Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.2002, Blaðsíða 13

13
FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2002
ÐV
Nótt efans
Hún er tekin af Gestapo, hann fær einkennilega heimsókn
Gunnar Eyjólfsson og Jóna Guörún Jónsdóttir í hlutverkum
Sigmunds og Önnu Freud.
DV-MYND HARI
Franska leikskáldið Eric-
Emmanuel Schmitt hefur vakið
verðskuldaða athygli síðastliðinn
áratug og fengu íslenskir leikhús-
gestir fyrst að kynnast honum árið
1998 þegar Þjóðleikhúsið sviðsetti
Abel Snorko býr einn. Sú sýning
naut mikilla vinsælda enda afar
skemmtilega skrifað verk, auk þess
sem leikaramir tveir skiluðu sínu
með glæsibrag. í Gestinum sem var
frumsýndur á litla sviði Borgarleik-
hússins í gær eru persónurnar
helmingi fleiri og þar hafa ytri að-
stæður meiri áhrif á framvinduna.
í forgrunni eru samt sem áður tveir
karlmenn og hið eiginlega umQöll-
unarefni kristallast í samræðum
þeirra. Þar er tekist á um eilífðar-
spurningar varðandi tilvist Guðs
og valfrelsi einstaklingsins og þar
með áhrif hans á eigin örlög og
annarra.
Sögusvið leiksins er heimili Sig-
munds Freud í Vín árið 1938. Austurríki hefur
verið innlimað í Þriðja ríki Hitlers og nasistar
eru farnir að vinna skipulega að útrýmingu gyð-
inga. Freud nýtur þeirra forréttinda að vera
heimsþekktur vísindamaður og getur komist úr
landi með því að undirrita yfirlýsingu þess efnis
að hann hafi ekkert upp á nasista að klaga. Það
vefst þó fyrir honum enda neitar hann að horfast
í augu við staðreyndirnar sem blasa við honum
þar til Anna dóttir hans er færð til yfirheyrslu
hjá Gestapó. Sama kvöld stendur skyndilega
ókunnugur gestur inni á miðju gólfi sem veit
ótrúlega mikið um fortíð Freuds og hugsanir.
Hann virðist líka sjá framtíðina fyrir og viður-
kennir loks fyrir trúleysingjanum Freud að
hann sé sjálfur Guð. En hvernig á gesturinn að
sanna að hann sé raunverulega Guð en ekki
sjúklingur sem slapp af geðveikrahæli þetta
kvöld eða jafnvel hreinn hugarburður? Og þarf
hann yflrleitt að sanna það?
Leiklist
Þetta verk er hefðbundið að formi og útfærsla
Þórs Tulinius leikstjóra og samstarfsfólks hans
er í sama anda. Þungamiðjan eru aðalpersónurn-
ar tvær og þar eru afbragðs leikarar í báðum
hlutverkum. Gunnar Eyjólfsson skilar hlutverki
Freuds með alkunnum bravúr því sálarkreppa
þessa líkamlega þjáða en eldklára
manns lét engan ósnortinn. Helst
hefði hann mátt vera sparsamari á
handahreyfingar sem hann nýtti til
að undirstrika augljósar tilfinningar
og viðbrögð. Gesturinn er á yfirborð-
inu andstæða Freuds, rólegur og yf-
irvegaður. En hann er líka dularfull-
ur, ísmeygilegur, dapur og kátur og
Ingvar E. Sigurðsson túlkaði þennan
skemmtilega karakter af fullkomnu
öryggi. í hlutverki Önnu var Jóna
Guðrún Jónsdóttir og reiðin, stoltið
og baráttuviljinn sem einkennir per-
sónuna komst vel tii skila í meðför-
um hennar, líkt og ást hennar á fóð-
urnum. Kristján Franklín Magnús
gerði sömuleiðis vel í hlutverki nas-
istans, hrokafullur og ósvífinn til að
byrja með en aum undirlægja þegar
á reynir.
Gesturinn er skemmtilegt verk
sem skilur eftir áleitnar spurningar.
Uppsetningin er ágætlega lukkuð og
á eflaust eftir að styrkjast með hverri sýningu. 1
leikskrá kemur fram að Björn Hlynur Haralds-
son mun taka við af Ingvari eða skiptast á við
hann í hlutverki Gestsins sem hljómar spenn-
andi í ljósi frábærrar frammistöðu Björns í
Englabörnunum sl. haust.
Halldóra Friðjónsdóttir
Þíbilja í samvinnu viö Leikfélag Reykjavíkur sýnir á litla
sviöi Borgarleikhússins Gestinn eftir Eric-Emmanuel
Schmitt. Þýöing: Kristján Þórður Hrafnsson. Hljóö: Bald-
ur Már Arngrímsson. Lýsing: Lárus Björnsson. Búning-
ar: Stefanía Adolfsdóttir. Leikmynd: Stígur Steinþórs-
son. Leikstjórn: Þór Tulinius
Tónlist
i
Marta aldrei betri
Á tónleikum tónlistarhátíðarirmar Norðurljósa í
Háteigskirkju á þriðjudagskvöldið komu fram þau
Marta Guðrún Halldórsdóttir söngkona og Snorri Öm
Snorrason, gitar- og lútuleikari. Því miður féllu ekki
margir fyrir þeirri freistingu að hlýða á flutning
þeirra þetta kvöld, en þeir sem það gerðu fóru ríkari
heim. Að hlýða á eldri einsöngsverk með bassalútu
eða gítarundirleik kastar nefhilega alveg nýju ljósi á
það sem á eftir fylgdi í sögunni og flestir þekkja
kannski betur. Svona tónleikar verða til þess að hlust-
unin breytist, víkkar og verður sveigjanlegri en áður.
Hin grimma ást var yfirskrift tónleikanna, Amour,
cmel amour, og jafnframt titillinn á einu verkinu á
tónleikunum. Öll Qölluðu verkin um vald ástarinnar
og endursagði Marta Guðrún textana bráðskemmti-
lega. Þarna var að fmna bæði húmor og harm. Fyrri
hluti tónleikanna var helgaður verkum frá 17. öld og
segir það kannski eitthvað um efnisvalið að helming-
ur þeirra er eftir óþekktan höfund. Þó að tónskáld í
virtum stöðum hafi á þessum tima verið farin að
merkja verk sín rækilega þá var tónlist enn samin
eins og til almenningseignar. Hugmyndin um höfúnd-
arrétt var í burðarliðnum. Hin nafnlausu 17. aldar
tónskáld skrifuðu því á stundum fyrir ögn lægra sett
fólk eða voru farandtónlistarfólk milli hirða. Kannski
voru þetta bara konur!
18. aldar tónskáldin sem áttu verkin á síðari hluta
tónleikanna höfðu hins vegar ekki gleymt að merkja
þau, nafnkunn tónskáld öH, s.s. Mozart, Femando
Sor og svo Mauro nokkur Giuliani. I verkum þeirra
lék Snorri Öm á gítar en teorban hafði ráðið ríkjum
í fymi hlutanum, stór lúta sem notuð var til undir-
leiks frá miðri 16. öld.
Marta og Snorri náðu að skapa einstaklega
skemmtilega stemningu. Þó teorban hafi verið óþekk
við Snorra í einleiksverkinu sem hann flutti fyrir hlé
þá var tónn hennar almennt mjög fallegur og flutning-
urinn öraggur. Hljómurinn var henni þó ekki alveg
nógu hliðhollur því altari Háteigskirkju virðist taka
dálitið til sín, einkum af tónum á lægra tónsviði. Gít-
arleikurinn eftir hlé hljómaði skýrar og barst betur.
Einleiksverkið eftir Sor, tilbrigði við Malborough eða
Malbrouck-stefið sem við þekkjum við textann „For
he’s a jolly good fellow" var einkennilega innihalds-
laus tónsmíð en gerir tæknilegar kröfur. Sennilega
eitthvað sem gítarsnillingurinn notaði á ferðum sin-
um um alla Evrópu. Auðvitað stórsnjallt að gera til-
brigði við eitthvað sem allir þekkja en pínulítið þreytt
í dag. Marta Guðrún hefúr lengi unnið á sérstakan
hátt með rödd sína og hefur sennilega aldrei verið
betri. Tónninn er hreinn, beinn og bjarthljómandi.
Og nú er komið að stjörnugjöfinni. Þegar saman fer
frábær söngur, jafn frábær hljóðfæraleikur og ekki
bara hugvitsamleg heldur hrífandi tónsmíð þá er hægt
að tala um að hápunkti hafi verið náð. Af þessum á
þriðja tug verka sem flutt voru þetta kvöld þá báru tvö
af. 0 mia Filli gradita eftir óþekktan höfúnd er mis-
kunnarbæn, tær og hrein tjáning í mónðdískum stíl
og flutningurinn ótrúlegur. Hitt var fyrsta Ijóðið af
fimm eftir Giuliani, Abschied eða Kveðja, aftur í frá-
bærum flutningi. í heildina var þetta fádæma notaleg
stund, sérstæð og hrífandi. Sigfríður Bjömsdóttir
Marta G. Halldórsdóttir og Snorri Orn Snorrason
Flutningur þeirra á ástartjóöum frá 17. og 18. öld
var sérstæöur og hrífandi.
Holl áminning
Tónlist
Hrólfur Sæmundsson söngvari
Tónleikarnir voru svo léttir og skemmtilegir að
maöur steingleymdi ósigrinum í Svíþjóö.
Ungur barítonsöngvari, Hrólfur Sæmundsson,
hélt tónleika ásamt Richard Simm píanóleikara í
Salnum í Kópavogi á sunnudagskvöldið. Á efnis-
skránni voru lög sem sjaldheyrð era hérlendis, þar
á meðal aría Ramiros úr óperunni L’heure
Espagnole eftir Ravel og ýmis íslensk lög. Eitt at-
hyglisverðasta atriði tónleikanna var lagaflokkur-
inn Of Love and Death eftir Jón Þórarinsson við ljóð
eftir Christinu G. Rosetti, sérlega hrífandi tónsmíð-
ar með mögnuðum laglínum og hugvitsamlegum pí-
anóleik sem skapar angurværa stemningu á mörk-
um hins napurlega.
Fyrsta atriðið á dagskránni var Áchzen und
erbármlich Weinen úr þrettándu kantötu Jóhanns
Sebastians Bach. Söngvarinn tilkynnti að þessi aría,
sem er áminning um’að fást ekki um fallvaltleika
heimsins heldur horfa til æðri gilda, væri við hæfi
eftir vonbrigðin úr handboltanum. Setti það tóninn
fyrir tónleikana sem vora yfirleitt svo léttir og
skemmtilegir að maður steingleymdi ósigrinum í
Sviþjóð. Túlkun Hrólfs var tilþrifamikil og oft
krydduð alls konar ærslum, sérstaklega vora fimm
„ljóðakorn" Atla Heimis Sveinssonar glæsilega flutt
og lög Griegs opus 25 við ljóð Ibsens skáldleg og til-
fmningarík. Aría Ravels var einnig fallega sungin.
Helsti veikleiki Hrólfs er hve hrá rödd hans er
ennþá, og er auðheyrt að hann á ýmislegt eftir ólært.
Röddin er ójöfn, sérstaklega era efstu tónamir
hljómlausir og suðandi, og textaframburður var
ekki alltaf nægilega skýr á tónleikunum. Ennfremur
háði taugaóstyrkur söngvaranum en það ætti að lag-
ast með aukinni reynslu. Þetta er efnilegur listamað-
ur sem getur náð langt með meiri þjálfun og námi.
Richard Simm lék svo vel að unaður var á að
hlýða. Hann náði silkimjúkum hljómi úr flyglinum
og var leikur hans ávallt öruggur, nákvæmur og
vandaður. Píanóparturinn í aríu Leporellos úr Don
Giovanni eftir Mozart var sérlega áferðarfallegur og
glansandi og hinar hröðu endurteknu nótur í Largo
al factotum svo áreynslulaust spilaðar að píanóleik-
arar í salnum hljóta að hafa fyllst öfund! Simm hef-
ur verið minna áberandi sem meðleikari á tónleik-
um íslenskra stórsöngvara en margir aðrir, og er
svo sannarlega kominn tími til að það breytist. Ef
einhver ætti að vera þar i fararbroddi, þá er það
harrn. Jónas Sen
________________Menning
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Tilnefndir lesa
Fjórir rithöf-
undar sem til-
nefndir era til
Bókmenntaverð-
launa Norður-
landaráðs lesa upp
í Norræna húsinu
í kvöld kl. 20. Þetta
era Kari Aron-
puro (á mynd),
rúmlega sextugt
margverðlaunað
finnskt ljóðskáld
sem les úr ljóða-
bókinni Pomo:n
lumo, Mikael
Torfason, tæplega
þritugur íslending-
ur, les úr skáldsög-
unni Heimsins
heimskasti pabbi,
Eva Runefelt (á mynd), tæplega fimm-
tug sænsk skáldkona, les úr ljóðabók-
inni I djuret og Ole Komeliussen,
hálfsextugur grænlenskur rithöfund-
ur, les úr skáldsögunni Saltstotten.
Verðlaunanefnd Norðurlandaráðs
þingar á Islandi að þessu sinni og verð-
ur tilkynnt á mánudaginn hver hlýtur
hin eftirsóttu verðlaun. Á sunnudag-
inn kl. 14 hefst I Norræna húsinu dag-
skrá þar sem nefndarmenn allra land-
anna segja frá stefhum og straumum í
bókmenntum þjóða sinna.
Böm og trú
Skálholtsútgáf-
an hefur gefið út
nýja bók eftir sr.
Sigurð Pálsson
sem ber heitið
Böm og trú - af
sjónarhóli sálar-
fræði, uppeldis-
fræði og guðfræði.
Þessi bók er hin
fyrsta sinnar tegundar á íslensku.
í bókinni er viðfangsefnið skoðað
frá ólíkum sjónarhomum en alltaf út
frá þeirri sannfæringu að í uppeldi sé
ekkert til sem heitir hlutleysi, ekki
heldur í trúarlegum efnum. Uppaland-
inn er í öllum tilvikum áhrifavaldur.
Rætt er um tengsl mannskilnings og
uppeldis, spurt hvers eðlis trúhneigðin
sé og ræddar kenningar sálfræðinga
um rætur guðsmyndarinnar og um
trúarþroska. Höfundur íhugar tengsl
trúar og siðgæðis og segir frá kenning-
um um siðgæðisþroska og siðgæðis-
uppeldi. Ennfremur er rætt allítarlega
um trúarlegt uppeldi og trúfræðslu á
heimilum og í kirkjum og hlutverk
leikskóla og grunnskóla í trúarlegu
uppeldi og fræðslu. Þá er sérstakur
kafli um guðlaust uppeldi.
Bókin hentar vel sem kennslubók
handa kennaranemum og nemendum í
guðfræði og uppeldisgreinum í fram-
halds- og háskólum, en einnig gagnast
hún foreldrum og öllum sem annast
um böm. Sr. Sigurður hefur einnig
skrifað bækumar Böm og sorg og
Böm og bænir og samið námsefni í
kristnum fræðum. Hann er sóknar-
prestur við Hallgrimskirkju í Reykja-
vík.
Sæmdarmenn
Hugvísinda-
stofhun Háskóla
íslands hefur gefið
út bókina Sæmd-
armenn - Um
heiður á þjóðveld-
isöld. Greinarhöf-
undar era Gunnar
Karlsson, Helgi
Þorláksson, Sól-
borg Una Pálsdótt-
ir, Sverrir Jakobsson og Torfi H. Tul-
inius.
Skilningur á hugmyndinni um heið-
ur í íslenska þjóðveldinu (930-1262)
hefur verið að breytast á síðustu árum.
Hetjur íslendingasagna töldu
skammarlegt að flýja, jafhvel þótt við
ofurefli væri að etja; heiður þeirra
bauð þeim að verja sig. Þetta virðist
mörgum beinlínis óskynsamlegt:
Hvers vegna þessi áhersla á heiður
undir slíkum kringumstæðum? Oftast
hefur þetta verið skýrt með því að
heiður hafi verið tilfmningalegt og ein-
staklingsbundið ástand, en í bókinni
er hafl að leiðarljósi að heiður átti fé-
lagslegar rætur og hafði félagslega
merkingu en var ekki aðeins missterk
tilfinning eða flögrandi hugmynd.