Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2000, Blaðsíða 13

13
MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 2000
I>V
Fyrsta bók ársins 2000 - sem var
prentuð í lok desember og kom
formlega út akkúrat á áramóta-
miðnœtti - heitir Bók í mannhafið
og er safn Ijóða eftir ung skáld,
flestfœdd eftir 1970. Bókina má
ekki eiga, hún á að ganga milli
manna, en þegar eintök af henni
bárust á svipuðum tíma til blaða-
manns DV og Sigurðar Pálssonar
skálds var hann beðinn að skoða
hana og segja hvað honum fyndist
- svona til að minna á frœgt sam-
tal blaðamanns Birtings og Steins
Steinars um Ljóð ungra skálda
fyrir 45 árum.
„Þetta er prýðiskynningarrit og áhugavert sem
sýnisbók þess athyglisverðasta sem ung skáld eru
að yrkja núna,“ segir Sigurður. „En eins og allar
sýnisbækur þá fær maður takmarkaðan prófil af
hverjum og einum. Hins vegar kannast maður í
þessari bók við prýðisfólk sem maður hefur séð í
öllu sínu veldi í heilum bókum áður og þau koma
best út. Þó svo að Kristján Þórður Hrafnsson sé
bara með eitt ljóð hér, svo dæmi sé tekið, þá blasir
við að hann hefur lagt sig eftir sonnettuforminu
með afbragðsárangri, en það vissi maður líka fyr-
ir. Ef ætti hins vegar að meta hann eftir þessari
einu sonnettu væri hún vissulega gleðileg en mað-
ur vildi sjá meira. Þessi bók ber því merki tak-
markandi eðli sýnisbóka almennt."
- En getur hún sagt manni eitthvað um skáld-
skapinn á okkar tímum?
„Já, trúlega er það sterkasta hlið hennar. Það
verður til einhvers konar sameiginlegur höfundur
sem ber vitni um það athyglisverðasta sem fólk
undir þrítugu er að gera.“
- Segir hún eitthvaö um yrkisefnin sem sækja á
ungt fólk?
„Yrkisefnin eru alltaf þau sömu og hafa verið í
um þrjú þúsund ár og það er mjög gleðilegt að þessi
ungu skáld virðast hafa ratað á þau,“ segir Sigurð-
ur og brosir elskulega. Síðan nefnir hann hópinn
sem hann þekkir „að góðu einu“ í bókinni. Það eru
áðumefndur Kristján Þórður, Gerður Kristný, Sig-
urbjörg Þrastardóttir, Sindri Freysson, Margrét
Lóa og þeir Magnasynir, Andri Snær og Sigtryggur
- sem era ekki bræður. „Aðrir eru óljósari af því
sýnisbókin nægir ekki,“ segir hann, „en hópurinn
kemur út ansi sterkur. Þó á eftir að koma í ljós
hvort þau halda sínum eigin tóni og ná að þróa
hann, og sumt er kannski full smágert, það er lát-
in nægja einhver lítil grunnhugmynd og leikur
með hana, stundum í formi orðaleiks. Þá verður
gallinn sá að fyrsti lestur tæmir möguleika ljóðs-
ins, svipað eins og brandari tæmist þegar maður
hefur heyrt hann einu sinni. Sumt í Bók í mann-
DV-MYND E.ÓL.
Sigurður Pálsson skáld
Þaö vill gleymast að Ijóölist byrjar alltaf á persónulegri, einstaklingsknúinni formbyltingu.
Menn eiga
hafið er sem sagt með fullsmáu sniði, en það eru
hvorki meiri né minni gallar en á ljóðagerðinni yf-
irleitt."
Ljóðlistin er nútímaleg
- Eru þetta þá slök ljóð?
„Nei, þessi bók ber vitni um það að það er vel ort
á þessu tungumáli af fólki innan við þrítugt. Og
það er gífurlega mikið ort.“
- Af hverju heldurðu að það stafi? Af hverju tek-
ur fólk ekki ljósmyndir eða vídeómyndir ...?
„Ljóðlistin er svo nútímaleg," svarar skáldið að
bragði. „Hins vegar hefur mér lengi fundist menn
vera of lítilþægir fyrir hönd ljóðlistarinnar. Það er
eins og þeir gefi sér fyrirfram að hún sé minni hátt-
ar miðað við önnur form ritlistar. Dæmi um þetta
er þegar fólk gefur út eina ljóðabók og snýr sér svo
að skáldsögum eða leikritum. Mér hefur þótt
skorta á metnað til að hvika ekki frá ljóðforminu
sem fullkomlega ja&iréttháu öðrum formum. Ljóð-
ið getur gert alla hluti sem ritgerð, skáldsaga, leik-
rit geta gert.“
- Nú hefúr þú sjálfur skrifað skáldsögu ...
„Já, en ég beið til fimmtugs með að gefa út prósa!
En ég skrifaði prósa lengi í laumi og svo hef ég
skrifað leikrit alla tíð,“ viðurkennir hann.
A5 smíða eigið tungumál
- Veikasta hliðin á þessum sameiginlega höfúndi
er sem sagt nægjusemin. Tengist hún tökum skáld-
anna á tungumálinu?
„Allt byrjar auðvitað og endar í tungumálinu,“
segir Sigurður, „og þetta unga fólk á eftir að bæta
við þekkingu sína á því. Ég man ekki hver sagði að
hvert einasta ljóðskáld yrði á einhvern hátt að
fmna upp ljóðlistina. Það er ekki vitlaust. Öll ljóð-
skáld eru á vissan hátt að byrja frá grunni. Og ein-
hver annar sagði - ég man ekki hvort það var ég -
að ljóðskáld yrðu að brjótast inn í tungumálið til
þess að geta svo brotist út úr því aftur. Það er ein-
hver persónuleg meðferð á tungumálinu - að af-
neita á vissan hátt hinu venjubundna í tungumál-
inu til þess aö smíða sér sitt eigið tungumál - sem
er viðfangsefni ljóðskáldsins. Hjá þessum sameig-
inlega höfundi er sú þróun á mismunandi stigum.
Hún er komin vel á veg hjá þeim bestu, sem sagt
hjá Gerði Kristnýju, Sigurbjörgu, Sindra, Kristjáni
Þórði, Magnasonum, einkum Andra Snæ... Hinn er
bráðskemmtilegur, mig minnir að hann kunni á
sonnettur, það er vel að sér þetta fólk,“ segir Sig-
urður og blaðar í bókinni, „það er ekki hægt að
yrkja sonnettu án þess að hafa lagt sig eftir því. Já,
Sigtryggur Magnason yrkir sonnettu eins og að
drekka vatn,“ segir hann svo þegar skáldið er fund-
ið. „Svona er þetta unga fólk. Ekki kann ég að
yrkja sonnettu. Svo er Steinar Bragi skemmtilegur
og maður sem virðist í alvöru heita Davíð Stefáns-
son; ég hélt lengi að það væri dulnefni en nú skilst
mér að svo sé ekki!“
Blaðamaður fullvissar hann um að Davíð sé ekta
og spyr svo hvort hann sakni einhvers fulltrúa
ungrar ljóðlistar í bókinni en Sigurður veit ekki til
þess. Hitt er hann með á hreinu að það hafi vond
uppeldisáhrif að hafa Bók í mannhafið ókeypis og
ennþá verra sé að fólk skuli eiga að láta hana
ganga; hana megi enginn eigna sér.
„Ef það eru einhverjar bækur sem maður þarf að
eiga þá eru það ljóðabækur," segir hann. „Maður
getur alveg losnað við að eiga flestallar skáldsögur
en ljóð verðurðu að eiga - ef þau eru þess virði. Og
það er svo handhægt. Hámarksþyngd i nútímanum
eru tuttugu kíló eins og við vitum og maður kem-
ur fyrir miklu af ljóðlist innan þeirra marka. Til
dæmis fór ekki mikið íyrir öllum Sigfúsi Daöasyni
sem alltaf fór með mér fram og til baka til Frakk-
lands. Fólk á að kaupa og eiga ljóðabækur. í banda-
rískri könnun kom fram að nærri því fjórði hver
maður þar hefði ort ljóð og hér er hlutfaÚið hærra.
En ljóðabækur kaupir þetta fólk ekki. Ef allir sem
hafa ort ljóð væru hugsanlegir kaupendur ljóða-
bóka þá væri skáldskapur stórútgerð!"
Erfiðara að vera formlaus
- Er von íslenskrar ljóðagerðar einhvers staðar í
Bók i mannhafið?
„Já, ég held það.“
- Ein meiri en önnur?
„Það er ekki hægt að segja að einn höfundur feli
í sér meiri von en annar heldur öðruvísi von. Sem
betur fer. Uppbyggingin á Bók í mannhafið er allt
önnur en til dæmis á Ljóðum ungra skálda sem
Magnús Ásgeirsson gaf út 1954. Sú bók var um-
fangsmikil kynning á skáldunum, þetta er
mósaíkmynd. Hannes Pétursson er til dæmis afar
sterkur í Ljóðum ungra skálda, ekki bara að gæð-
um heldur magni. Þaö er einn þriðji af ljóðabók
eftir hann þar. Eftir Hannes Sigfússon er heil
drápa, Dymbilvaka. Kringumstæðumar eru líka
allt aðrar. Þá var mikil deigla í ljóðlistinni, nú er
formbylting löngu um garð gengin og margt í Bók
í mannhafið eru venjulegir hlutir sem maður er
búinn að sjá oft áður. En það vill gleymast að ljóð-
list byrjar alltaf á persónulegri, einstaklingsknú-
inni formbyltingu. Gaman er að sjá menn beita
hefðbundnu formi en það er eins og menn geri sér
ekki grein fyrir hve miklu erfiðara er á vissan hátt
að vera formlaus, hafa ekki stuðning af ákveðnum
bragarháttum. Menn gefa sér smátt snið í stað þess
að gefa sér stórt snið. Þetta er skortur á metnaði
fyrir hönd ljóðlistarinnar. Eins og hún sé eitthvert
fondur og hagmælska. En þetta hefur alltaf verið
svona. Það hefur alltaf verið jafnmikið ort og alltaf
sama hlutfall af góðu og lélegu. Það breytist líklega
aldrei."
____________Meniiing
Umsjón; Silja A&alsteinsdóttir
Gœsahúð
Það gerðist und-
ir flutningi Codex
Calixtinus í Hall-
grímskirkju á laug-
ardaginn að gæsa-
húð umsjónar-
manns komst á
nýtt stig. Hún
streymdi frá
hnakkagróf niður í Dainien Poisblaud
hnésbætur og titraðistjórnandi Codex-
þar í margar sekúndur undir lofsöng
Fóstbræðra, „deo gratias", í næstsíð-
asta kafla verksins.
Þegar mnsjónarmaöur reyndi á
leiðinni út úr kirkjunni að lýsa þess-
ari óvæntu reynslu fyrir Stefáni Jóns-
syni leikara sagði hann íhugull:
„Þetta minnir einna helst á þriðja
stigs bruna." Eftirleiðis verður fyrir-
bærið kallað „þriðja stigs gæsahúð"
og notað til marks um áhrifamátt
listaverka.
Galli var hve skellibjart var i kirkj-
unni undir messunni, eins og Amdís
Björk nefndi 1 DV í gær, og eina ráðið
að loka augunum og imynda sér rökk-
ur og reykelsisilm. Galli var líka á
þessum mikla viðburði að hafa ekki
efnisskrá á íslensku með upplýsing-
um um söngvara og texta. En flutning-
urinn var gallalaus.
Tónlist
í hverju horni
Það kom sér iila
að geta ekki verið á
fleiri en einum stað
í einu á sunnudag-
inn þegar tónlistar-
viðburðir sköruð-
ust bagalega. Dagur
hinna djúpu
strengja í Gerðu-
bergi byrjaði fyrst og svo fór að djúpu
strengimir héldu fast þeim sem þang-
að ætluðu bara að líta inn.
Það var vegna þess hvað dagskrá
sellistanna og kontrabassaleikaranna
var fjölbreytt. Maður vissi aldrei á
hverju var von næst og gat þess vegna
ekki slitið sig burt. Fram að fyrra hléi
var dagskráin þó klassísk og þar voru
tveir af hápunktum tónleikanna. Hinn
fyrri var flutningur Gunnars Kvaran
(á mynd) á Sónötu eftir Eccles,
Vocalísu eftir Rakhmanínov og þó
einkum Tarantellu eftir Squire sem
var óvænt og fyndin og frábærlega
spiluð. Hinn seinni var söngur
Diddúar við undirleik átta sellóa, sem
léku hvert sína rödd, í Cantilenu
Hectors Villa Lobos. Hvilík fegurð!
Samofnar sálir
Gunnar Kvaran lýsir hljóðfæri sínu
í efnisskrá tón-
leikanna eins og
íturvaxinni konu
sem hvílir í fangi
hans og lætur
strjúka sér: „Sál
þín er samofin sál
minni og minnstu
hreyfingar mínar
eru þér áþreifanlegar." Sama heita
ástríðan einkennir leik hans og leik
Bryndísar Höllu Gylfadóttur (á mynd)
sem við fengum m.a. að heyra leika
Sónötu eftir Claude Debussy ásamt
Steinunni Birnu Ragnarsdóttur píanó-
leikara. Leikur þeirra var nákvæmur
og agaður en þó hamslaus á einhvern
illskilgreinanlegan hátt. Það var
þriðji hápunkturinn.
Sá fjórði var hinn bráðskemmtilegi
dúett fyrir kontrabassa og rödd, The
Last Contrabass in Las Vegas eftir
Kurtz. Dean Ferrell lék á bassann (og
lék sér að honum) og Vala Þórsdóttir
lék konuna sem elskar kontrabassann
og varð svo heitt í hamsi þegar hún
flutti um hann fræðsluerindi að hún
svipti sig smám saman klæðum - með
meiru... Óhætt er að segja að þetta at-
riði hafl komið á óvart!
Tregróf Olivers Kentish sem leikið
var á þrjú selló og tvo kontrabassa
var átakanlega fallegt verk og fór vel
að hafa langan Bach þar á eftir sem
Gunnar Bjömsson lék. Lokasprettur-
inn var svo tómt grín - Hjónasaga
búin til úr brotum ýmissa laga leikin
á fjóra kontrabassa og Duke Ellington
á fjögur selló.
Hvaða „dagur" skyldi koma næst?