Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1999
15
Hvað hefur breyst?
Það var ekki í tísku
að finnast Eyjabakkar
náttúrugersemi árið
1993 þegar lögin um
mat á umhverfisáhrif-
um voru afgreidd frá
Alþingi. Hugmyndin
að þeirri lagasetningu
er ekki íslensk að upp-
runa. Hún kom fram í
kröfu frá Evrópusam-
bandinu í Brussel i
tengslum við aðild ís-
lands að evrópska
efnahagssvæðinu. Þeg-
ar umhverfisnefnd Al-
þingis undirbjó laga-
setninguna, þá voru
ekki deilur í þjóðfélag-
inu um Fljótsdalsvirkj-
un.
Þá var stefnan sú, að
Kjallarínn
Gunnlaugur
Stefánsson
í Heydölum
„Vinstrí stjórn Steingríms Her-
mannssonar 1988-91 vann kröft•
uglega aö undirbúningi Fljóts-
daisvirkjunar En þaö var Hjörleif-
ur Guttormsson, þá iönaöarráö-
herra, sem lagöi til viö Alþingi
áriö 1981 aö virkjunin yröi heim-
iiuö.u
„Ef Hjörleifur Guttormsson og Steingrímur J. Sigfússon skipta um skoð-
un í stóru máli, þá verða þeir að skýra það út með rökum,“ segir Gunn-
laugur m.a. í greininni.
leiða orkuna eftir línum á staur-
um um hálendið suður á Keilis-
nes. Ætlunin var að byggja stórt
álver á höfuðborgarsvæðinu. íbú-
um og fjölmiðlum í Reykjavík og
Reykjanesi þótti ekki vanþörf á, til
þess að efla atvinnulífið á suðvest-
urhominu á krepputímum. Þá
höfðu fjölmiðlar og stjórnmála-
menn ekki efni á að fmnast Eyja-
bakkar fallegir. Efnahagslegur
ávinningur var gæðunum æðri.
Undanþegin
umhverfismati
Fmmvarp til laga um umhverf-
ismat var stærsta verkefni um-
hverfisnefndar á þinginu 1992-93.
Ég var formaður nefndarinnar og
stýrði þeirri vinnu. Fmmvarpið
tók umfangsmiklum
breytingum í með-
fórum nefndarinnar.
Nefndin starfaði ein-
huga og í góðri sátt
og lagði mikla vinnu
í málið. Nú hafa
deilur vaknað um
bráðabirgðaákvæði
II þar sem ffam-
kvæmdir samkvæmt
leyfum útgefnum
fyrir 1. maí 1994 em
ekki háðar mati á
umhverfisáhrifum.
Öllum má ljóst vera
að Fljótsdalsvirkjun
var og er á meðal
þeirra ffamkvæmda,
enda framkvæmda-
leyfi útgefið 24. Apr-
II 1991 og fram-
kvæmdir hófust
sama ár. í um-
ræðum í nefnd-
inni voru ýmsar
framkvæmdir
nefndar sem
undir þetta
ákvæði myndu
falla. Voru þá
gjarnan nefnd
stór verk í vega-
gerð og Fljóts-
dalsvirkjun. Það
höfðu staðið yfir
deilur um legu
línustæðis frá virkjuninni yfir há-
lendið. En sú deila var leyst í sátt
og góðu samkomulagi.
Nú á að byggja
álver á Austurlandi
Eyjabakkar hafa ekki mikið
breytt um útlit síðan 1993. En efna-
hagslífið á höfuðborgarsvæðinu
hefur tekið mikinn fjörkipp m.a.
vegna þess að umsvif álvera á
svæðinu hafa verið stóraukin. Nú
er brýn nauðsyn á að efla atvinnu-
lifið á landsbyggðinni. Mikilvægm-
þáttur í þeirri uppbyggingu er að
halda framkvæmdum áfram við
Fljótsdalsvirkjun og reisa álver á
Reyðarfirði. Landsbyggðarfólk
verður að sitja við sama borð
varðandi atvinnuppbyggingu og
íbúar á höfuðborgarsvæðinu.
Umræður um umhverfísmál
voru afar líflegcir á árunum 1988-
93. Um það vitnar stofnun embætt-
is umhverfísráðherra og siðar
stofnun umhverfisnefndar Alþing-
is. Þeir sem nú skipta um skoðun
í afstöðu sinni til Fljótsdalsvirkj-
unar verða að finna sér trúverðug-
ari rök en þau, að þeir hafi loks
þroskast í afstöðu sinni til um-
hverfismála. Ég get ekki varist
þeirri hugsun, aö ástæða þess að
einhverjir hafi skipt um skoðun
og leggist nú gegn frekari virkjun-
arframkvæmdum sé sú, að nú hafi
víglína hagsmunaþungans breyst:
Fljótsdalsvirkjun á ekki að skila
raforku og fjölgun starfa á höfuð-
borgarsvæðið heldur á Austur-
land. Er þá auðveldara fyrir
stjómmálamenn og reykvíska fjöl-
miðla að skipta um skoðun?
Hverjir bera ábyrgð
Vinstri stjórn Steingríms Her-
mannssonar 1988-91 vann kröftug-
lega að undirbúningi Fljótsdals-
virkjunar En það var Hjörleifur
Guttormsson, þá iðnaðarráöherra,
sem lagði til viö Alþingi árið 1981
að virkjunin yrði heimiluð.
Þannig tók Hjörleifur fyrstur
stjórnmálamanna forystu fyrir
virkjunarframkvæmdunum og
studdi síðan ríkisstjómina sem
undirbjó framkvæmdir og gaf út
virkjunarleyfið. Þess minnist eng-
inn maður að Steingrímur J. Sig-
fússon sem gegndi embætti land-
búnaðar- og samgönguráðhera í
þeirri ríkisstjórn, hafi þá mótmælt
eða verið með sérstaka fyrirvara
gagnvart virkjunaráformum.
Ef Hjörleifur Guttormsson og
Steingrímur J. Sigfússon skipta
um skoðun í stóru máli, þá verða
þeir að skýra það út með rökum,
en hætta að láta í veðri vaka að
þeir hafi alltaf verið á móti mál-
inu. Fótspor þeirra í stjórnmálum
vitna um allt annað.
Gunnlaugur Stefánsson
Maðkur í mysu Landsbankans
Svo furðulegt sem það má kall-
ast hefur fyrrverandi formaður
stjómar ríkisbankans - Lands-
banka íslands - og núverandi með-
stjómandi undir forystu fram-
sóknarmannsins, Helga S. Guð-
mundssonar í Landsbanka íslands
hf., hafið lögsókn gegn lögmanni í
Reykjavík vegna meintra æru-
meiðandi ummæla hans um að
hann hafi sem stjómarmaður haft
áhrif á afgreiðslu mála í bankan-
um. Til hvers era stjórnarmenn?
Þetta gefur til kynna, að ekki sé
útilokað að hægt sé að fá réttar
upplýsingar um afgreiðslu mála í
Landsbankanum, en þar hefir að
jafnaði verið þagað þunnu hljóði
um slík mál um langan tíma.
Almenningi þykir eðlilegt að
upplýsingar um afgreiðslu mála
hjá ríkisbönkum ættu að vera auð-
sóttar, en stjórnmálamenn era á
annarri sköðun og láta af klíku-
skap slík mál líða um dal og hól.
Alþingismenn hafa verið ótrúlega
afskiptalitlir um að fá fram réttar
upplýsingar um afgreiðslu slíkra
mála og hafa þá ekki gegnt þing-
skyldu sinni gagnvart almenningi.
Hér skulu nefnd nokkur dæmi um
slík mál:
Bolungarvík
Það er á engan hallað þegar sagt
er að Einar heitinn Guðfinnsson
hafi byggt upp Bolungarvík. Hann
skildi þar eftir sig mjög öflug fyr-
irtæki til lands og sjávar sem með
aflaheimildum mætti telja a.m.k.
um 12-15 milljarða virði en töpuð
skuld við Landsbankann eftir að-
förina var talim
vera 100 milljón-
ir króna. Eftir að
talsmenn EG hf.
höfðu á fundi 1
ársbyrjun 1993
gengið frá sam-
komulagi við
bankastjóra
Landsbankans
um fjármál fyrir-
tækisins, m.a. að
breyta nokkru af
skuldum í hluta-
fé, voru þeir vart komnir vestur
aftur þegar skeyti barst frá bank-
anum þar sem öllum viðskiptum
var sagt upp og krafist fullrar
greiðslu á öllum skuldum við
bankann sem fyrirtækið gat að
sjálfsögðu ekki uppfyllt. Lands-
bankinn var eini aðilinn sem synj-
aði um nauðasamninga og yfirtók
hann allar eignir EG hf. og hirti
allan kvóta fyrirtækisins án
greiðslu. Sverrir Her-
mannsson hefir lýst
því yfir að hann hafi
þarna hvergi nærri
komið.
Hverjir vora það
sem stóðu að baki
þessarri aðför að fyr-
irtækjum EG hf. í
Bolungarvík? Voru
það framsóknarmenn
í Landsbankanum?
Var þetta hefiidarað-
gerð framsóknar-
manna eftir hrun
SÍS?. Á þessu era
engar skýringar aðr-
ar en þær að Lands-
bankinn hefir ávallt
verið rekinn af fram-
sóknarmönnum sem
lengst af hafa litið á
bankann sem deild í SÍS og SÍS
lagt honum til bankastjóra í sam-
ræmi við það. Eftir nokkrar
hrókeringar í duldum heimi fjár-
málafyrirtækjanna era fiskikvótar
EG hf. nú komnir til Grindavíkur.
Loðnuskipið Júpíter
Skömmu fýrir aðför Landsbank-
ans að fyrirtækjum EG í Bolungar-
vík hafði tekist samkomulag við
besta loðnuskipstjóra landsins,
Hrólf Gunnarssonar, um að skip
hans skyldi gert út frá Bolungar-
vík til að afla hráefnis fyrir loðnu-
verksmiðju EG hf. þar. Eignar-
hlutföll vora þannig að loðnuverk-
smiðjan átti 47.5%, Hrólfur 47.5%
og skipstjórinn á
Júpíter 5%. Lands-
bankinn setti skipið í
sölu og Hrólfur var
hæstbjóðandi fyrir
275 milljónir. Fram-
sóknarmenn í Lands-
bankanum seldu samt
vinum sínum á Þórs-
höfn skipið með
29.000 tonna loðnu-
kvótum fyrir 250
milljónir. Fáum mán-
uðum síðar var þetta
metið á 800 milljónir.
Var þetta ástæðan
fyrir aðför Lands-
bankans að fyrirtækj-
um EG hf.? Töldust
þetta heiðarleg við-
skipti í stærsta banka
landsins? - Hvers
vegna var Sverrir fjarri?
Kaup aldarinnar á OLÍS: Eftir
áralangan undirróður Shell gegn
Olís, tókst þeim árið 1986 að telja
Landsbankann á að setja sjálfstæð-
ismönnum í stjórn Olís úrslita-
kosti þar sem krafist var uppgjörs
á skuldum við bankann. Var Shell
gefið tilboð um að kaupa meiri-
hluta hlutafjár Olis fyrir 93 millj-
ónir en Shell gerði bankanum
gagntilboð um lækkun um 15
milljónir. „Ofurhuginn" Óli í Olís
gekk hins vegar inn í tilboð bank-
ans og græddi um 2 milljarða á
þeim viðskiptum. - Það er víða
maðkur í mysunni hjá Landsbank-
anum.
Önundur Ásgeirsson
„Landsbankinn var eini aöilinn sem
synjaöi um nauöasamninga ogyfir-
tók hann allar eignir EG hf. og hirti
allan kvóta fyrirtækisins án
greiöslu. Sverrir Hermannsson hef-
ir lýst því yfir aö hann hafi þarna
hvergi nærri komiö.“
Kjallarinn
,Önundur
Ásgeirsson
fyrrv. forstj. Olís
Ágúst Kr. Björns-
son, sveitarstjóri í
Súöavík.
Með og
á móti
Fjórðungsþing Vestfirðinga segir
minka valda bændum miklum
búsifjum og lífríkinu ómældu
tjóni og hefur skorað á stjórn-
völd að leita allra leiða til að út-
rýma tegundinni. M.a. vilja Vest-
firðingar að könnuð verði notkun
líftækni og erfðafræði í barátt-
unni gegn minkastofninum.
Eins og nasistar
„Árlega veldur minkur miklu
ómældu tjóni í lífríki og náttúru
íslands auk þess sem hann veldur
búsifjum hjá
bændum og
skaðar afkomu
þeirra. Hann fer
eins og ryksuga
um viðkvæmt
lífríkið.
Drápsárátta
minksins er
langt umfram
þörf hans til að
veiða sér til
matar og minn-
ir framganga hans i lífríkinu helst
á útrýmingarherferð nasista.
Þess vegna er nauðsynlegt að
spyrna fast við fótum og hindra að
hann valdi óbætanlegu tjóni í ís-
lenskri náttúru. Óafsakanlegt er
að gefast upp í þessari baráttu og
mikOvægt er að leita allra leiða i
þessari baráttu. Þar koma mjög til
álita leiðir í liftækni og erfðavís-
indum. íslenskt hugvit og íslensk-
ir visindamenn eru að skipa sér í
fremstu röð erföavísinda. Nýta ber
þekkingu færustu vísindamanna
til að finna einfalda og örugga leið
til að eyða minknum úr lífríkinu.
Ábyrgð yfirvalda er mikil í
þessu máli. Minkur var fluttur inn
með sérstöku innflutningsleyfi
gegn skilyrðum um einangrun.
Síðan hefur hann dreift sér um
allt land og gengur laus í lífríkinu.
Því verða yfirvöld að stórauka
framlög tO veiða og rannsókna tO
að þróa nýjar, árangursríkar,
markvissar og óyggjandi leiðir tO
að útrýma mink.“
Útrýming fráleit
„Samkvæmt ákvörðun Alþing-
is voru minkar fluttir til íslands
í upphafi fjórða áratugar þessar-
ar aldar. Marg-
ir töldu þá að
þessi eldisdýr
þyldu ekki líf
utan búra á ís-
landi og hætt-
an væri því lít-
0. Annað kom
þó í ljós. Hið
blauta ísland
var og er kjör-
land þessara
dýra, sem
kunna hvergi
betur við sig en í vatni. Minkur-
inn er svokaOað óðalsdýr. Hann
lifir dreifður um aOt land en
myndar hvergi þétt samfélög. Að
reyna að útrýma dýri með slíka
lífshætti er fráleitt og ekkert
nema sóun á tjármunum almenn-
ings. Hins vegar verðum við, úr
því sem komið er, að reyna aö
Ofa með minknum og finna leið-
ir til að lágmarka það tjón sem
hann hugsanlega veldur. Þá ættu
stjórnvöld að læra af þessu dæmi
að varast lítt hugsaðan innflutn-
ing nýrra lífverutegunda til
landsins eða að sleppa erfða-
breyttum lífverum lausum en
um þær gOdir hið sama og nýjar
tegundir." -GAR
Þórir Haraldsson,
líffræöingur og
menntaskólakenn-
ari á Akureyri.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því aö ekki er tekið við
greinum í blaðiö nema þær ber-
ist í stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is