Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.2001, Page 15

f
14
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer:'Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuði 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Fjölmiðlar og grœnmeti
Úrskurður samkeppnisráðs um ólögmætt samráð og
samkeppnishömlur Sölufélags garðyrkjumanna, Ágætis og
Mata á grænmetismarkaði er um margt merkilegur, þó
mörgum reynist erfitt að draga réttan lærdóm af honum,
þar á meðal yfirvöldum samkeppnismála.
í desember á liðnu ári tók samkeppnisráð sig til og sam-
þykkti það sem kallað er „leiðbeinandi reglur um
verðkannanir til opinberrar birtingar“. í upphafi var ætl-
unin að setja skilyrðislausar reglur um verðkannanir á
grundvelli samkeppnislaga og átti að skylda alla, þar á
meðal íjölmiðla, til að fara eftir þeim. Hörð viðbrögð DV
urðu að líkindum til þess að úr varð að setja „leiðbeinandi“
reglur um verðkannanir, enda ljóst að fyrirætlun sam-
keppnisráðs átti sér ekki stoð í samkeppnislögum auk þess
sem gengið var þvert á prentfrelsisákvæði stjórnarskrár.
í leiðara DV 11. desember síðastliðinn sagði meðal ann-
ars: „DV hefur um árabil verið leiðandi í verðkönnunum
hér á landi og með því komið á framfæri traustum upplýs-
ingum til neytenda um verð. En um leið hafa verðkannan-
ir DV orðið til þess að efla og auka samkeppni milli fyrir-
tækja... Samkeppnisstofnun er á villigötum og gengur ekki
erinda neytenda með því að setja reglur af því tagi sem hér
um ræðir. Miklu fremur er verið að verja fyrirtæki fyrir
vökulum augum neytenda og fjölmiðla.“
í áðurnefndum úrskurði samkeppnisráðs er forvitnileg
tilvitnun í bréf frá sölustjóra Banana til framkvæmdastjóra
Sölufélags garðyrkjumanna - bréf sem samkeppnisráð tel-
ur sýna að fyrirtækin hafi hugleitt ýmsar aðferðir til þess
að halda uppi verði á grænmeti. í bréfinu segir orðrétt:
„Æskilegt væri að reyna að fá dagblöðin til að hætta með
verðkannanir á grænmeti þar sem þær draga verulega úr
gæðum og þvinga niður verð sem bitnar á framleiðendum.“
Er von þó spurt sé hvað hafi knúið yfirvöld samkeppnis-
mála - Samkeppnisstofnun og samkeppnisráð - til þess að
setja reglur um verðkannanir. Á meðan „leiðbeinandi regl-
ur um verðkannanir til opinberrar birtingar“ eru enn í
gildi er ekki hægt að halda því fram að samkeppnisyfirvöld
hafi dregið réttan lærdóm af eigin úrskurði og rannsókn á
grænmetismarkaði.
Tónn bjartsýninnar
Sérfræðingar Kaupþings telja flest benda til þess að nú
sé botninum á hlutabréfamarkaðinum náð og að verðþróun
verði jákvæð á ný. í nýjasta mánaðarriti greiningardeildar
fyrirtækisins, Þróun og horfur, kemur fram að rekstrar-
horfur fyrirtækja séu mun betri á þessu ári en á því síð-
asta. Vextir hafi lækkað og eigi eftir að lækka enn frekar,
olíuverð sé stöðugt og líklegt sé að krónan eigi frekar eftir
að styrkjast en veikjast eftir því sem líður á árið.
Tóninn í sérfræðingum Kaupþings er tónn bjartsýninn-
ar en þeir benda á að ótal kauptækifæri séu á hlutabréfa-
markaðinum og að ekki sé skynsamlegt að selja hlutabréf.
Hér er því slegið á aðra strengi en margir hagfræðingar
hafa slegið að undanförnu, sem fremur hafa verið fullir böl-
móðs og svartsýni.
Væntingar eru að öðru jöfnu einn mikilvægasti drif-
kraftur frjáls efnahagslífs. Trú manna á framtíðina getur
ráðið úrslitum um hvernig efnahagslífið þróast. Með sama
hætti drepur bölmóður allar vonir og getur gert góða mögu-
leika í framtíðinni að enguÆinmitt þess vegna skipir máli
þegar sérfræðingar á fjármálamarkaði tala af skynsemi en
um leið á tónum bjartsýninnar.
Óli Björn Kárason
+
MIÐVIKUDAGUR11. APRÍL 2001 MIÐVIKUDAGUR11. APRÍL 2001 51 T
DV
Skoðun
Mismunun er alltaf vafasöm
Nýlega dvaldist ég viku-
langt í Eistlandi og tók þátt
i að meta háskólanám í
sagnfræði þar í landi. Ég
vissi fyrir fram að stór rúss-
neskumælandi minnihluti
byggi í landinu, hluti hans
með eistneskan ríkisborg- |
ararétt en hluti hans ekki.
Það kom því á óvart að lesa
sjálfsmatsskýrslur háskóla-
deildanna í sagnfræði og sjá
þar hvergi votta fyrir þess-
um minnihluta. Hvergi var
greint frá neinum ráðstöfunum sem
spryttu af því að tvær þjóðtungur
væru talaðar í landinu.
Þaggaöur þriðjungur
í Eistlandi fengum við að vita að
þriðjungur af íbúum landsins væri
rússneskumælandi; þar væri ein
milljón Eista, hálf milljón Rússa.
Börn og unglingar gætu fengið
kennslu á rússnesku allt að stúdents-
prófi um 18 ára aldur, en öll háskóla-
kennsla í ríkisreknum skólum, og öll
háskólakennsla í sagnfræði, færi
fram á eistnesku. Aðspuröir sögðust
háskólakennarar leyfa stúdentum að
skrifa ritgerðir og prófúrlausnir á
Gunnar Karisson
prófessor
rússnesku, ef þess væri
þörf, en enginn virtist eiga
skráðan og skilyrðislausan
rétt á því. í höfuðborginni
Tallinn, þar sem helmingur
íbúa hefur rússnesku að tal-
máli, eru götunöfn aðeins á
eistnesku og ótrúlega lítið
um áletranir á rússnesku.
Hér er verið að afneita
þeirri staðreynd að landið
er tvítyngt; þriðjungur af
íbúum þess er eins konar
huldufólk.
Auðvelt er að skilja afstöðu Eista
til rússneska minnihlutans. Landið
var næstum hreint eistneskt þjóð-
land þegar það var innlimað í Sovét-
ríkin í síðari heimsstyrjöld. Rúss-
neski minnihlutinn hefur mestallur
flust þangað á hálfri öld og meiri-
hluti hans á síðasta fjórðungi aldar-
innar. Eistar máttu líka þola margs
konar þrengingar af hálfu Rússa á
Sovéttímanum; tugir þúsunda voru
fluttir nauðungarflutningum til Si-
beríu, þar sem mikill hluti þeirra féll
úr harðrétti. Sögulega séð verður það
víst að kallast góður kostur í þessum
heimshluta að fá að vera, að halda
búsetu sinni og lífsviðurværi, hvað
sem líður flnni mann-
réttindum.
Eistneskt samfélag
virðist friðsamt; þar
sjást ekki vopnaðir lög-
reglumenn eða her-
menn á almannafæri.
Samt getur varla farið
hjá því að þarna sé ver-
ið að efna í vandamál.
Rússneskumælandi
Eistum sem nú eru að
alast upp finnst tæpast
að þeir hafi unnið til
þess að vera meðhöndl-
aðir sem aðskotadýr í
landinu. Erfitt er að
ímynda sér annað en
að þeir muni rísa upp
fyrr eða síðar og krefj-
ast réttar til að nota
sama aldri ættu að gera
þennan dag, en ég geri
ráð fyrir að þeir sitji
heima yfir tölvuleikj-
um.
Enginn býður strák-
ana velkomna inn í ís-
lenskt atvinnulíf, bara
af því að feður þeirra
og afar eru svo miklu
fyrirferðarmeiri þar en
mæður og ömmur.
Sögulega séð er átakið
Auður í krafti kvenna
afar skiljanlegt. En 9-15
ára strákar munu ekki
skynja það þannig; þeir
fmna ekki til þess að
hafa unnið neitt til þess
að vera settir hjá þegar
Sögulega séð er átakið Auður í krafti kvenna afar steipurnar fá tiibreyt-
móðurmái sitt á sama skiljanlegt. En 9-15 ára strákar munu ekki skynja ingu frá hversdagsieik-
hah. eistneskumæi- þaQ þannig; þe{r finna ekki til þess að hafa unnið
anai úístcii nota sitt. « ^ • 7*47 «/
neitt til þess að vera settir hja þegar stelpurnar fa
Stefpur fá aö tilbreytingu frá hversdagsleikanum. “
fara í vinnu
Á leiðinni heim frá Eistlandi
komst ég i Morgunblaðið og sá þar
auglýsingu um að íslenskar stúlkur
á aldrinum 9-15 ára ættu að fá að
kynnast atvinnulífinu og koma í
vinnuna með pabba eða mömmu, afa
eða ömmu, þriðjudaginn 10. apríl.
Ekki kom fram hvað strákarnir á
Um hvað er deilt?
í yfirstandandi vinnudeOu á milli
Vélstjórafélags íslands (VSFÍ) og LÍÚ
eru erfiðustu úrlausnarefnin krafa
LÍÚ um lækkun á skiptaprósentu
þegar fækkar í áhöfn og krafa VSFÍ
um hækkað fiskverð.
En lítum fyrst á kröfu LÍÚ sem
helgast af því að frá þeim tíma sem
samið var um fjölda skipverja við
hinar ýmsu veiðigreinar hefur orðið
fækkun í áhöfnum skipa innan
vissra útgerðarflokka en fyrst og
fremst um borð í bátaflotanum, þ.e.
skipum sem stunda veiðar með net-
um, botnvörpu og dragnót.
Fækkun vegna nýrrar tækni
Útvegsmenn halda því fram að
þessi fækkun hafi átt sér stað vegna
nýrrar tækni sem tekin hafi verið
upp við veiðarnar. Það er að mínu
mati í flestum tilvikum alrangt
vegna þess að hér er um gamlan flota
að ræða og sem dæmi má nefna að
aðeins 21,7% skipanna eru yngri en
15 ára. Ástæður fækkunarinnar eru
a.m.k. þríþættar sem grundvallast á
því að hér er um flota að ræða sem
Af þessu leiðir að þótt allir geti verið sammála um að ef
útgerðarmaður fjárfestir í nýjum tœkjum og tólum sem
greinilega koma í stað mannshandarinnar þá eigi hann
að njóta þess með lœgri mönnunarkostnaði, þá er bara
ekki hœgt að finna þeim rökum stað í þessari deilu.
hefur að meðaltali pr. skip
fremur litlar veiðiheimildir,
svo knappar að þær nægja
ekki til samfellds úthalds
allt árið.
Það leiðir til þess að út-
gerð og sjómenn viðkom-
andi skipa ákveða að fækka
í áhöfninni; taka úthlutaðan
afla á lengri tíma með færri
mönnun, sbr. viðtal við Við-
ar Sæmundsson skipstjóra i
14. tbl. Fiskifrétta 2001. Með
þessu fyrirkomulagi leggur
hver sjómaður á sig meiri vinnu en
ef áhöfnin væri fullskipuð en nýtur í
staðinn hærri launa úr hverju lönd-
uðu'tonni.
í öðru lagi þá gerist það að þegar
sama áhöfnin er búin að vinna lengi
saman þá nær hún smátt og smátt
auknum verkhraða; kemur sér upp
eigin vinnuaðferðum. Síðan gerist
það t.d. að einn hásetinn hættir og
þá er ákveðið að ráða ekki nýjan í
hans stað heldur bæta þeir sem eftir
eru um borð á sig hans störfum til
þess að auka tekjurnar úr takmörk-
uðum afla.
í þriðja lagi hafa ef til vill verið
sett um borð i einhver þessara skipa
ný tæki og tól sem spara mannskap
þótt ég komi þvi nú ekki fyrir mig
um hvaða tæki og tól er að ræða í
þessum flota. Um þessa fáfræði er ég
ekki einn því ég hef margoft innt
samningamenn LÍÚ eftir því hvað
þeir eigi nákvæmlega við þegar þeir
tala um nýja vinnusparandi tækni
um borð i þessum skipum en fengið
fremur rýr svör.
Af þessu leiðir að þótt allir geti
verið sammála um að ef útgerðar-
maður flárfestir í nýjum tækjum og
Helgi Laxdal
formaöurVélstjórafé-
lags íslands
tólum sem greinilega koma
í stað mannshandarinnar,
þá eigi hann að njóta þess
með lægri mönnunarkostn-
aði, þá er bara ekki hægt
að finna þeim rökum stað í
þessari deilu.
Eins og fram kom í upp-
hafi þá eru erfiðustu málin
til úrlausnar í yfirstand-
andi vinnudeilu krafa LÍÚ
um lækkun á skiptapró-
sentu þegar fækkar í áhöfn
og krafa VSFÍ um hækkað
fiskverð. Ef við, aftur á móti, skoð-
um kröfu LÍÚ um lækkun á mönnun-
arkostnaði á grundvelli þeirrar
fækkunar sem átt hefur sér stað á
bátaflotanum á undangengnum
árum þá á hún ekki við rök að styðj-
ast nema þá í undantekningartilfell-
um sem til viðbótar enginn hefur
getað sýnt fram á.
60% hærra fiskverö
Hvað varðar aftur á móti kröfu
VSFÍ um hækkun á fiskverði þá
skortir ekki rökin. Þar liggja fyrir
upplýsingar frá Verðlagsstofu skipta-
verðs sem sýna að á síðasta ári var
meðalverð á slægðum þorski upp úr
sjó 60% hærra á innlendum fisk-
markaði en í beinni sölu. I því sam-
bandi má spyrja hver hefði orðið af-
koma bátaflotans sem selur í beinni
sölu ef hann hefði notið 60% hærri
tekna? Einnig má benda á skýrslu
Þjóðhagsstofnunar frá 26. september
2000 en þar koma fram greinargóðar
upplýsingar um verðmyndun á fiski
á mörkuðum og í beinni sölu sem all-
ar styðja kröfur VSFÍ um hækkað
fiskverð.
Helgi Laxdal
anum. Þetta er auðvit-
að býsna ólíkt mismun-
un þjóðanna í Eist-
landi, en samt: Er ekki
líka verið að efna í
vandamál hér? Þar eru Eistum veitt
forréttindi; hér eru menn settir hjá
fyrir það eitt að hafa eistu.
Gunnar Karlsson
Ummælí
Sátt en ekki sundrung
„Það skulu menn vita
að við erum margir al-
þingismennimir sem
munum ekki láta það
viðgangast að þorri
bænda og landeigenda
þurfi að standa í mála-
ferlum og stríði við ríkisvaldið -
vegna laga sem áttu að stuðla að sátt
en ekki sundrungu, en sú hefur
reyndin því miður verið undanfarin
misseri.“
Árni Johnsen alþingism. í Mbl.
Heimsendaspár
„Stjórnarherrarnir
hafa gert sér far um að
vara við heimsendaspám
í efnahagsmálunum.
Hingað til hefur almenn-
ingur trúað þeim, enda
hafa fjölmargir notið
góðærisins og mælt það í buddunni
sinni. Núna blasir hins vegar við að
margir hafa farið fram úr sér og of-
metið greiðslugetu sína ... Það er sem
sagt komið að skuldadögum."
Kristján Þorvaldsson í grein í Séö og heyrt
Sóttur til útlanda
„Ekki verður betur séð en helsta
framlag formanna stjórnarflokkanna
tU umræðu um utanríkismál sé orðið
að sækja sannleikann til útlanda.
Annað slagið kemur Halldór Ásgríms-
son óvenjubrúnaþungur heim frá út-
löndum og segir að EES-samningur-
inn sé á fallanda fæti. Enginn viti um
hann, enginn vilji ræða hann og eng-
in leið sé að „þróa“ hann. Einmitt
þess vegna var svo áberandi þegar
Davíð tók það fram að Chirac hefði
„þekkt vel til“ EES-samningsins og
talið hann „duga okkur vel“.“
Steinþór Hreiöarsson í grein á Múrinn.is
Spurt og svarað / . að leyfa heimabru gg á léttvíni?
Kolbrún Jónsdóttir,
verslunarstjóri íÁmunni.
„Á nánast öðru hverju heim-
Ui í landinu er fólk að brugga og
því er auðvitað skemmtUegra að
slíkt sé gert samkvæmt lögum.
Hættan er auðvitað sú að svona
þjóðþrifamál séu svæfð í nefhd
en slíkt ræðst auðvitað aUtaf af vUja fólksins í
landinu. Mikil fiölbreytni er annars í brugg-
menningu þjóðarinnar, fólk er til dæmis að
brugga vin úr krækiberjum, bláberjum, rabar-
bara og rifsberjum - og síðan var ég að heyra um
konu fyrir norðan sem bruggar vist þessi finu
vín úr túnfiflum. Gjarnan eru þessi heimabrugg-
uðu vín, sem ég er hér að tala um, í styrkleika
einhvers staðar í kringum 11% að alkóhólstyrk-
leika. Og löggan lætur fólk alveg í friði með þetta,
svo framarlega sem það fer ekki að stunda áfeng-
isútsölu í stórum stU.“
Sigurður Kári Kristjánsson,
formaður SUS
„Auðvitað á að leyfa fólki að
brugga léttvín heima hjá sér. Ég
get ekki séð hvern slíkt ætti að
skaða nema kannski þá að Hösk-
uldur í Ríkinu fengi heldur færri
krónur í kassann. Það er stað-
reynd að mikUl fiöldi fólks stundar svona fram-
ieiðslu í heimaranni og því væru lög um hana stað-
festing á ríkjandi ástandi. I sjálfu sér á enginn mun-
ur að vera á því að búa tU vín úr berjum eða þá sultu
eða saft. í frumvarpi sínu miðar flutningsmaðurinn
við að hámarksstyrkleiki þess áfengis sem fólk
mætti framleiða í væri 15% en mér finnst koma vel
tU greina að slík hámörk séu einfaldlega ekki tU
staðar. Ef til viU er þessi klásúla sett inn tU að friða
ákveðin sjónarmið og tryggja frumvarpinu framgang
en ég vil trúa því að meirihluti þingmanna sé
einmitt fylgjandi svona þjóðlegum heimUisiðnaði."

Bjami Hafþór Helgason,
Lífeyrissjóði Norðurlands.
„Eftir því sem aðgengi að eit-
urefnum, hvort sem þau heita
áfengi eða e-töflur, verður betra
þá eykst neyslan. Því vU ég,
þrátt fyrir mitt frjálslyndi að
öðru leyti, banna sem mest i
þessum efnum. Ég vU girða landið af með hass-
hundahjörð og taka fast á öUum lögbrotum hvað
varðar eitrið. LítiU bjór er aðgangsmiði að e-töflu
og þvi endar ungt fólk í kirkjugörðum. Einmitt
þetta er grundvaUarstaðreynd málsins og út frá
henni ber að starfa. Hver og einn verður að svara
því hvers vegna hann hefur þörf fyrir að brugga
ofan í sig áfengi en ef þörfin fyrir slíkt er orðin
svona stórbrotin þá hljóta menn að þurfa að fara
að hugsa sinn gang allrækUega. Ég mæli með
flögum, súkkulaði og vídeóspólum ætli fólk að
eiga huggulega kvöldstund."
Helgi Seljan,
formaður Bindindissamtaka
„Ofan í aUt það frjálslyndi sem
fyrir er væri heimabrugg á léttvíni
það síðasta sem ætti að leyfa. Ef
menn ætla að setja einhver mörk í
þessum efnum, eins og að skU-
greina að svona heimabrugg megi
einvörðungu vera tU eigin nota, þá er um leið verið
að opna fyrir brugg almennt og sölu á landa. Þarna á
miUi er engin leið að setja nein mörk. Ég skU ekki
hvers vegna minn ágæti vinur, Guðjón A. Kristjáns-
son, flytur svona endaleysufrumvarp á Alþingi og ég
trúi því að menn á Alþingi séu það skynsamir að þeir
sjái að skUgreiningarákvæðin í þessu frumvarpi
væru það erfið að útilokað væri að samþykkja það.
Þrátt fyrir aUt hefur lögreglu á undanförnum árum
tekist að halda sæmilega utan um landasölu og fram-
leiðslu en með svona frumvarpi myndi aUt skikk á
þessum málum fara úr böndum.“
Gæðakonan góða
og nýja hagfræðin
Oddur Olafsson
skrifar
Guöjón A. Krístjánsson, þingmaóur Frjálslynda flokksins, hefur lagt fram frumvarp um að leyfa heimabruggun léttvíns að 15% styrkleika. Framleiðsla á víni úr íslenskum jurtum er sérstaklega nefnd í frumvarpinu.
í raunsönnum nútíma-
skáldskap stóð tölvuþrjót-
ur frammi fyrir því
vandamáli hvort hann
ætti að stela einu sinni
mUljón pundum eða millj-
ón sinnum einu pundi.
Það var honum hægur
vandi að brjótast inn í
tölvukerfi banka en hitt
vildi flækjast fyrir hon-
um hvaða aðferð væri
hentugust til að stela
miUjón. Lausnin var ein-
föld. Hann stal einu sinni
einni milljón og aftur miUjón sinn-
um einu pundi og varð helmingi rík-
ari fyrir vikið.
Þegar slóttug kona nær að svíkja
50 miUjónir út úr nokkrum einmana
körlum þykja það mikfl tíðindi og
vangaveltur eru uppi um hvernig í
ósköpunum hún fór að þessu. Hins
vegar þarf skipulagður einokunar-
hringur að svíkja nokkra miUjarða
af viðskiptavinum sínum til að farið
sé að gefa athæfinu gaum.
Aðferðin sem notuð er tfl að ná fé
af fólki skiptir sköpum um hvort
heiðarlega er staðið að verki eða
glæpsamlega. Þegar bankar neyða
sina lántakendur til að fá vini og
ættingja til að ábyrgjast endur-
greiðslu lána þykja það eðlileg við-
skipti, lika þegar geng-
ið er að ábygðarmönn-
um af fullri hörku og
þeir látnir greiða lán
sem þeir eiga í raun-
inni enga hlutdeUd að,
nema með því að láta
undan heimtufrekju
lánastofnana, oftast
nauðugrir.
Vaxtarbroddurinn
Þegar forráðamenn
lifeyrissjóða komast að
því að þeir eru á svip-
uðum kjörum og réttir
og sléttir lífeyrisþegar
þegar kemur að greiðsl-
um úr sjóðunum hífa
þeir sjálfa sig upp um
nokkrar miUjónir í ein-
greiðslu. Það kvað vera
bæði löglegt og siðlegt.
Þegar verðgildi
hlutabréfa hrapar er
ljóst að einhverjir hafa
matað krókinn. En
þeirra er aldrei leitað.
Það er vegna þess að
ekki er ólöglegt að selja vænt-
ingar enda eru slíkar sölur
einn helsti vaxtarbroddur at-
hafnalífs nýju hagfræðinnar.
Háar upphæðir skipta um
eigendur með þeim hætti.
Öllum er ljóst að flest öflug-
ustu fyrirtæki landsins hafa
með sér samráð um verðlagn-
ingu og gefa frjálsa markaðn-
um og neytendum langt nef
hvenær sem þau þurfa að
herða á álagningunni eða
______ hækkun þjónustugjalda. Þá
er yfirleitt farin sú leið að
hirða miUjón sinnum lága upphæð
fremur en einu sinni háa. Þá er sið-
ur tekið eftir hvernig leikið er á
markaðinn og neytandann.
Glæpur eða ekki glæpur
Konan sem narraði féð út úr
körlunum skipulagði sína fiárplógs-
starfsemi vel. Hún hefur væntanlega
verið notaleg við gömlu mennina
þegar aðrir sinntu þeim lítið eða
ekkert. Þeim hefur þótt sjálfsagt að
endurgjalda það og gera henni lífið
bærilegara með smálánum og uppá-
skriftum.
Ekki ber á öðru en að gæðakon-
unni góðu hafi gengið vel að fá lána-
stofnanir til að greiða sér peninga-
upphæðir og þær svo gengið að
karlaveslingunum og heimtað endur-
greiðslu af þeim.
Ef mark er takandi á frásögnum
fiölmiðla af fiáröflunarleiðum kon-
unnar liggur ekki í augum uppi hvað
hún hefur brotið af sér. Hún hefur
platað nokkur gamalmenni og notar
svo bankana til að ganga að þeim og
innheimta skuldir hennar. í fljótu
bragði virðast þetta vera svipaðir
viðskiptahættir og víða tíðkast.
Fyrirtæki skipta um kennitölur og
skilja eftir skuldir hér og hvar sem
aðrir verða siðan að borga. Ef gæða-
konan hefði haft vit á að stofna
hlutafélag um sína fiárplógsstarf-
semi og látið það annast viðskiptin
væri hún í góðum málum en félagið
gjaldþrota og karlarnir eignalausir
en ættu kröfur í févana þrotabú.
Hvenær fremur maður glæp og
hvenær fremur maður ekki glæp, er
spurning sem skáldin Halldór og
Shakespeare hafa velt upp án þess að
kunna svar við. í alfrelsi samkeppni
og markaðslögmála liggur galdurinn
í að hemja siðleysið innan löglegra
marka. En sú spurning liggur opin,
hvað gerði konan af sér þegar hún
hafði trúgirni og fáfræði nokkurra
karla að féþúfu, hvaða væntingar
var hún að selja?
Er það ekki einmitt það sem nýja
hagfræðin gengur út á?
Vœntingar ganga kaupum og sölum á mörkuðum.