil sýnir Haf-
steinn Austmann myndverk
frá síðustu fimmtán árum. Á
ganginum er svo afar áhuga-
verð sýning á skipulagi
Laugarnes- og Laugarás-
hverfa í Reykjavik, Borgar-
hluti verður tii, unnin af
byggingarlistadeild safnsins.
Listamenn eldast einsog
annað fólk og alltaf bætast
nýir menn í hóp „gömlu
meistaranna“. Yfirleitt ger-
ist sú tilfærsla smám saman
og með fyrirséðum hætti en
stundum ber hana brátt og
óvænt að, einsog nú hefur
gerst með listmálarann Haf-
stein Austmann, að minnsta
kosti í huga undirritaðrar.
Lítið hefur farið fyrir Haf-
steini um langt árabil en
hann er einn þessara staðfóstu listamanna
sem halda sínu striki sama hvað á gengur í
kringum þá. Hann hefur málað sitt afstrakt-
málverk með örlitlum frávikum því eitt-
hvað hefur hann fengist við skúlptúr, sbr.
útiverk hans uppi í Öskjuhlíð. Þegar maður
sér myndir hans eina og eina virðast þær
hver annarri lík. En nú þegar kastljósinu er
beint að honum kemur annað í ljós.
Þröngur en
rúmgóður rammi
Það er bæði óvænt og skemmtilegt að
uppgötva þá miklu fjölbreytni sem býr í
myndum Hafsteins Austmanns þegar þær
eru saman komnar svo margar. Innan hins
þrönga ramma sem hann hefur smíðað sér
rúmast nefnilega breiður skali, allt frá lit-
Ein mynda Hafsteins Austmann á sýningunni á Kjarvalsstöðum: Tákn. 1993
Myndlisl
Áslaug Thorlacius
ríkum, þokkafullum vatnslitamyndum I
mörgum, lífrænum lögum til svellþykkra
og rammbyggðra olíumynda með ósveigjan-
legar línur og nánast einlita fleti. Þó verða
fletirnir aldrei svo einlitir að þeir verði flat-
ir eða dauðir, ákveðið gegnsæi er ávallt til
staðar sem kveikir líf, hversu massíf sem
málningin kann að vera.
Einsog áður sagði, bera myndir Hafsteins
Austmanns afar sterk höfundareinkenni.
Hann hlýtur að vera skólabókardæmi um
það hve ákaft ákveðin form eiga til að
ásækja listamenn. Flestallar myndir hans
sem ég hef séð eru með
einhverskonar hyrndum
(gjarnan ferhyrndum)
fleti. Dökkar, oft nánast
svartar, línur ramma
gjarnan inn fletina og yf-
irleitt halla þessir fletir
til hægri einsog skrift.
Örfáar myndanna á sýn-
ingunni benda þó til þess
að hann hafl gert tilraun-
ir tii að brjótast útúr
myndgerð sinni og í nýj-
ustu vatnslitamyndunum
hans virðist eitthvað
vera að losna um formið.
Ekki svo að skilja að ég
telji endilega þörf á því.
Tímabær sýning
Hér er ekki á ferð hug-
myndalist í venjulegum
skilningi þess orðs, list
Hafsteins Austmanns
hvílir af öllum þunga á
fagurfræðilegum undir-
stöðum og eru „agi“ og
„smekkvísi" orð sem
fljótt koma upp í hugann.
Litur, lína, form og flötur virðast vera það
sem öllu skiptir. Án þess að hætta mér frek-
ar útí þá sálma held ég að ég megi fullyrða
að einmitt hinar fagurfræðilegu stoðir
byggi á afar sterkum hugmyndafræði-
legum grunni (sem auk þess er áreið-
anlega skyldur þeim sem teikningarn-
ar að húsunum í Laugamesinu byggja
á enda fara þessar tvær sýningar vel
undir sama þaki). Kjarvalsstaðir eiga
hrós skilið fyrir að standa að þessari
sýningu og aflétta með henni þeirri
ástæðulausu leynd sem hvílt hefur yfir
óvanalega heilsteyptum ferli Hafsteins
Austmanns.
Sýning Hafsteins Austmann, Myndverk,
stendur til 24. október. Opiö alla daga vik-
unnar kl. 10-18. Leiðsögn kl. 16 á sunnu-
dögum.
Regnbogi
í Hallgrímskirkju
Ótal tónskáld hafa sótt innblástur í
kristna trú og samið messur, sálumessur og
ýmiss konar hugleiðingar i tónum um and-
ans mál. Á þessari öld hefur franska tón-
skáldið Olivier Messiaen verið atkvæða-
mest hvað þetta varðar og samið fjöldann
allan af verkum þar sem heilagur ahdi svíf-
ur yfir vötnunum. Tónsmíðar hans eru þó
engar formfastar messur á borð við þær
sem Bach og önnur tónskáld sömdu, heldur
háspekilegar hugleiðingar um trúna,
kristnar helgiathafnir, eilífðina og stöðu
mannsins i alheiminum.
Tónmál Messiaens er einstaklega frum-
legt og er grunnurinn afar sérkennilegir
hljómar sem oft eru blanda af óskyldum,
„venjulegum" hljómum, nokkurs konar
regnbogi ólíkra tóna og litbrigða. Laglín-
urnar eru að einhverju leyti myndaðar úr
þessum framandi hljómum, en einnig hefur
Messiaen sótt hugmyndir í indverska tón-
list, í hrynjandi klassískra grískra Ijóða og
í fuglasöng. Útkoman er magnaður. tóna-
seiður, og leyfir undirritaður sér að full-
yrða að engin tónlist kemur mystískum
hliðum kristninnar til skila á jafn áhrifa-
ríkan hátt. Hún gæti meira að segja komið
hinum argasta djöfladýrkanda til að iðrast
og sjá villu síns vegar.
Tónlist
Jónas Sen
Á laugardagskvöldið flutti sænski orgel-
leikarinn Hans-Ola Ericsson í Hallgríms-
kirkju mikið verk eftir Messiaen sem nefn-
ist Livre du Saint Sacrament, eða Bók hins
Hans-Ola Ericsson með nemanda sínum.
DV-mynd Teitur
heilaga sakramentis. Verkið er átján kafla
hugleiðing um altarisgönguna, og hverjum
kafla fylgir ein eða fleiri tilvitnanir úr bibl-
íunni eða öðrum trúarritum. Kaflarnir
skiptast í þrjá hópa, sá fyrsti er undirbún-
ingur undir heilagt sakramenti og bera
kaflar hans nöfnin Ég tilbið þig, Uppspretta
lífsins, Hinn huldi Guð og Trúarjátning.
Næst koma sjö kaflar um ýmsa atburði í
Nýja testamentinu sem tengjast
altarisgöngunni, þar á með
al þegar Kristur mettaði
fimm þúsund manns í Galí
leu, einnig síðasta kvöld
máltíðin og krossfestingin
Að lokum eru sjö kaflar þar
sem messan sjálf er túlkuð í
tónum.
Livre du Saint Sacrament
er eitt magnaðasta tónverk
af trúarlegum toga sem hér hef-
ur verið flutt. Hljómamir og
stemningin almennt í sumum
þáttum verksins var svo mögnuð
og seiðandi að maður var berg-
numinn. Fá tónskáld geta samið
svona tónlist, hún birtir manni
sýn inn í aðra, og að því er virð-
ist, áþreifanlega heima. Meira að
segja fuglasöngurinn er ekk-
ert venjulegur; Messiaen
lagði eitt sitt leið sína til ísr-
ael og skráði hjá sér söng
fuglanna sem líklegt er að
Jesú sjálfur hafi heyrt í, og
það er einmitt fuglasöngur-
inn sem endurómar í tón-
listinni.
Orgelleikur Hans-Ola Er-
icsson var í einu orði sagt stór-
fenglegur, hver nóta var úthugsuð og túlk-
unin dramatísk og djúphugul. Orgelið sjálft
hljómaði líka dásamlega, og má segja að
hver einasta nóta, hver einasti hljómur hafi
verið unaðslegur litakokkteill, sem maður
gat næstum því séð með berum augum í
daufu kertaljósinu í kirkjunni. Þetta eru
með merkilegustu tónleikum sem undirrit-
aður hefur setið á árinu.
Fyrirlestur um myndlist
Á miðvikudaginn kl. 12.30 flytur kanadíski
myndlistarmaðurinn David Alexander fyrirlestur
í Listaháskóla íslands, Skipholti 1, stofu 113. Dav-
id Alexander er þekktur málari og fyrirlesari
sem dvelur um þessar mundir í Listamiðstöðinni
í Straumi. í fyrirlestrinum fjallar David um eigin
verk og kanadíska nútímamyndlist. Fyrirlestur-
inn er öllum opinn og aögangur er ókeypis.
Fræðsludeild verður Opinn
listaháskóli
Fræðsludeild Myndlista- og handiðaskóla ts-
lands hefur í tæp fjögur ár boðið upp á endur-
menntunamámskeið fyrir myndlistarmenn og
myndlistarnámskeið fyrir almenning. Framboðið
hefur aukist vemlega ffá ári til árs og smám sam-
an hafa menn gert sér grein fyrir eftirspurn og
þörfum fyrir námskeið I hinum ýmsu greinum.
Nú hefur Listaháskóli íslands tekið við stjórn
þessara mála og í ráði er að koma á fót endur-
menntunarstofnun við hann sem bera mun heit-
ið Opni listaháskólinn. Þar verður byggð upp
fjölbreytt starfsemi í tengslum við allar listgrein-
ar sem kenndar verða í hinum nýja listaháskóla.
Frá haustinu 1997 hefur framboð námskeiða
fimmfaldast (úr sex í þrjátíu) og segir Sólveig
Eggertsdóttir, forstöðumaður Fræðsludeildar
MHÍ, að með hóflegri bjartsýni megi ætla að Opni
listaháskólinn geti aukið þetta framboð um 50%
þegar nýjar listgreinar bætast við.
Ólafur Jóha'nn og Elín Ebba
Nú eru fréttir farnar að berast
um nýju íslensku skáldsögurnar
sem væntanlegar eru i haust. Varir
Vöku-Helgafellsmanna eru innsigl-
aðar þegar spurt er um nýja skáld-
sögu eftir Ólaf Jóhann Ólafsson en
þeir upplýsa þó að hún
komi, hún sé mikil um sig,
gerist aðallega á íslandi en
einnig í Englandi og sé
hans besta og sterkasta bók til þessa.
Svo nú bíðum við bara...
Þaðan koma líka tengdar smásögur
eftir Elínu Ebbu Gunnarsdóttur sem
fékk bókmenntaverðlaun Tómasar Guð-
mundssonar fyrir sína fyrstu bók, Sum-
ar sögur, árið 1997. Enn þá betri en sú fyrri, seg-
ir sagan.
Bjartur vex
Bókaútgáfan Bjartur gerir sig
verulega gildandi á skáldsagnasvið-
inu í ár og veitir risunum á markað-
inum æ þéttari samkeppni. Þaðan
eru í ár væntanlegar fjórar skáld-
sögur eftir unga íslenska rithöf-
unda.
Fyrsta skal þá fræga telja Guð-
rúnu Evu Mínervudóttur. Hún
sendi í fyrra frá sér smásagnasafnið
Þegar hann horflr á mig er ég María mey sem
fékk afar hlýjar viðtökur. Skáldsagan fjallar um
unga menntaskólastúlku sem býr ásamt pabba
sínum og ijórum vinum hans í lítilli íbúð í mið-
bæ Reykjavlkur og er að sögn býsna djarflega
skrifuð.
Bragi Ólafsson er kunnur bæði sem Sykurmoli
og ljóðskáld. Fyrsta skáldsaga hans fjallar um
mann sem óvænt og gegn hans vilja er
sendur I langt sumarfrí úr vinnunni
sinni. Bjartur gerir enn þá betur við
Braga því einnig kemur út úrval úr
ljóðabókum hans, Dragsúgi, Ansjósum,
Ytri höfninni og Klink, sem flestar eru
uppseldar eða á þrotum. Eiríkur Guð-
mundsson bókmenntafræðingur sér um
úrvalið.
Jón Kalman Stefánsson hefur smátt
og smátt eignast tryggan lesendahóp. Smásagna-
safnið Skurðir í rigningu kom út
1996 og var tilnefnd til menningar-
verðlauna DV. í fyrrahaust kom út
skáldsagan Sumarið bakvið Brekk-
una og nú er væntanleg þriðja bók-
in í þessari röð sagna um sérkenni-
legt sambýli nokkurra sveitunga í
dal vestur á landi.
Loks gefur Bjartur út
fyrstu fullorðinsskáldsögu
Þorvalds Þorsteinssonar sem er víð-
kunnur fyrir leikrit sin og barnabækur,
Skilaboðaskjóðuna og verðlaunabókina
Ég heiti Blíðflnnur en þú mátt kalla
mig Bóbó. Skáldsagan hans segir frá
kennara I grunnskóla, Haraldi, sem hef-
ur tekið að sér ýmis veigamikil störf.
En jafnframt því að sinna uppeldisstörf-
um bærist innra með Haraldi afar frjótt líf þar
sem forboðnar kenndfr fá útrás...
'**
w
Umsjón
:■ ■ Silja Aðalsteinsdóttir