Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.2001, Page 13

FIMMTUDAGUR 8. MARS 2001
13
r>v
Kona í kreppu
Það eru ævinlega
góð tíðindi þegar
metnaðarfull bóka-
forlög taka sig til og
gefa út uppseldar
bækur sem fyrir
löngu eru komnar í
tætlur á bókasöfn-
um sökum vinsælda
þeirra. Nú geta les-
endur Ragnheiðar Jónsdóttur kæst
því hið nýja bókaforlag Salka réðst í
að gefa út tvær bækur hennar af fjór-
um um Þóru í Hvammi fyrir jólin.
Hinar tvær munu væntanlega koma í
haust.
Ragnheiður Jónsdóttir er þekktust
sem barnabókahöfundur en hún
skrifaði einnig nokkrar bækur fyrir
fullorðna, þá fyrstu, Arf, árið 1941, en
bækurnar fjórar um Þóru frá
Hvammi komu út á tímabilinu
1954-64.
Allar eiga fullorðinsbækur hennar
sammerkt að vera nýstárlegar, ekki
hvað varðar form né stílbrögð heldur
efni og efnistök. Þær fjalla um kúgað-
ar konur sem meira af vilja en mætti
reyna að klóra sig út úr erfiðum að-
stæðum sem konur og kynverur, oft
með óhugnanlegri niðurstöðu. Bæk-
urnar um Þóru frá Hvammi, sem
skrifaðar eru fyrir næstum hálfri öld,
segja sitt um stöðu konunnar sem lít-
ið hefur breyst. Að minnsta kosti
kannast nútímakonan við sig í mörg-
um aðstæðum sem Þóra lendir í. Það
er til dæmis konunnar að bera
ábyrgð á börnum og heimili þótt sam-
ábyrgðin sé í dag lofuð í orði og þá
helst á tyllidögum.
Átök í sálarlífi og samfélagi
Fyrstu tvær bækumar um Þóru,
Ég á gull að gjalda og Aðgát skal höfð,
fjalla um líf Þóru frá fimm ára aldri
og fram undir tvítugt. Þóra er sveita-
stelpa og hlutverk hennar sem slíkr-
ar er ljóst, hún á að vera til taks i
verkunum hvenær sem er á meðan
elsti bróðirinn fær að mennta sig.
Þóra þráir menntun öðru framar og
notar hverja stund sem gefst til bók-
lesturs, móður sinni til mikils ama.
Hún lætur ávítur hennar sem vind
um eyru þjóta og er óþreytt við að
suða í foreldrum sínum um skóla-
göngu, en fær ávallt sömu svörin:
Það eru aðeins til aurar til að
mennta eitt systkinanna og auk
þess biða hennar önnur hlutverk
sem kona.
En Þóra er bæði uppreisnar-
gjörn og þver og lætur ekki orð og
gömul gildi fæla sig frá draumi
sínum. Hún gerir sér grein fyrir
að það er staða hennar sem konu
sem skiptir sköpum svo lengi vel
afneitar hún kyni sínu, líkt og
Salka Valka í sögu Halldórs Lax-
ness. Það er þó hvorki uppreisnar-
girni né þvermóðska Þóru sem
breytir afstöðu foreldranna heldur
átakanlegur og ófyrirséður atburð-
ur sem ekki verður rakinn hér.
Þóra fær að læra en það kostar
miklar og stórar fómir.
Saga Þóru er mikil átakasaga
sem bæði afhjúpar á einkar nú-
tímalegan máta sálarlíf ungrar og
metnaðarfullrar konu svo og sam-
félag í hraðri þróun í átt til tækni
og vélvæðingar. Þannig er sagan
uppfull af átökum og árekstrum
sem skapast á milli þeirra sem
halda vilja i gömul gildi og þeirra
sem þrá betra líf, frelsi og ævin-
týri.
Þessa togstreitu gerir Dagný
Kristjánsdóttir bókmenntafræð-
ingur m.a. að umræðuefhi í stór-
flnum formála sinum að bókinni
og einnig í doktorsritgerð sinni,
Kona verður til sem flallar um
fullorðinsbækur Ragnheiðar Jóns-
dóttur. Um leið og bókaforlaginu
Sölku er þakkað fyrir að gera les-
endum kleift að nálgast bækur
Ragnheiðar á nýjan leik er þeim
sem nánar vilja fræðast um sál-
fræðilega innviði sagna hennar
bent á rit Dagnýjar.
Sigríður Albertsdóttir
ÚR MYNDASAFNI DV _______________________________
Ragnheiður Jónsdóttir rithöfundur Ragnheiöur Jónsdóttir: Þóra - baráttu-
Myndin er frá árinu 1964 þegar síðasta bókin um Þóru frá Hvammi kom út. saga. Salka 2000
Tónlist
Að dreyma með opin augu
Á Tíbrártónleikum i Salnum á
þriðjudagskvöldið flutti Valgerður
Andrésdóttir píanóleikari einkar stíl-
hreina efnisskrá sem samanstóð af
fyrra prelúdíusetti Debussys og
Humoresku ópus 20 eftir Robert
Schumann. Prelúdíur Debussys komu
út í tveimur heftum á ánmurn 1910 og
1913 og inniheldur hvort hefti 12
prelúdíur sem bera myndræna titla
sem auðvelt er að skapa umgjörð um
og spinna sögur í kringum þegar tón-
listin hljómEU- í eyrunum. Ekki er
hægt aö hugsa sér betur viðeigandi
upphaf að prelúdíunum en þá fyrstu,
Dansaramir í Delfí, sem einvern veg-
inn læðist inn í undirmeðvitundina og
gefur tóninn fyrir það sem á eftir kem-
ur. Því er nauðsynlegt að upphaflð sé
sannfærandi og það var það svo sann-
arlega hjá Valgerði. Hún sökkti sér á
kaf í tónlistina á upphafstóninum og
lýsti leikur hennar af innri ró og yfir-
vegun. Jafnvægið í hljómunum var að-
dáunarvert og einnig valdið sem hún
hefur yfir tónmynduninni.
Hver prelúdían á fætur annarri
hljómaði örugglega og náði Valgerður
stemningu hverrar fyrir sig svo unun
var á að hlýða. Þannig blöktu seglin í
hægri golunni í annarri prelúdíunni,
hljóðin og ilmurinn í kvöldloftinu
voru bókstaflega áþreifanleg, vestan-
vindurinn blés duttlungafullur og
kraftmikill, stúlkan með hörgula hárið
birtist manni ljóslifandi ljóðræn og
dreymandi og kirkjan á hafsbotninum
blasti við, dularfull og umlukin seið-
mögnuðu andrúmslofti. Heildarmynd
Prelúdíanna 12 var sannfærandi og
hreinasta upplifun að heyra Valgerði
fara höndum um þessa gullmola tón-
DV-MYND ÞÖK
Valgeröur Andrésdóttir píanólelkari
Það var hreinasta upplifun að heyra hana fara höndum um þessa gullmola
tónbókmenntanna.
bókmenntanna. Þessi tónlist hentar
karakter hennar vel, mikið músika-
litet, næmt tímaskyn og fallegur tónn
sem einkenndi allan ílutning og bar
þess vitni að hvergi hefði verið
kastað til höndunum í undirbúningi.
Þann 11. mars árið 1839 skrifaði
Schumann tilvonandi eiginkonu
sinni, Clöru: „Ég hef setið við píanó-
ið alla vikuna við að semja og gert
það hlæjandi og grátandi í einu, sem
þú munt greinilega sjá á ópus 20,
Grand húmoreskunni minni.“ Hver
maður sem á hlustar fmnur að í
þessu verki deilir Schumann sínum
dýpstu tilfinningum með hverjum
sem er tilbúinn að taka við þeim og
greinilegt að Valgerður er ein af
þeim. Túlkun hennar var persónuleg
og einlæg og náði beint inn að hjarta
þegar best lét, mýktin í ljóðrænu
köflunum var allsráðandi og það
gustaði af leik hennar í átakaköflum.
í stuttu máli var flutningur hennar á
verkinu glæsilegur og sem fyrr ör-
uggur og vel ígrundaður.
Mér datt í hug saga sem György
Sebök sagði einu sinni í mast-
erklassa hér á landi - en hans var
getið í efnisskrá sem eins af kennur-
um Valgerðar. Hann sagði að besta
krítík sem hann hefði fengið um æv-
ina hefði verið þegar ónefndur gagn-
rýnandi sagði að hann hefði þann
eiginleika að láta sig dreyma með
augun opin. Þar sem ég sat með tár-
in í augunum undir flutningi verks-
ins var ég ekki frá því að honum
hefði tekist að miðla einhverju af
þeirri náðargáfu til nemanda síns.
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
___________Meniúng
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Langar þig til
Miklagarðs?
Á laugardaginn, kl. 14, efnir Grikk-
landsvinafélagið Hellas til almenns
fundar í Norræna húsinu til að kynna
fyrstu hópferð íslendinga til Miklagarðs
(Istanbúl) og Eyjahafsstrandar Litlu-
Asíu (Jóníu) sem fyrirhuguð er dagana
16. júní til 1. júlí. Á fundinum verður
sýnt stutt myndband um Jóníu og þar
fer fram endanleg skráning í ferðina.
Mikligarður var í ríflega ellefu aldir
höfuðborg Austrómverska ríkisins
(Býzantion) og ein helsta menningar-
borg veraldar. Um eitt skeið voru nor-
rænir væringjar uppistaðan í lífverði
Miklagarðskeisara. Jónía var um lang-
an aldur eitt helsta menningarsvæði
Grikklands til forna, þar sem fram
komu nýjar hugmyndir í heimspeki,
læknisfræði, raunvísindum og verkleg-
um framkvæmdum. Meðal þekktra
sögustaða sem heimsóttir verða má
nefna Tróju, Pergamon, Efesos, Míletos,
Dídýma, Smyrnu, Priere, Pamukkale og
grísku eyjarnar Samos og Lesbos.
Aðalleiðsögumaður verður Sigurður
A. Magnússon en aðrir fræðimenn
koma einnig við sögu, svo sem Kristján
Árnason dósent og Þorsteinn Gylfason
prófessor. Undirbúningsaðili er Þor-
steinn Magnússon í samvinnu við Flug-
leiðir. Nánari upplýsingar gefa Þor-
steinn Magnússon (sími 551 2255) og
Kristján Árnason (sími 552 1749).
Blúndur og
blásýra
í tilefni af væntan-
legri frumsýningu
Borgarleikhússins á
hinum sótsvarta
gamanleik, Blúndur
og blásýra, eða
Arsenic and Old Lace
eftir Joseph Kessel-
ring, ætlar Filmund-
ur að sýna í kvöld og
á mánudagskvöldið samnefnda bíómynd
sem gerð var árið 1944. Hún skartar
Gary Grant í aðalhlutverki og varð afar
vinsæl. Leikstjóri er Frank Capra.
Prúður leikhússgagnrýnandi kemst
óvart að því að aldraðar systur sem ólu
hann upp í ástríki hafa iðkað það um
langt skeið að eitra fyrir einmana, eldri
karlmenn sem taka herbergi hjá þeim á
leigu og grafa þá í kjallaranum hjá sér.
Með þessu telja þær sig vera að hjálpa
þessum mönnum sem lifa einmanalegu
og tilgangslausu lífi og líta þær eindreg-
ið á morðin sem góðverk...
Sýningar heflast kl. 22.30.
Dagbók Krabbe
Rannsóknarstofn-
un í dýralækningum,
Veterinærhistorisk
Forskning í Viby á
Sjálandi, hefur gefið
út dagbók Haralds
Krabbe læknis úr ís-
landsferðum hans á
árunum 1863-1871.
Harald var þá pró-
fessor við Konunglega dýralækninga- og
landbúnaðarskólann i Danmörku og fór
hingað til lands til að rannsaka út-
breiðslu sullaveiki meðal manna og
dýra. Hann ferðaðist víða um landið og
hitti mikinn flölda fólks sem hann nefn-
ir í skrifum sínum. Dagbækurnar hafa
ekki komið út áður.
Harald Krabbe fór þrisvar til íslands,
1863,1870 og 1871.1 einni af ferðum sín-
um kynntist hann konunni sinni, Krist-
ínu Jónsdóttur, og giftu þau sig á ís-
landi sumarið 1871. Tveir af flórum son-
um þeirfa, Thorvald og Jón Krabbe,
urðu einnig miklir velgjörðarmenn ís-
lands og íslendinga. Athuganir Haralds
eru margar áhugaverðar fyrir íslenska
lækna og sagnfræöinga þvi hann lýsir
flölmörgum sjúkdómstilfellum sem
komið var með til hans, auk þess sem
hann lýsir náttúrufyrirbærum, vegum,
brúm og mannlífi almennt.
Þeir sem vilja nálgast bókina ættu aö
skrifa I. Katic, Sendergade 39, 4130 Vibe,
Sjœlland, Danmark.