Dagblaðið Vísir - DV - 22.05.2001, Blaðsíða 9

9
ÞRIÐJUDAGUR 22. MAÍ 2001_________________
IDV ______________________________________________________Neytendur
Súkkulaðikaka
Næst þegar þú bakar súkkulaði-
köku notaðu þá kakó til að strá í
formið í stað hveitis. Þá losnar þú
við hvítu húðina sem hveitið skilur
eftir sig á kökunni.
Kaffileifar
Víða um heim er ískafíi vinsæll
drykkur og svalandi þegar heitt er í
veðri. íslendingar hafa ekki komist
upp á lag með að drekka þennan
skemmtilega drykk en úr því má
bæta. Næst þegar eitthvað verður
eftir af kaffinu sem hellt var upp á
skaltu setja það i ísmolaform og
frysta. Þá eru til fyrirtaksísmolar í
ískaffi þegar þér dettur í hug að fá
þér slíkan drykk. Kosturinn við að
hafa molana úr kaffi er að þeir
þynna ekki kaffidrykkinn sjálfan.
Hreinn sturtuklefi
Oft reynist erfitt að fá glerið í
sturtuklefanum alveg skínandi
hreint. Næst þegar þú þrifur glerið
skaltu prófa að nota sama efni og
ætlað er til hreinsunar á keramik-
helluborðum. Sé það gert verður
sturtuklefmn skínandi hreinn og
glansandi.
Brúnaðar kartöflur
Margir forðast fitu í mataræði
sínu og hér er ein lítil uppskrift af
brúnuöum kartöflum að hætti
mömmu sem inniheldur enga fitu.
Setjið smá slettu af sítrónusafa,
ferskum eða úr brúsa, og örlítið
vatn á pönnuna. Sykrinum er hellt
þar yfir og allt hitað þar til réttum
lit er náð og þá er kartöflunum
skellt út í. Þetta bragðast eins og
gömlu góðu brúnuðu kartöflurnar
og mun auðveldara er að bræða syk-
urinn þar sem sítrónusaflnn kemur
í veg fyrir að hann fari í kekki.
Rautt og hvítt
Rauðvínsbletti má
auðveldlega fjarlægja
með því að hella strax
yfir þá hvítvíni. Þá
I eyðist rauði liturinn
og eftirleikurinn er
I auðveldur því vinið er
einfaldlega þurrkað upp með hrein-
um klút eða svampi.
Skínandi glös
Til að fá öll glös tií að glansa
bættu matskeið af ediki í vaskinn
þegar sápan er skoluð af glösunum.
Pappírspokar
Ekki nota brúna pappírspoka eða
annað úr endurunnum pappir í ör-
bylgjuofninn. í því geta verið álagn-
ir sem valda glæringum í ofninum.
Ermar og hnappar
Gott er að hneppa skyrtu- og
blússuermar fastar við tölumar
framan á flíkinni þegar hún er
þvegin til að koma í veg fyrir að
þær vefjist utan um annað í vélinni.
Glerbrot
Ef þú ert svo óheppinn að missa
eitthvað á borðið eða gólfið og það
brotnar notaðu þá mjúkt brauð til
að ná glerbrotunum upp. Ef þú
pressar brauðið niður á svæöið
nærðu öllum smáglerbrotunum
upp.
Plastskafa
Bættu plastsköfu við eldhúsáhöld-
in þvi hún er frábært áhald til að
skafa uppþornaðan mat af gólfinu
eða af borðinu án þess að eyðileggja
yfirborðið.
Skrautlaukar
Stórir gulir laukar spíra skjótt ef
þeir eru settir í hyacintuglas að
vetri til. Þeir eru til prýði úti i
glugga og gefa græn blöð til skrauts
á matinn. Einnig er hægt að láta af-
skorna gulrótartoppa vaxa í skál.
Sumarblómin:
Stjúpur alltaf vinsælastar
- segir Guömundur Vernharösson hjá gróörarstööinni Mörk
Um helgina var mikið að
gera hjá þeim sem selja sum-
arblómin þrátt fyrir að blautt
hafi verið í veðri, a.m.k. á
suðvesturhorninu. Guðmund-
ur Vernharðsson garðyrkju-
fræðingur, sem á og rekur
gróðrarstöðina Mörk ásamt
eiginkonu sinni, Sigriði
Helgu Sigurðardóttur, segir
að ekki eigi að fara of
snemma af stað þegar kaupa á
sumarblómin. „Oft vill það
vera svo að þegar fólk finnur
vorið í loftinu þá fer það af
stað en gleymir að líta á daga-
talið. Mestallan maímánuð er
hætta á kuldaköstum og þá er
ekki heppilegt að vera búinn
að planta sumarblómunum."
Nokkrar tegundir sumar-
blóma, svo sem stjúpur, silf-
urkambur, fagurfifffl og fleiri
tegundir, þola þó frost en
verða ekki eins falleg. Nokkr-
ar tegundir þola alls ekki að
frjósa. Þar á meðal er brúðar-
auga sem hefur verið afskap-
lega vinsælt undanfarin ár.
„Hættan er að mestu leyti liðin hjá
um þessar mundir en þó er ekkert
öruggt í þeim efnum,“ segir Guð-
mundur. „Hjá Mörk leggjum við
okkur fram við að herða plönturnar
áður en þær eru seldar þvi það
skiptir verulegu máli að aðlaga þær
útiloftinu. Það skilar sér í mun
betri plöntum en verðið er kannski
nokkrum krónum hærra fyrir vik-
ið.“
Jarðvegur
Áður en sumarblómunum er
plantaö þarf að undirbúa jarðveg-
inn. í hann þarf að bæta áburði á
hverju ári og mælir Guðmundur
með blákomi. „Svo er lífrænn
áburður stöðugt að verða vinsælli,
eins og þurrkaður hænsnaskítur
eða molta. Áburðinn þarf að vinna
vel saman við jarðveginn og stinga
þarf beðin upp þannig að allt bland-
ist vel saman.“
Mikið er að færast í vöxt að sum-
arblómin séu gróðursett í kerum og
þá er kerið sjálft hluti af blóma-
skreytingunni. Um kerin gilda
sömu lögmál og blómabeðin: vinna
þarf jarðveginn vel áður en blómun-
um er plantað og nota áburö. Sumir
skipta jafnvel um mold á hverju ári
en Guðmundur segir það ekki nauð-
synlegt en að gott sé að gera það á
nokkurra ára fresti. Mjög mikilvægt
er að á kerunum séu göt þannig að
afrennsli sé gott. Ef þau eru ekki til
staðar þarf að setja gott lag af grófu
efni í botninn til að afrennsli sé
gott. „Það þrífast engar plöntur þar
sem vatnshæðin er alveg upp að yf-
irborði því þá verður jarðvegurinn
súrefnislaus og plönturnar deyja.
Plöntuval
Þegar undirbúningsvinnunni er
lokið þarf að velja plöntur. Valið
verður sífellt erfiðara þar sem fram-
boðið eykst stöðugt. „Tegund þeirra
blóma sem keypt eru ræðst að
mestu af hvernig á að nota þau. í
beð á jörðu niðri er algengast að
lega. Svo eru auðvitað til
plöntur sem eru sérstaklega
skuggþolnar, eins og til dæm-
is þorskagin."
Vökvun
Eftir plöntun eru blómin
vökvuð en helstu vandkvæð-
in við þann þátt hjá þeim
sem eru að rækta í takmörk-
uðu vaxtarrými, eins og í
pottum, eru að það vill þorna
í þeim. „Ég mæli með að fólk
noti svokallaða vatnskrist-
alla í þau ílát sem blómin
eru ræktuð í. Þessir kristall-
ar sjúga í sig vatn sem plant-
an getur náð í þegar moldin
þornar og því þarf ekki að
vökva eins oft og plönturnar
tóra mun lengur ef þær
lenda í því að ekki er vökvað
nógu reglulega."
Þegar mikill þurrkur, hiti
og vindur er úti þarf að gæta
vel að vökvuninni. Almennt
séð er ekki gott að halda
plöntunum siblautum og
ágætt er að þær fái að þorna
á milli. Þá er ekki átt við að þær
þurfi að skrælþorna heldur að mold-
in sé bara lítið rök. Ef mikið vatn er
stöðugt í jarðveginum kemst of litið
súrefni til rótanna sem þurfa á þvi
að halda til að vaxa og þrífast. Þvi
verða þær að þorna hæfilega á milli.
Stjúpur vinsælastar
Stjúpur eru sem fyrr mest seldu
sumarblómin og að sögn Guðmund-
ar eru blár og gulur vinsælustu lit-
irnir. Aðrar vinsælar tegundir eru
tóbakshorn, brúðarauga, silfur-
kambur og fjólur. Allar þessar teg-
undir fást í nokkrum litaafbrigðum
og tóbakshorniö og brúðaraugað
sem hengiplöntur. Almennt séð eru
plöntur sem bera blóm í sterkum lit-
um vinsælli en þau sem eru með
mildum litum. Nýjar og skemmti-
legar tegundir sumarblóma bætast
við árlega og eins ný litaafbrigði
blóma sem þegar eru þekkt. Meðal
þeirra tegunda sem bæst hafa við
undanfarin ár eru hengi-petúnía (tó-
bakshorn, súrfenía), hengi-jámurt
(tapía), cosmos og margaríta sem
hefur verið eins konar tískublóm
undanfarin ár. Guðmundur segir að
margarítan hafi gefið mjög góða
raun og að hún standi vel af sér veð-
ur þrátt fyrir að hún sé töluvert há-
vaxin.
Sífellt er gerð meiri krafa til garð-
yrkumanna að selja blóm sem þegar
eru blómstrandi og fyrir vikið hafa
ákveðnar tegundir ekki selst sem
skyldi. Þar á meðal eru morgunfrú,
hádegisblóm, nemesía og paradisar-
blóm, en allar þessar tegundir bera
mjög falleg blóm þegar líður á sum-
arið. „Við garðyrkjumenn reynum
að mæta þessu þannig að hafa sem
flestar tegundirnar blómstrandi við
sölu en það getur orðið til þess að
þær séu úr sér vaxnar þegar sölu-
tímabilinu lýkur," segir Guðmund-
ur að lokum þar sem hann stendur
við blómahafið í Mörk sem mun
prýða garða landsmanna næstu vik-
urnar. -ÓSB
Guömundur Vernharösson garöyrkjufræðingur
Guömundur segir aö nú sé tímabært að huga að gróðursetningu sumarblóma.
notaðar séu plöntur sem framleidd-
ar eru í minni pottum því þær kosta
minna en hinar stærri. Þessar
stærri eru meira keyptar sem spari-
plöntur. Þá eru keyptar fáar slíkar,
kannski til að setja í ker eða með
ódýrari tegundum,“ segir Guð-
mundur og segir að einnig ætti fólk
að huga að því að hafa nokkrar
plöntur í garðinum sem standa
lengi fram á haustið. Sumarblóm
sem standa lengi eru m.a. stjúpur,
silfurkambur, bellis, ljónsmunni og
morgunfrú.
Staðsetning
Staðsetning sumarblómanna er
töluvert atriði því flest þurfa þau
góða birtu. Segja má að því meiri
sem birtan er því betur þrífast
blómin. Þótt margir veigri sér við
að setja sumarblóm niður viö norð-
urhlið húsa segir Guðmundur að sé
það einungis húsið sem skyggir á
beðið sé birtan samt sem áður nægi-
leg til að blómin geti dafnað ágæt-
lega, svo fremi sem aðrar aðstæður,
svo sem næringin, séu í lagi. En ef
runnar eða tré skyggja einnig á
svæðið þá geti málið vandast. „Ann-
ars er allt tal um birtu svo afstætt
og því ráðlegg ég öllum að prófa sig
áfram i þessum efnum.
Birta
Almennt má segja að blómgun
plantnanna aukist eftir því sem birt-
an er meiri. Að sögn Guðmundar
geta þó plöntur sem eru norðanmeg-
in við hús alveg haft þokkalega birtu
til að þrífast yfir hásumarið, svo
fremi að ekkert annað en húsið
skyggi á þær. „Það eru fleiri atriði
sem skipta máli, t.d. hvort húsið er
dökkt eða ljóst á litinn, hvort tré eða
runnar skyggja líka á beðið. Við höf-
um það langan dag hérna á sumrin
að birtan norðanmegin við hús er
næg fyrir allflestar tegundir þó það
geti dregið aðeins úr blómgun
þeirra. Ef atlæti blómanna er gott að
öðru leyti ættu þau að þrífast ágæt-
Brúöarauga og margaríta
Til eru ótal yrki (sortir) af brúðar-
auga (lóbelíu) og hér sjást nokkur
þeirra ásamt fallegri margarítu í
ílöngum potti sem hentar vel utan á
hús og á svalir.
Þola frost
Silfurkambur, fjólur og stjúpur eru
meðal þeirra sumarblóma sem þola
eitthvert frost. Þó ætti að reyna að
hlífa þeim við því þar sem þær verða
ekki eins fallegar ef þær frjósa.
Þola ekki frost
Þessar plöntur eru meðal þeirra
sem alls ekki mega frjósa og því
ekki ráðlegt að setja þær í garöinn
fyrr en í byijun júní.
Lambahakk steikt á grilli
Sumarið er á næsta leiti og þá er
ekki úr vegi að fara að nota grillið
við matargerðina. Hér er uppskrift
að góðum grillrétti fyrir fjóra sem
er bæði ódýr og einfaldur.
Hráefni
800 g lambahakk
12 sneiöar beikon
8 þykkar lauksneiðar
4 stk. tómatar, skornir í tvennt
8 sneiðar ostur, 26%
Álpappir
Kartöfluteningar
400 g kartöfluteningar, hráir
0,5 dl matarolía
1 tsk. timian, þurrkað
Salt og nýmalaður pipar
1 msk. söxuð steinselja, þurrkuð
Grillsósa
3 msk. smjör
1 stk. laukur, smátt saxaður
1 stk. hvítlauksgeiri, smátt saxaður
2 msk. vínedik
11/2 dl vatn
1 msk. dijon-sinnep
2 msk. púðursykur
2 msk. sítrónusafi
4 msk. tómatmauk (púre)
1/8 tsk. chilipipar
Salt og pipar
Byrjað er á að skipta hakkinu í
fjóra hluta og það kryddað með salti
og pipar og síðan sett á álpappír.
Brjótið upp í umslög eða báta og setj-
ið síðan á meðalheitt grillið í 6 til 8
mínútur, færið síðan ofar eða á efri
grind og látið steikjast í 10 mínútur.
Kartöfluteningar, vættir upp úr olíu
og kryddaðir meö salti, timian og
steinselju stráð yfir, settir í álpappir
og brotið upp á, grillað í 10 til 15
mínútur á meðalheitu grilli. Laukur-
inn er penslaður og grillaður ásamt
tómatahelmingunum og osturinn
settur ofan á. Beikonið er steikt á
pönnu og sett á hakkið þegar búið er
að grilla það og opna umslagið.
Þegar grillsósan er gerð er best að
byrja á að bræða smjörið í potti og
steikja lauk og hvítlauk viö vægan
hita í 3 mínútur. Öllu öðru er bætt
út i sósuna og allt látið sjóða við
vægan hita í korter. Sósan er að lok-
um bragðbætt með salti og pipar.
Rétturinn er borinn fram með
grillsósu, kartöfluteningum, lauk,
tómötum og grófu brauði.
Fengitt úr Grillbók Hagkaups.