Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2000, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2000
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar; http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
A hálum ís
Nokkur fjármálafyrirtæki hafa skautað fremur frjáls-
lega á hálu svelli hlutabréfamarkaðarins. Verklags-
reglur, sem fyrirtækin hafa sjálf sett og verið samþykkt-
ar af yfirvöldum, hafa verið beygðar og teygðar að því er
virðist eftir þörfum í nokkrum tilvikum. Þannig hafa
reglurnar sem tryggja áttu eðlilega viðskiptahætti og þó
ekki síst hag þriðja aðila, ekki virkað eins og að var
stefht.
Það var bæði rétt og skynsamlegt af Fjármálaeftirlit-
inu að gera athugasemdir við viðskiptahætti nokkurra
íjármálafyrirtækja með hlutabréf í óskráðum hlutafélög-
um sem ekki er í samræmi við samþykktar reglur.
Harkaleg viðbrögð Valgerðar Sverrisdóttur viðskiptaráð-
herra voru hins vegar óvænt. Tíminn á eftir að leiða í
ljós hvort viðbrögð ráðherrans séu í takt við tilefnið eða
einfold skilaboð ráðherra sem er að taka sín fyrstu skref
í valdamiklu embætti.
Augljóst er hvaða vandamál koma upp þegar fjármála-
fyrirtæki eða einstakir starfsmenn þeirra kaupa hluta-
bréf í fyrirtækjum sem ekki eru skráð á markaði - fyr-
irtækjum sem lúta ekki neinum skyldum varðandi upp-
lýsingar um rekstur og efnahag, hvað þá um framtíðar-
horfur. Þetta á ekki síst við kaup á hlutabréfum í deCode
genetics, en fram til þessa hafa engar upplýsingar legið
opinberlega fýrir um fjárhagslega stöðu fyrirtækisins.
Því verður hins vegar ekki trúað að fjármálafyrirtækin
sem lagt hafa fjármuni í hlutabréf fyrirtækisins hafi gert
það í blindni - án nokkurra upplýsinga sem annars hafa
ekki verið gerðar opinberar. Ef það er reyndin vakna
upp alvarlegar spurningar um fagleg vinnubrögð innan
þeirra.
Ef fjármálafyrirtækin og/eða starfsmenn þeirra höfðu
aðgang að trúnaðarupplýsingum, sem stuðst var við þeg-
ar ákvörðun um kaup á bréfunum var tekin, geta þau
staðið frammi fyrir alvarlegum siðferðilegum og lagaleg-
um vafaatriðum, ekki síst þar sem þau hafa síðan haft
milligöngu um kaup einstaklinga og annarra fjárfesta á
sömu hlutabréfum. Ekki er ólíklegt að þar með sé geng-
ið gegn lögum um verðbréfaviðskipti. í 15. grein laganna
segir meðal annars: „Fyrirtæki í verðbréfaþjónustu
skulu kappkosta að gæta fyllstu óhlutdrægni gagnvart
viðskiptamönnum sínum í starfsemi sinni og ber þeim
ávallt að haga störfum sínum þannig að viðskiptamenn
njóti jafnræðis um upplýsingar, verð og önnur viðskipta-
kjör í verðbréfaviðskiptum. Skulu viðskiptamönnum, að
teknu tilliti til þekkingar þeirra, veittar greinargóðar
upplýsingar um þá kosti sem þeim standa til boða.“
Þessu til viðbótar virðist sem einhverjir aðilar á hluta-
bréfamarkaðinum hafi litið framhjá 27. grein umræddra
laga þar sem segir að aðila sem býr yfir trúnaðarupplýs-
ingum sé óheimilt að „ráðleggja þriðja aðila á grundvelli
upplýsinganna að afla verðbréfa eða ráðstafa þeim eða
hvetja að öðru leyti til viðskipta með verðbréfin“.
DV hefur ítrekað lagt á það áherslu að trúnaður og
traust ríki á fjármálamarkaðinum. Undanþágur frá sam-
þykktum verklagsreglum, sem fjármálafyrirtækin hafa
sjálf haft forystu um að setja, vinna gegn því og skapa
fremur óvissu og tortryggni sem enginn mun hagnast á
þegar til lengri tíma er litið. Hvernig fjármálafyrirtækin
bregðast við athugasemdum Fjármálaeftirlitsins getur
ráðið miklu um þróun markaðarins á komandi árum.
Óli Bjöm Kárason
Enn um sögu og sjálfsmynd
Fyrir nokkru (4/12 1999) ritaöi
sr. Heimir Steinsson grein I Les-
bók Mbl. um „samhengið í sögu-
skoðun islendinga.“ Þar teygði
hann lopa sem spunninn var hér á
liönu sumri (m.a. 31/8.) Greín
Heimis Qallar raunar aöeins aö
litlu leyti um söguskoöun. Aöal-
efhi hennar er sjálfsmynd þjóöar-
innar en þar telur Heimir að
greina megi rauðan þráö sem
hægt sé að rekja eftir sögu
okkar endilangri.
Mismunandi þættir
Ugglaust hefur Heimir á
réttu aö standa um þaö aö
sjáifsmynd ísiendinga hef-
ur Trá upphafi byggt á
hugmyndum okkar um
landið. þjóöína, söguna og
tunguna. Um hitt Qallar
hann ekki aö mjög hefur
veriö misjafnt hver þess-
ara þátta hefur veriö
drottnandí. í'jrrum - t.d. á
tlmum Arngrims læröa
ingin til landsins og náttúru þess
sé tekin aö keppa viö hitm „tungu-
málsbundnu“ sjálfsmynd. í þvf
ljósi ber t. d. að skoóa uinræöuna
utn Eyjabakkana og aörar nátt-
úruperiur. Óljóst er á hverju öðru
sjálfsmynd þjóöar getur hvilt en
fyrmefndum höfuöþáttum. Þegar
meta skai samhengi i sjálfsmynd-
inni veröur hins vegar aö greina
samspil þeirra og breytingar á þvf.
Snorra Sturiusonar.
Þar sakna ég aö hann
getur ekki hins mikla
starfs Gunnlaugs Leifs-
sonar og íleiri norö-
ienskra sagnaritara
sem störfuðu í niillitíð-
inni. Óljóst er hvort
um þá er þagaö sökum
Itess aö Heimir telji
verk þelrra litiu skipta
eða vegna þess
að þeir jxtssa
ekki inn í þá
samfelhi sem
itann kýs aö
leggja áherslu á.
Ekki ketnur á
óvart að sterks
santhengis gætir
í sðgutúlkun
Hehnis sjálfs. Kemur þaö
best fram 1 því aö í skrifum
hans viröist gert ráö fyrir
sterkri sanisvörun inillt
sQómskipunar okkar nú á
dögum og hins foma þjóö-
iU tnunur cr á þeírri
átthagaást sem al-
geng var viða um
lönd fyrr á tíð - m.
a. um daga Arn-
grúns lærða og
löngu fyrir þann
tima og þjóöemis-
kenndar 19. aldar.
Gildir þá einu hvort
um er að ræöa
menningarbaráttu
Jónasar Hallgríms
sonar eða stjóm-
málastefnu Jóns
Slgurðssonar.
lȇ var einnig mik-
ill munur á sögu-
skoöun Arngríms
Jónssonar, Jóns Sig-
urössonar og Björns
l^orsteinssonar þótt aliir þessir
menn leituöst við hver með sínu
móti að draga lærdómá af sögunni
sem gildi iiöíðu fyrir samtíö þcirra.
Sannleikurtnn er sá aö þegur færa
skai rök fyrir órofa samhcngi cða'
„Sannleíkurinn er sá aö þegar
færa skal rök fyrlr órofa samhengi
eba rauðum þráðum neyðast
menn til að einfalda þá mynd som
þeir draga upp. Það er síðan vafa■
mál hvenmr einfoldunin hættir að
vera alhæfíng sem stenst gagn-
rýnl og verður að elnhverju öðru
og verra.,.“
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor
Greinarhöfundur skírskotar til greinar Hjalta Hugasonar, „Enn um sögu og sjálfsmynd", í DV 24. janúar sl.
Til varnar
fagurmynd
steinsson sagn-
fræðingur notaði
„goðaveldi“. Nor-
rænir menn síðari
tíma tala um
„fristat“. Nýlega
rakst ég á skil-
greininguna „för-
stat“. Hér vantar
því orð, bæði ís-
lenskt og erlent.
Orðið „lýðveldi"
er notað um höfð-
ingjaveldi Róm-
verja að fornu, svo
og um borgríki
Hellena. Evrópska
orðið „republik" er
beinlínis komið úr
latínu, „res
publica", sem við-
„Björt sjálfsmynd þjóðar á
grundvelli fornrar tungu og krist-
innar arfíeifðar er samhengið í
söguskoðun ísiendinga.u - Þessi
„fagurmynd“ er mér að skapi. Ég
uni því við hana og held henni á
lofti þegar aðstæður leyfa.
Kjallarinn
sóknarprestur og stað-
arhaldari á Pingvöllum.
Mánudaginn 24. janúar birtist
hér i blaðinu pistill eftir séra
Hjalta Hugason prófessor. Þar fer
hann orðum um Lesbókargrein
mína frá því i desemberbyrjun
1999 en hún hét „Samhengið í
söguskoðun íslendinga". Ég þakka
undirtektir við téða grein. En ég
kveinka mér undan orðinu „sögu-
fölsun“. Þannig eiga þroskaðir
menn ekki að mælast við opinber-
lega.
Minni háttar ágreiningur
Eins og vænta mátti ber ekki
ýkja mikið á milli málflutnings
míns og séra Hjalta. Þannig segir
hann til dæmis: „Ugglaust hefur
Heimir á réttu að standa um það,
að sjálfsmynd íslendinga hefur frá
upphafi byggt á hugmyndum okk-
ar um landið, þjóðina, söguna og
tunguna." Síðan bendir hann á
tilfinninguna til landsins og
náttúru þess sem hann telur sér-
lega áberandi nú siðustu árin.
Að svo búnu segir hann: „Óljóst
er á hverju öðru sjálfsmynd
þjóðar getur hvílt en fyrmefnd-
um höfuðþáttum." Ég leyfi mér
að minna á það, að elskan til
landsins er ekki nýlunda á ís-
landi fremur en annars staðar.
Nægir að minna á orð Gunnars:
„Fögur er hlíðin“ og „Hulduljóð'
Jónasar Hallgrímssonar. Enginn
nútímamaður íslenskur hefur
komist betur að orði um náttúru
fósturjarðarinnar en höfundur
Njálu og listaskáldið góða.
„íslenska miöaldalýöveldiö"
Séra Hjalti segir, að notkun mín
á hugtakinu „lýðveldi" um mið-
aldasamfélag íslendinga virðist
vissulega krefjast rökstuðnings,
sem ekki sé að finna í greininni.
Þessa athugasemd þakka ég sér-
staklega og fagna tilefninu til að
orðfæra hugstætt efni:
Heiti islenska miðaldasamfé-
lagsins er á reiki. „Þjóðveldi" er
hið viðtekna orð, en Bjöm Þor-
haft var um Rómaveldi á lýðveld-
isöld. Orðið „lýðveldi" er þannig
notað miklu víðar en um tiltekna
stjómskipun á 20. öld. Samkvæmt
þeirri fagurmynd íslenskrar sögu,
sem ég aðhyflist, er eðlilegt að við-
hafa orðið um miðaldasamfélag
vort. Vísa þá tvö sjálfstæð íslensk
ríki hvort til annars, hið foma og
nýja, miðaldalýöveldið til lýðveld-
isins nýja og öfugt. Sjálfsagt er
hins vegar að minna á augljósan
mismun lýðveldanna tveggja, þeg-
ar um er rætt. Það gjörði ég ekki í
Lesbókargreininni og biðst vel-
virðingar á þeirri yfirsjón.
Ég vek athygli prófessors Hjalta
á því sem segir í grein minni um
þróun miðaldalýðveldisins: Það
var stofnað með „einum
lögurn" um eða fyrir 930.
En landsmenn voru
blendnir í trúnni og
ófriður geisaði um sinn.
Árið 1000 fengum vér
„einn sið“. Þar með var
miðaldalýðveldið fufl-
skapað. Innan fárra ára-
tuga lagðist ófriður af og
friðaröld gekk í garð.
Hún stóð í háifa aðra
öld, undir forystu Al-
þingis og kirkjunnar.
Mismunandi áhersl-
ur í sagnfræði
Svo fór að sagnfræði
varð ekki aðalviðfangs-
efni mitt um dagana. Ég
er einungis prestur og
gamaldags lýðháskóla-
maður. Eitt er mér þó
að fullu ljóst: Sagn-
fræði stunda sagn-
fræðingar mjög svo
hver af sínum hóli. Ég
gjöri mér far um að
lesa rit þeirra upp til
hópa. Hallastur er ég
þó undir þá sagnfræð-
inga, sem leita sam-
hengis í sögunni og
flytja hana lesendum
til uppbyggingar. Sú varð og nið-
urstaða mín í Lesbókargrein
þeirri sem hér er til umræðu. Þar
segir meðal annarra orða: „Björt
sjálfsmynd þjóðar á grundvelli
fornrar tungu og kristinnar arf-
leifðar er samhengið í söguskoðun
íslendinga".
Þessi „fagurmynd" er mér að
skapi. Ég uni því við hana og held
henni á lofti þegar aðstæður leyfa.
Þar fyrir hafna ég engan veginn
öðrum útleggingum sagrifræðinga
þegar þær eru í boði. Gott hygg ég
til kristnisögunnar miklu sem dr.
Hjalti og félagar hans munu gefa út
á næstunni. Bið ég honum og sam-
verkamönnum hans blessunar.
Heimir Steinsson
Skoðanir annarra
Markaðurinn setji sjálfur reglurnar
„Þar sem ég fer með eignarhlut ríkisins í Lands-
banka og Búnaðarbanka kallaði ég á minn fund for-
menn bankaráða og bankastjóma og fór yfir þessi mál
með þeim, en þetta snýst um það að verklagsreglur
sem fyrirtækin hafa sjálf sett sér hafa verið brotnar í
ákveðnum tiifellum og misalvarlega og einnig það að
það hafa verið veitt frávik frá reglunum í sumum til-
fellum. Mér fmnst að markaðurinn hafi á vissan hátt
ekki staðið undir því trausti sem við hann var bund-
ið ... Það mikilvægasta er náttúrlega að markaðurinn
sjálfur komi sér saman um reglur sem Fjármálaeftir-
litið getur samþykkt, en ég útiloka samt ekki að á
þessu þurfl að taka með lagasetningu."
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra í Mbl.
1. febrúar.
Þungmálmar í sláturafurðum
„Þegar fjallað er um hreinleika matvæla er vísað til
þess að mengandi efni séu í lágmarki. Meðal þessara
efna eru þungmálmamir kadmín, kvikasiifur og blý
... Mælingar 1 þungmálmum í íslensku lambakjöti
leiða í ljós svo lág gildi að ekki hefur verið hægt að
ákvarða þau með nægilegri vissu. Það sama gildir um
afurðir úr lambakjöti, engin þungmálmamengun hef-
ur greinst í afurðum svo sem hangikjöti. Þungmálm-
ar safnast einkum fyrir í lifur og nýru sláturdýra en
aö mjög óverulegu leyti í kjötið. Það hefur því skap-
ast hefö fyrir því að nota niðurstöður fyrir þung-
málma í lifur og nýrum sem visbendingu um hrein-
leika kjötsins. í lifur og nýrum íslenskra lamba
mælist mjög lítið af þungmálmum."
Ólafur Reykdal í Bændablaðinu 1. febrúar.
Endurnýjuð Samfylking
„Ég tel að Samfylkingin hafi hentað ágætlega sem
nafn þegar verið var að sameina þessa flokka til þess
að bjóða fram saman í síðustu alþingiskosningum. Nú
þurfum við hins vegar að skíra hinn nýja flokk nafni
sem hefur ríkari skírskotun og ég tel að Jafiiaðar-
mannaflokkurinn sé nafit sem lýsi vel þeirri hug-
myndafræði sem hinn nýi flokkur mun byggja á, það
er að tryggja jöfnuð og réttlæti á íslandi."
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson í Degi 1. febrúar.