Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.1999, Blaðsíða 16
16
enmng
MÁNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1999 U'V
Tumi þumall
oa Golíat í Undralandi
Magnús Pálsson er frábær listamaður sem
á að baki fjölbreyttan og merkilegan feril
bæði sem myndlistarmaður og leikhúslista-
maður. Það er i raun óskiljanlegt að frægðar-
sól hans skuli ekki skína skærar en hún ger-
ir því verk hans eru algjörlega I sérflokki.
Hann er einstaklega frumlegur og víðfeðmt
áhugasvið hans endurspeglast I myndlist
hans en verk hans eru gjarnan á mörkum
þess að vera leikhús, bókmenntir eða tónlist.
Sýning hans í galleríi i8 er í þremur hlut-
um. Á hillu eftir endilöngum langveggnum
eru margir litlir silfurstólar, ílestir nokkuð
hefðbundnir í forminu en allmargir samt á
einhvem hátt brogaðir, t.d. samvaxnir tveir
eða fleiri svo í raun hafa sumir glatað gildi
sínu sem stólar. Á stöpli á gólfinu hvílir
borðplata með fleiri sams konar stólum.
Rauðvínskarafla hefur oltið yfir hana og
kramið nokkra stóla undir sér og vínið hef-
ur þornað í blettum. Á myndbandi sem varp-
að er upp á endavegg gallerísins eru sömu
litlu silfurstólamir nema hvað listamaður-
inn sjáifur er mixaður inn í myndina. Mynd-
bandið hefst á nokkurs konar jarðskjálfta,
svo gengur listamaðurinn inn, fær sér sæti
og flytur textann með löngum þögnum og
inn á milli skelfur allt og nötrar. Verkið end-
ar á því að listamaðurinn hverfur, sviðið
skelfur og vínflaskan steypist yfir það.
Magnús Pálsson: Sögubrot hans eru fyndin en maður hlær ekki því það er í manni einhver
uggur. DV-mynd E.ÓI.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Textinn er brotakenndur og samhengis-
laus og mun að einhverju leyti fenginn að
láni frá öðrum en þó gæti ég trúað að Magn-
ús ætti sjálfur drjúgan part. Sögumar eru frá
ýmsum tíma, úr óliku umhverfi og snúast
um allt og ekkert, jafnt hversdagslega hluti
sem sjaldgæfa. Flutningurmn er fremur til-
breytingarlaus - þó af og til æsi þulurinn sig
upp og æpi - og í raun er honum ekki beint
tÚ áhorfenda heldur inn í hom gallerísins.
Sögubrotin eru fyndin en maður hlær ekki
því það er í manni einhver uggur, eins og
eitthvað válegt vofi yfir sem maður festir
ekki hönd á. Magnús er einmitt snillingur í
að framkalla tilfinningar sem áhorfandinn á
erfitt með að skilgreina því hann fer ekki
auðveldu, augljósu brautina að stemmning-
unni heldur langsótta og krefjandi bakdyra-
leið.
Hver er merkingin?
Þetta er margslunginn heimur, fullur af
þversögnum og þaö sem gerist er á skjön við
það sem við yfirleitt teljum rökrétt. Lista-
maðurinn situr í stól sem passar í lófa hans
sjálfs og í raun gerist verkið í Putalandi og
Risalandi samtímis. Stórbrotnar hamfarir
hagga listamanninum ekki, hann æsir sig
hinsvegar yfir mjaltavélum og múgavélum
og öörum hversdagslegum hlutum. Þegar
ævintýrið er úti liggja siifurstólamir, tákn
auðs og valds, eins og hráviði um sviðið,
beyglaðir og ataðir víni.
Þetta er algjörlega magnað verk
þó ekki sé hlaupið að því að finna
„réttu“ merkinguna. Það fjallar
samt greinilega um gildismat og af-
stöðu og lýsir bældri angist, e.t.v.
óttanum við óöryggið sem felst í vit-
neskjunni um hverfulleika viðmiða
og hluta. Magnús stendur fyllilega
undir nafni sínu sem „hinn mikli“;
hann er algjör meistari.
Eini gallinn er hvað textinn er óskýr á
köflum. Eiginlega er ekki síðra að koma eft-
ir lokun og horfa af götunni því hátalarinn
fyrir utan galleríið er íviö betri en hinn sem
inni er. Myndin nýtur sín líka prýðilega
utan úr myrkrinu og bandið gengur fram eft-
ir kvöldi. Maður skyldi aðeins muna að
klæða sig vel því verkið tekur fullan hálf-
tíma í flutningi.
Sýning Magnúsar í i8, Ingólfsstræti 8,
stendur til 5. des., og ef þið viljið komast
inn er opið fim.-sun. kl. 14-18.
Einmana á ecstasyklúbb
Augnkúluvökvi, ný ljóðabók Steinars
Braga, er beint framhald af seinasta hluta
Svarthols frá 1998. Hann náði þar takti sem
hann heldur út nýju bókina, ertandi and-
stuttum takti sem byggist á því að klippa á
ljóðlínur þar sem tvísýnt er um framhald og
lætur merkingu og form rekast á. Iðulega
þarf að byrja upp á nýtt þegar meiningin
reynist ekki vera sú sem lesandi reiknaði
með:
á Esjuna fellur snjór og undanfariö hef ég veriö
einmana á ecstacyklúbb í Amsterdam át ég pillur
og lagöist í orgíu vafmn í reyk í London sagöist
gul barfluga vilja deyja salthneturnar grétu
svört gasella kunni breik á mánudegi var manni
hrint fyrir lest í Hamborg rneig ég blóði
og svo framvegis í „heimsborgarinn"
(13).
Mælandi þessara ljóða er ungur nútíma-
maður og hann leggur áherslu á að hann sé
hér og nú, ekki þar og þá. Við erum stödd
á aldahvörfum í Augnkúluvökva, á tíma og
stað tilfinningaleysis þegar tárin eru kald-
hæðnislega kölluð vökvi augnkúlanna. Ef
til vill er þó nær að tala um tilfinningaótta,
eins og i „um nótt á götu í borg“ þar sem
maðurinn ímyndar sér að um leið og hann
játi „þér“ ást sina „komi mennimir af
ökrunum og skeri mig á háls“ (7). Tilfinn-
ingar eru lika skoplegar - „það er grátlegt
að vera / hamingjusamur og hlægilegt að /
vera þjáður" (26).
Veröld þessara ljóða er kaldranalegur
nútiminn í okkar heimshluta, óþrifalegur,
spilltur, mengaður, trylltur, þrunginn
óhamingju, svikum, óeðli, grimmd, geð-
veiki, klámi, eitri og vimu og má taka
nærri hvert ljóð bókarinnar sem dæmi um
þetta. Þvingað og gelt kynlíf sem lítið yndi
er af er afþreying fólksins
hér eins og í hinu óhugnan-
lega ljóði „nætur rennd
sleikt sköp“ (19). Það er
dæmigert að dýrið í þess-
ari borg er kráka, augn-
laus, viðbjóðslegur og
jafnvel háskalegur
vargur.
Meginstilbragð bók-
arinnar er upptalning
og skáldið er örlátt á
orðaforða sinn. Til
að negla þau í nú-
tíð er boðháttur
sagna notaður
(“líði vindur
sveiflist tré
komi sígarett-
ur“), einnig
lýsingarháttur
nútíðar
(“mettandi
steinefnum
rafboða full-
nægingar / hægða-
losunar hækkandi kliðar síð
ustu dýrslegu / nætur ríðandi dauða
lifs þíns“) auk venjulegrar nútíðar. Þessi
stílbrögð herða á ljóðunum og auka tilfinn-
inguna um hrun, hraða ferð aö endalokum.
Bókmenntir
Silja Aðalsteinsdóttir
Víða verða ljóðmyndir kvikmyndir, sjá til
dæmis „drjúpandi Upprifinn traðkaður".
Veröld Steinars Braga er engin blóma-
brekka með bunulæk og fer heldur ekki
batnandi ef marka má „um endur-
hljóðblandanir strumpanna",
þar sem hann spáir
meðal annars
lækkandi hrá-
efnisverði
mannslíkamans. í
seinasta hluta
bókarinnar læðist
að vísu nýr tónn
inn, tónn hryggðar,
eins og þrátt fyrir allt
sé eftirsjá að þessum
ömurlega stað
(“flöskuskeyti"). Til
hins sama benda ástar-
ljóðin, frumleg og leit-
andi og ekki
einræð
(“ósjálfrátt
frábitin").
En Steinar
Bragi tekur
þetta hik sem
undantekningu
og tvíeflist i
heimsslitaspám
sínum í lokaljóðum
bókarinnar. Vonandi hefur hann rangt fyr-
ir sér því tilhlökkunarefni er að fylgjast
með svo snjöllu skáldi.
Steinar Bragi
Augnkúluvökvi
Nykur1999
Fyrirlestrar
í dag kl. 12.30 flytur bandaríski listfræðing-
urinn Eva Heisler fyrirlestur á ensku er nefn-
ist „The Artist as Reader/ Reading as Sculpt-
ure“ við Listaháskóla íslands í Laugamesi,
stofu 024. Bandaríski myndlistarmaðurinn
Roni Hom er vei þekkt hérlendis og hefur
unnið mörg verk tengd islenskri náttúm, en á
undanförnum árum hefur hún m.a. gert
myndverk við ljóð Emily Dickinson. Fyrir-
lesturinn fjallar um það hvemig Hom endur-
skapar texta Dickinson i verkum sínum.
Á miðvikudaginn kl. 12.30 flytur Guðmund-
ur Oddur Magnússon, grafiskur hönnuður og
kennari við LHÍ, fyrirlestur um hina nýju
gullgerðarlist í Skipholti 1, stofu 113.
Styrkir til ungra lista-
manna
Fyrir helgi fór fram úthlutun úr Styrktar-
sjóði Svavars Guðnasonar og Ástu Eiríksdótt-
ur í Listasaöii íslands. í dómnefnd eiga sæti
Ólafur Kvaran formaður, Halldór Bjöm Run-
ólfsson og Björg Atladóttir.
Til úthlutunar fyrir árið 1999 vora þrír
styrkir að upphæð 300.000 krónur hver og
hlutu þá Amgunnur Ýr Gylfadóttir, Þóroddur
Bjamason og Guðný Rósa Ingimarsdóttir (á
myndinni tekur systir hennar Halldóra við
styrknum). Alls bárast 45 umsóknir.
Þóroddur Bjarnason er fæddur árið 1970 og
hefur á sínum stutta ferli sýnt óvenjulegt
áræði í vali á miðlum og vettvangi fyrir list
sína.
Guðný Rósa Ingimarsdóttir er fædd árið
1969 og hefur tekist á við reynsluheim kon-
unnar í verkum sínum. Hún nýtir hún sér
hina löngu hefð hannyrðanna og býr til þrí-
víða hst sem framkallar í upplifun áhorfand-
ans vanga-
veltur og
spumingar
um kvenlega
reynslu.
Amgunn-
ur Ýr Gylfa-
dóttir er
fædd árið
1962. Hún er
eini málar-
inn í hópnum og tengist landslagshefðinni í
íslenskri myndlist, en þó á sérstæöan og per-
sónulegan hátt.
Refirnir á Hornströndum
Margir minnast með ánægju bókar Páls
Hersteinssonar Agga Gagg: Með skollum á
Ströndum sem kom út 1997. Páll fylgir henni
nú eftir með bókinni Refimir á Homströnd-
um þar sem hann bregður upp í máli en aðal-
lega í fjölmörgum litmyndum svipmyndum af
íslenska refnum i kjörlandi sínu á Hom-
ströndum, stærsta
friðlandi refa hér á
landi.
Veiðileyfi á refi
var takmarka-
laust allt til árs-
ins 1994, þá var
loksins viður-
kennt að refur-
inn væri eðli-
legur hluti íslenskrar náttúra
sem bæri að vernda - enda hefur hann verið
hér frá lokum ísaldar og er eina upprunalega
landspendýrið á íslandi. Höfundur hefur
stundað rannsóknir á vistfræði refa í meira
en tvo áratugi og má glöggt sjá á myndunum
að þeir líta á hann sem aldavin sinn. Refimif
gefa myndasmiðum tækifæri til að skoða ís-
lenska náttúra frá óvenjulegum sjónarhóli og
era margar myndirnar bæði fallegar og
fyndnar.
Auk þess að umgangast refi er Páll prófess-
or við Háskóla íslands þar sem hann kennir
atferlisfræði og vistfræði spendýra. Ritverk
gefur bókina út.
Allir saman nú
Guðmundur Andri Thorsson hefur þýtt
litla sögu eftir Anitu Jeram sem heitir All-
ir saman nú. Þar segir frá þvi hvemig
Kanínumamma eignaðist krílin sín þrjú,
Kanínu litlu (eins og lög gera ráð fyrir),
Unga htla og Mýslu píslu. Þó að tvö þau
síðamefndu minni ekkert á kanínur era
þau samt börnin hennar Kanínu-
mömmu og skemmtilegast af öhu
finnst þeim að þramma í takt um skóg-
inn sinn: AUir saman nú!
Mál og menning gefur út.
Umsjón
Sílja Aðalsteinsdóttir