Dagblaðið Vísir - DV - 29.10.1999, Blaðsíða 10

10
lenning
FÖSTUDAGUR 29. OKTÓBER 1999 DV
Beint frá hjartanu
Víkingar I
„Hann er einn af allra bestu sellóleikurum
okkar tima.“ Þessi orð lék ekki ómerkari
maður en Witold Lutoslawski falla um landa
sinn, sellóleikarann Roman Jablonski, en
hann hélt tónleika ásamt píanóleikaranum
Richard Simm i Salnum á miðvikudagskvöld.
Strax varð Ijóst í byrjun, í þremur umritun-
um fyrir seÚó á orgelverkum Bachs, að full-
yrðing Lutoslawskis er ekki úr lausu lofti
gripin. Adagio úr Tokkötu i C-dúr, Resetativ
úr orgelkonsert nr. 3 og hið ægifagra kóral-
forspil „Ich ruf zu dir Herr Jesu Christ“ voru
leikin af miklum tilfmningaþunga og ástríðu
með fallegum blæbrigðum og flæði, svo ekki
sé minnst á tóninn sem var i einu orði sagt
unaðslegur.
Tónlist
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
Piece en concert eftir Francois Couperin
var einnig leikið af miklum tilfmningahita en
kannski stundum einum of rómantískt fyrir
minn smekk, samspilinu var líka stundum
ábótavant enda að mér skilst ekki mikill æf-
ingatími til umráða. Plainte kaflinn var þó
afar smekklegur, leikinn af mikilli einlægni.
Þrjár Caprisur fyrir einleikselló eftir H.H.
Jablonski áttu betur við stórt temperament
hans og voru hver annarri glæsilegri. Þær eru
kröfuharðar á tækni flytjandans eins og við má
búast af titlinum en léku í höndum Jablonskis
sem flutti þær ekki einungis meö tæknilegum
yfirburðum heldur miklu músíkölsku innsæi og
Roman Jablonski - lék af tæknilegum yfirburðum
og miklu músíkölsku innsæi.
þrótti sem maður verður ekki oft vitni að. Það
hefði verið fróðlegt að fá eitthvað um verkin og
höfundana og sérstaklega þá tengsl sellóleikar-
ans, ef einhver eru, við tónskáldið, en eins og
sjá má bera þeir sama nafn.
Ekki veit ég meira um Peter Christoskov en
af verki hans að dæma er hann afar frambæri-
legt tónskáld. Verkið bar titilinn Fantasía
fyrir einleikselló ópus 15 og var Jablonski
ekkert að tvínóna við hlutina heldur
skellti sér á bólakaf í músíkina og lék
hana af hreinni snilld. Safarikur tónn
hans var með eindæmum fallegur í trega-
fullum köflum verksins og krafturinn gíf-
urlegur í þeim átakameiri þannig að það
rauk næstum því úr hljóðfærinu.
Sónata Debussys var flutt fyrst eftir hlé,
sú fyrsta af þremur kammersónötum sem
hann samdi seint á ævinni og með þeim
áhrifameiri í þessari kategoriu þegar hún er
vel leikin. Og það var hún svo sannarlega af
þeim Jablonski og Simm. Þar var samspilið í
flnasta lagi líkt og ósýnilegur þráður væri
milli þeirra. Þeir léku sér í sameiningu að
þessu verki með músíkalskri dýpt og lifandi
og ferskum flutningi.
Verkin gerast varla spænskari en Spænsk
svíta eftir Manuel de Falla sem var síðust á
efniskránni. Líkt og með annað á efnis-
skránni var ekkert yfirborðskennt við flutn-
inginn heldur kafað til botns og útkoman
glæsileg. Maður hafði á tilfmningunni að
leikið væri beint frá hjartanu og það væri
ýmist blæðandi af harmi eða hoppandi af
kæti.
Ekki hefur borið mikið á Simm að undan-
fömu í tónlistarlífi höfuðborgarsvæðisins en
nú verður vonandi bót á því. Hann sýndi á þess-
um tónleikum að hann er vel að því kominn að
leika með „heimsins bestu selióleikurum". Það
var bara leitt hversu margir „misstu af ‘ þessu
einstaka tækifæri til að heyra í Jablonski. Von-
andi kemur hann aftur í heimsókn sem allra
fyrst.
Ásgrímur og SÚMarar
Um þessa helgi verða opnaðar tvær sýningar
í Listasafni íslands. I dag kl. 17 verður opnuð
sýningin í landi birtunnar, myndir Ásgrims
Jónssonar úr Skaftafellssýslum, og á morgun
sýningin Fimm Súmmarar með verkum Jóns
Gunnars Ámasonar, Magnúsar Tómassonar,
Hreins Friðfinnssonar og bræðranna Kristjáns
og Sigurðar Guðmundssona sem allir stóðu að
opnun Gallerís SÚM fyrir 30 ámm. Öll eru verk-
in á sýningunum úr eigu safnsins.
Ásgrímur Jónsson er einn þeirra málara sem
lögðu grunn að landslagshefð i íslenskri mynd-
list á fyrstu áratugum þessarar aldar og sá mál-
ari íslenskur sem mesta rækt hefur lagt við
gerð vatnslitamynda. Á ferðum sínum um
Skaftafellssýslur málaði hann fjölda vatnslita-
mynda sem eiga sér enga hliðstæðu í íslenskri
myndlist. Snortinn af hinu einstæða landslagi,
víðum sjóndeildarhringnum og birtunni sem
stafar af jöklunum, túlkaði hann rómantíska
sýn á landið þar sem náttúran er upphafin og
tignarleg.
Kynslóðaskipti
í febrúar sl. voru 30 ár liðin frá þvi að
Gallerí Súm var opnað með sýningu Sig-
urðar Guðmundssonar. Þótt starfsemi
SÚM hafi lengi vel mætt fálæti á opin-
berum vettvangi og hjá opinberum lista-
stofnunum er nú viðurkennt að hún
hafi markað þáttaskil í íslenskri mynd-
list um leið og hún endurspeglaði list-
ræn og menningarleg kynslóðaskipti.
Má segja að árið 1969 hafi verið tíma-
mótaár í íslenskri myndlist og átti starf-
semi Gallerís SÚM eftir að hafa mótandi
áhrif á margt af því markverðasta sem
kom fram í myndlist hér á landi næstu
tvo áratugina.
Verkin á sýningunni spanna þrjá ára-
tugi og voru þau elstu sýnd á opnunar-
ári gallerísinsl969 en þau yngstu eru frá
þessu ári. Báðar sýningarnar standa til
28. nóvember.
Hreinn Friöfinnsson: Blákoma. 1989.
Leiðindi
Gustav Mahler.
Einstaka ófullgerðar tónsmíðar
eru til, þar á meðal sinfónían
fræga sem Schubert gat ómögu-
lega lokið við. Sum verk eru
ókláruð vegna þess að tónskáldun-
um hefur ekki enst aldur til að
ljúka þeim; sálumessa Mozarts er
dæmi um það. Svo eru líka til tón-
verk sem tónskáld eiga að hafa
skrifað eftir dauða sinn, og þá í
gegnum heldur vafasama miðla,
og man ég ekki betur en ég hafi
heyrt af tíundu sinfóníu Beet-
hovens í þessu samhengi. Ekkert
dulrænt tengist þó tíundu sinfóníu
Mahlers, sem flutt var á tónleik-
um Sinfóníuhljómsveitar íslands í
Háskólabíói í gærkvöldi en hún er
einmitt svona ófullgerð tónsmíð.
Mahler lést áður en hann náði að
ljúka henni og var það tónlistar-
fræðingurinn Deryck Cooke sem
fyllti í eyðumar.
Sinfónían er drungaleg með af-
brigðum, enda vissi Mahler að
hann ætti ekki langt eftir ólifað
þegar hann var að semja hana. í
vandaðri efnisskrá tónleikanna
var sagt frá því að í handritsdrög-
um sinfóníunnar væri að fmna
margar athugasemdir sem Mahler
skrifaði inn í nóturnar, þar á með-
al: „Djöfullinn dansar við mig“,
„geðveiki gagntekur mig auman“,
og „þurrkið mig út svo ég geti
gleymt því að ég sé til.“ Greinilegt
er að tónskáldið gekk ekki heilt til
skógar því tónmálið einkennist af
eilífum mótsögnum, eitt er sagt og
skömmu síðar kemur eitthvað allt
annað sem er þreytandi tú lengdar.
Þrátt fyrir það má finna áhrifamik-
il augnablik eins og byrjun og endi
fimmta þáttar og dempaða hljóma
hins þriðja. Það er bara ekki nóg. í
heild er sinfónían óbærilega lang-
dregin en hljómsveitarstjórinn,
Petri Sakari, hefði hugsanlega get-
að gert hana skemmtilegri með ögn
meiri hraða og snarpari andstæð-
um í styrkleika.
i r ■■
Tónlist
Jónas Sen
Tæknilega séð var leikur hljóm-
sveitarmeðlima þó oftast eins og
best verður á kosið og margt var
fallega gert, eins og sóló Áshildar
Haraldsdóttur flautuleikara sem
var himneskt.
Annað verk eftir Mahler var flutt
á tónleikunum, Söngvar farand-
sveinsins, og var Raimo Laukka
barítonsöngvari þar í aðalhlut-
verki. Söngvarnir eru samdir upp
úr ástarsorg og á efniviðurinn
margt skylt með Vetrarferð
Schuberts. Vetrarferðin
endar í kulda og dauða og
vonleysið er' sömuleiðis
ríkjandi í söngvum Ma-
hlers þó að þeir séu fullir
af innblæstri og ævin-
týrakenndri lýrík. Bæði
verkin kalla á tilþrif í
túlkun en túlkun Laukka
var ótrúlega stirðbusaleg
og köld. Tæknilega var
frammistaðan ekki held-
ur alltaf góð, í byrjun var
söngvarinn t.d. ekki alltaf
öruggur á neðri nótunum, sem
hljómuðu eins og innan úr tunnu. í
þriðja söngnum var hann búinn að
ná sér á strik en meira að segja þar
virkaði örvæntingin fölsk og tilbú-
in. í heild vantaði dramatískar and-
stæður og komu því Söngvar far-
andsveinsins ekki vel út. Voru
þetta óneitanlega þreytandi og leið-
inlegir tónleikar.
Út er komin bókin Víkingar I, ættbók árs-
ins 1999, eftir Jónas Kristjánsson ritstjóra.
Þema hennar er erlendar ættbækur og er birt
skrá yfir hrossin i dönsku, hollensku, sviss-
nesku og sænsku ættbókunum með sundur-
liðuðum upplýsingum um eiginleika hross-
anna, ætt og uppruna, eigendur og árangur á
mótum.
Bókin sýnir okkur árangur rækt-
unarhrossa sem hafa verið flutt úr
landi og ættbogana sem frá þeim
standa. Rétt eins og ævi og ættir
Vestur-íslendinga eru íslending-
um forvitnilegar eru ættir og ævi
brottfluttra ræktunarhrossa
áhugaverðar fyrir íslenska
hestamenn.
VíV\''e;” ‘ Nafn bókarinnar er dregið af
því að íslensk hross eru eins kon-
ar víkingar nútímans. Þau hafa farið út í
heim, séð og sigrað, eins og segir í formála. í
útlöndum eru þau orðin fleiri en hin sem eft-
ir eru heima og því vandaverk að halda yflr-
sýn yflr þau. Fjölmargar ljósmyndir eru í
bókinni af glæsilegum gæðingum.
Útgefandi eru Hestabækur.
kvöldvaka
Kvöldvaka
Á sunnudagskvöldið verður
Haukshúsum á Álftanesi. Sér-
stakur gestur kvöldsins er Þor-
steinn frá Hamri sem les úr
ljóðum sínum en Árni Bjöms-
son læknir kynnir skáldið.
Einnig munu Laufey Sigurðar-
dóttir fiðluleikari, Bjöm Th.
Árnason fagottleikari og
Krystyna Cortes píanóleikari
spila tónlist á léttu nótunum.
Samkoman hefst kl. 20.30.
Niflungahringurinn í Nor-
ræna húsinu
í vetur ætlar Richard Wagner félagið í sam-
vinnu við Félag íslenskra fræða að sýna upp-
færslu Metropolitan í New York á Niflunga-
hringnum eftir Wagner af myndbandi í Nor-
ræna húsinu. Sýningarnar heflast á morgun
kl. 13 með Rínargullinu. Árni Björnsson hef-
ur umsjón með sýningunum og leiöir áhorf-
endur inn í Hringóperurnar flórar með út-
skýringum. Sýnt verður á stóra veggtjaldinu í
Scd Norræna hússins. Enskur skjátexti.
Uppsetning Metropolitan-óperunnar er
nokkuð heföbundin, og verður þessi sama
uppfærsla á flölunum þar ytra nú síðla vetr-
ar. Leikstjóri er Otto Schenk og hljómsveitar-
stjóri James Levine.
Aðgangur er ókeypis og öllum heimill.
Bjartsýnisverðlaun Bröstes í
Isíðasta sinn
Bjartsýnisverðlaun Bröstes verða aílient í
nítjánda og síðasta sinn á morgun kl. 15 í
Salnum í Kópavogi. Um er að ræða peninga-
verðlaun að upphæð 550.000 ísl. kr. sem veitt
eru framúrskarandi listamanni. Forseti ís-
lands hefur frá upphafi verið verndari verð-
launanna og mun Ólafur Ragnar Grímsson af-
henda þau nú. Einnig mun hópur fyrri verð-
launahafa heiðra upphafsmann verðlaun-
anna, Peter Bröste, með sérstakri hátíðardag-
| skrá. Þetta eru Bragi Ásgeirsson listmálari,
IEinar Már Guðmundsson rithöfundur, Frið-
rik Þór Friðriksson kvikmyndagerðarmaður,
Gyrðir Elíasson rithöfundur, Helga Ingólfs-
dóttir semballeikari, Helgi Gíslason mynd-
höggvari, Karólína Lárusdóttir myndlistar-
maður, Leifur Breiðflörð glerlistarmaður, Sig-
rún Eðvaldsdóttir flðluleikari og Þorgerður
Ingólfsdóttir kórstjóri ásamt Kór Menntaskól-
ans við Hamrahlíð.
Dagskrá um Racine
Listaklúbbur Þjóðleikhúskjallar-
ans er tekinn til starfa og á mánu-
dagskvöldið verður flutt dagskrá
um franska 17. aldar leikskáldið
Jean Racine og harmleik hans
Fedru sem verið er að sýna í Þjóð-
leikhúsinu. Melkorka Tekla Ólafs-
dóttir, leiklistarráðunautur Þjóð-
leikhússins, flallar um Racine og
gullöld franskra bókmennta, Sveinn
Einarsson leikstjóri spjallar um
Fedru og uppsetningu sína og leikin
verða valin atriði úr verkinu.
Húsið verður opnað kl. 19.30 en dagskráin
hefst kl. 20.30.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir