Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.2002, Blaðsíða 13

13
FÖSTUDAGUR 25. JANÚAR 2002
PV_________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Hljómsveit, einsöngvari, kór og stjórnandi á æfingu
Magnaðir tónleikar til að minnast glæpa síðari heimsstyrjaldar.
DV-MYND HARI
Takmarkalaus hryllingur
Tónleikar Sinfóníuhljómsveitar íslands í
Háskólabíói í gærkvöld báru yfirskriftina
„Sigur andans" og áttu öll verkin á efnis-
skránni það sameiginlegt að vera innblásin af
atburðum í seinni heimsstyrjöldinni. Fyrst á
dagskrá var afar óhugnanleg tónsmíð eftir
pólska tónskáldið Krysztof Penderecki (f.
1933), Harmljóð um fórnarlömbin í Hirósíma.
Það er fyrir fimmtíu og tvö strengjahljóðfæri
og samanstendur af alls konar hljóðeffektum,
án hefðbundinna laglína eða hrynjandi. Út-
koman er takmarkalaus hryllingur sem undir
öllum venjulegum kringumstæðum nístir
mann inn að beini. Því miður var flutningur
Sinfóníunnar á þessu verki á tónleikunum í
gærkvöld allt annað en hrollvekjandi, en það
var vegna þess að hljómsveitarstjórinn, Jerzy
Maksymiuk, þurfti endilega að vera með ein-
hverjar trúðslegar útskýringar á tónmáli
Pendereckis áður en hljómsveitin hóf leik
sinn. Maksymiuk var svo óðamála að hann
var eins og atriði í teiknimynd og vakti það
töluverða kátínu meðal tónleikagesta. Þá var
auðvitað engin stemning eftir fyrir sjálfa tón-
listina, enda var leikur Sinfóníunnar ósann-
færandi og máttlaus, og virkaði eins og hvert
annað sarg.
Öllu meira var varið i næsta atriði efnis-
skrárinnar, Eftirlifandann frá Varsjá eftir
Arnold Schönberg (1874-1951). Verkið er fyrir
sögumann, karlakór og hljómsveit og fjallar
um hóp fanga í Varsjárgettóinu. Þeir eru vakt-
ir fyrir dögun, og eftir að hafa verið barðir er
þeim fyrirskipað að telja hópinn svo lið-
þjálfinn viti hversu marga hann eigi að senda
í gasklefann. En í miðri talningu byrja fang-
arnir að syngja hebreska bæn og sýna þannig
að þeir eiga enn eitthvað eftir af mannlegri
reisn. Sögumaðurinn var Ólafur Kjartan Sig-
urðarson, og var frammistaða hans aðdáunar-
verð. Frásögn hans var svo mergjuð og kraft-
mikil, og liðþjálfinn í túlkun hans svo hrotta-
legur að manni varð illt. Nokkrir meðlimir
karlakórsins Fóstbræðra voru í hlutverki
fanganna, og var hebreska bænin í meðfórum
þeirra afar áhrifamikil.
Tónlist
Eftir hlé var flutt ein stórfenglegasta sinfón-
ía Sjostakovitsj (1906-1975), sú þrettánda, fyrir
bassasöngvara og karlakór auk hljómsveitar-
innar. Textinn samanstendur af nokkrum
ljóðum eftir Jevgení Jevtúshenkó, og er heiti
sinfóníunnar, Babí Jar, dregið af hinu fyrsta.
Það fjallar um þegar nasistar myrtu rúmlega
hundrað þúsund manns, flest gyðinga, í daln-
um Babí Jar skammt frá Kænugarði. And-
rúmsloft tónlistarinnar er átakanlegt, þó lifn-
ar yflr í öðrum þættinum sem fjallar um
húmorinn er harðstjórar ráða ekki við, og
lokaþátturinn er þrunginn óendanleika sem
orð fá ekki lýst.
Einsöngvari var Gleb Nikolskíj, en hann
hefur einstaklega glæsilega, hljómmikla rödd,
og var skýr og hreinn söngur hans óviðjafnan-
legur. Karlakórinn Fóstbræður, sem hér var í
öllu sínu veldi, stóð sig sömuleiðis prýðilega.
Stjórnandi kórsins, Árni Harðarson, hefur
greinifega þjálfað kariana almennilega, þeir
voru öruggir og kraftmiklir og var söngur
þeirra i hvfvetna vel mótaöur og tær. Mega
þeir ágætlega við una. Sama má segja um
hljómsveitarstjórann, sem hér var allt annað
en trúðslegur. Hljómsveitin lék afar fallega
undir stjórn hans, og ómþýðir lokatónar sin-
fóníunnar voru með því magnaðasta sem mað-
ur hefur lengi heyrt.
Jónas Sen
Sinfóníuhljómsveit islands lék í Háskólabíói 24.01.
2002: Harmljóö um fórnarlömbin í Hírósíma eftir
Krysztof Penderecki, Eftirlifandann frá Varsjá eftir
Arnold Schönberg og Babí Jar, 13. sinfóníu Dímítrí
Sjostakovitsj. Sögumaöur: Ólafur Kjartan Sigurðar-
son. Einsöngvari: Gleb Nikolskíj. Kór: Karlakórinn
Fóstbræður. Kórstjóri: Árni Harðarson. Hljómsveitar-
stjóri: Jerzy Maksymiuk.
Naddakross
Á sunnudaginn kl. 17 verða sérstæðir tón-
leikar í Hallgrímskirkju þar sem tónlist frá
miðöldum mætir nýrri tónlist. Þá flytja söng-
hópurinn Voces Thules, Matthías Hemstock
slagverksleikari og Hörður Áskelsson orgel-
leikari íslenska tónlist frá miðöldum, spuna
með uppmögnuðum slagverkshljóðum og nýtt
tónverk eftir Huga Guðmundsson.
Yfirskrift tónleikanna er fengin úr þjóðsög-
unni um Nadda í Njarðvíkurskriðum við
Borgarfjörð eystri sem var valdur að mörgum
dauðsfollum uns Jón nokkur Bjömsson hafði
hann undir við illan leik. Jón lét svo reisa
Naddakross í skriðunum með þeirri áskorun
að hver sem færi þar um skyldi krjúpa og fara
með bæn. Munu Matthías og Hörður spinna í
kringum stemningar í sögunni, Hörður á org-
el kirkjunnar en Matthías á uppmagnað slag-
verk. Einnig syngja Voces Thules trúarlega
tóniist frá miðöldum sem fundist hefur í ís-
lenskum handritum.
Nýárstónleikar
Á nýárstónleikum Tríós
BA Reykjavíkur í Hafnarborg á
sunnudagskvöldið kl. 20
I koma hinir ástsælu söngvar-
HT '* a> ji ar, Sigrún Hjálmtýsdóttir og
V , JSk Bergþór Pálsson, fram með
tríóinu og verður slegið á
létta strengi. Á efnisskránni
B-----verður Vínartónlist,
sígaunatónlist, tónlist úr þekktum söngleikj-
um, til dæmis Porgy og Bess og Kysstu mig
Kata, og aríur eftir Mozart, Donizetti, Lehar
og Strauss. Einnig verður flutt hljóðfæratón-
list af léttara taginu eftir Wieniawski, Haydn,
Rachmaninoff og Brahms.
í Tríói Reykjavlkur eru þau Guðný Guð-
mundsdóttir flðluleikari, Gunnar Kvaran
sellóleikari og Peter Máté píanóleikari.
Skuggaleikhúsið kveður
Yflr 3.000 börn (og allmargir fullorðnir
líka!) hafa nú séð barnaóperuna Skuggaleik-
hús Ófelíu eftir Lárus H. Grímsson og
Messíönu Tómasdóttur í íslensku óperunni.
Allra síðasta sýning verður á morgun, laugar-
dag, kl. 15.
Uppsetningin er samstarfsverkefni íslensku
óperunnar og Strengjaleikhússins og er sýn-
ingin aðallega ætluð börnum á aldrinum 3-9
ára. Söngvarar í óperunni eru Marta G. Hall-
dórsdóttir sópran og Sverrir Guðjónsson
kontratenór.
Mozarttónleikar
Bókmenntir
á*í 1 -
Aö þýða
Full ástæða var til að ráðast í endurútgefu
á hluta af þýðingum Magnúsar Ásgeirssonar.
Bæði hefði hann orðið 100 ára á nýliðnu ári og
þýðingar hans hafa nú verið ófáanlegar um
nokkurt skeið. Það hefði einhverju sinni þótt
undarlegt, jafnmikið lof og borið var á
Magnús og þýðingastarf hans í
eina tíð. Þá bar mönnum
saman um að þar færi
eitt af betri
skáldum tuttug-
ustu aldar og sam-
einaði orðkynngi
og yfirgripsmikla
þekkingu á heims-
bókmenntum. Þarna
væri maðurinn sem rof-
ið hefði einangrun ís-
lenskrar ljóðlistar og fært
henni perlur erlendar en
jafnframt gætt þess að búa
þær sem best í íslenskan bún-
ing.
En tímarnir breytast og
smekkurinn með. Á seinni árum
hefur meira borið á gagnrýni á að-
ferð Magnúsar en því hástemmda
lofi sem áður bar hæst. Hann hefur
verið gagnrýndur fyrir að rangfæra
hugblæ og innihald verka og hefur í því
sambandi verið nefnd ein hans margrómaðsta
þýðing á Vögguþulu Garcia Lorca. Mágnúsi
hefur einnig verið legið á hálsi fyrir að hafa
látið hjá líða að fást við það sem efst var á
baugi á sínum tíma en róa fremur á „örugg-
ari“ klassísk mið. Síðast en ekki síst er fund-
ið að því að Magnús hafi gert um of í því að
íslenska" "þýðingar sínar og færa rím-
leysu í rímaðan búning.
Hefð eða kredda
Nokkuð mun vera til í öllu þessu,
en þá ber þess að gæta að Magnús
var bam síns tíma og var þama
að fylgja gamalli hefð eða ís-
lenskri kreddú ef menn kjósa
fremur að kalla það svo. Sú
hefð var rík og nær langt aft-
ur. Þannig breytti séra Jón
á Bægisá stakhendu
Miltons í fornyrðislag og
býsna frjálslega fór
Jónas með sinn Heine.
Jafnvel mætti fara
enn lengra aftur, þvi
hvað var Hallgrím-
ur Pétursson að gera
annað í sálmum sinum en að
klæða erlenda hugsun íslenskum
búningi. Og i þessari hefð gengu sumir
samtímamenn Magnúsar enn lengra; í þýð-
ingu Jóns Helgasonar á kvæði Villons um
konur fyrri alda eru mætt glæsikvendi úr nor-
rænum sagnaarfi sem sá franski skálkur hefði
aldrei kannast við.
vel
En hvað sem líður þeirri umræðu allri
hvernig þýða skuli verður því ekki á móti
mælt að Magnús Ásgeirsson vann stórvirki
með þýðingum sínum, bæði í því að kynna
mönnum erlenda ljóðlist og með þeim áhrif-
rnn sem þær höfðu á samtímaskáld. Áhrif
hans á Tómas, Stein, Guðmund Böðvarsson,
Snorra Hjartarson og í það minnsta sum
atómskáldin eru ótvíræð og ekki er minna um
vert að áhugi margra á erlendri ljóðlist kvikn-
aði við lestur þessara þýðinga. Það ber að
þakka.
Úrval það sem nú er komið út og Sölvi
Bjöm Sigurðsson, barnabam Magnúsar, hefur
ritstýrt inniheldur fimm fmmort ljóð og 100
þýdd kvæði, og ætla ég að það sé um það bil
fjórðungur af þýðingarstarfi Magnúsar. Mest
ber á, sem vænta mátti, þeim Fröding, Hjal-
mar Gullberg og Nordal Grieg, en hér má líka
finna gömul eftirlæti, Rubáiyát Khayyáms,
Tólfmenninga Bloks, brot úr Kirkjugarðinum
í Skeiðarárþorpi, Kvæðið um fangann eftir
Wilde og þannig mætti lengi telja. Ég fæ ekki
betur séð en að valið hafi tekist vel, þótt ef-
laust sakni einhver einhverra kvæða, og for-
máli Sölva Björns er í senn persónulegur og
fræöandi. Það var mér sönn ánægja og nautn
að rifja upp kynni við þessa gömlu kunningja.
Geirlaugur Magnússon
Magnús Ásgeirsson: 100 þýdd kvæöi og fáein
frumort. Sölvi Björn Sigurösson valdi og ritar inn-
gang. Mál og menning 2001.
Tónleikar verða í Gerðu-
bergi kl. 17 á sunnudag í til-
efni af fæðingardegi Mozarts
og verða einungis flutt verk
eftir meistarann sjálfan. Á
efnisskrá eru m.a. píanótríó
í E-dúr, píanósónata í B-dúr,
dúó fyrir fiðlu og víólu í G-
dúr og æskuverk Mozarts fyrir fiðlu og selló.
Flytjendur eru Laufey Sigurðardóttir, fiðla,
Þórunn Ósk Marinósdóttir, víóla, Richard Tal-
kowsky, selló, og Anna Áslaug Ragnarsdóttir,
píanó. Anna Áslaug er búsett í Þýskalandi og
er þetta í fyrsta sinn í fjölda ára sem hún kem-
ur fram í Reykjavík.
Heimspeki Nietzsches
Á þriðjudagskvöldið kemur hefst lærdóms-
ritanámskeið Bókmenntafélagsins um heim-
speki Nietzsches. Kenningar Nietzsches hafa
verið í brennidepli víða um lönd á siðustu
árum og verður á námskeiðinu rætt um af-
stöðu hans til heimspekinnar, helstu verk
hans og frægustu hugmyndir, t.d. um dauða
guðs, siðleysiö og ofurmennið. Leiðbeinandi
er Róbert H. Haraldsson. Skráning og upplýs-
ingar eru í síma 588-9060.
Strengjakvartett
Við minnum á strengja-
kvartettstónleikana á
Myrkum músíkdögum á
mánudagskvöldið kl. 20 í
Salnum í Kópavogi. Þar
leika Sigrún Eðvaldsdóttir,
Zbigniew Dubik, Helga
Þórarinsdóttir og Bryndís
Halla Gylfadóttir verk eftir
Eirík Áma Sigtryggsson,
Þórð Magnússon, Snorra Sigfús Birgisson og
Judith Weir.