Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.2002, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2002
DV
Helgarblað
Sonja, eiglnkona Leos Tolstojs. HJónaband þeirra Tolstojs færöi henni litla
hamingju. Hún var listræn og haföi áhuga á aö skrifa bækur en hlutskipti
hennar var aö fæöa þrettán bom og missa sjö þeirra.
Ógæfusama
eiginkonan
Leo Tolstoj kynntist Sonju Andreyvnu þegar hún var
barn. Hún var ein þriggja systra og faöir hennar var hirð-
læknir keisarans og góöur kunningi Tolstojs. Sonja var
mislynd strax sem barn, draumlynd og ímyndunargjörn.
„Vesalings Sonja, hún mun aldrei veröa fullkomlega
hamingjusöm," sagöi faöir hennar viö móður hennar.
Tolstoj og Sonja trúlofuðust þegar Sonja var
átján ára. Tolstoj var sextán árum eldri. Hann
átti litríka fortíð að baki, hafði soflð hjá fjölda
kvenna og misst megnið af arfi sínum í fjárhættu-
spiium. Hann vildi ekki leyna konuefni sitt neinu
og ákvað að Sonja skyldi lesa dagbækur hans.
Viku fyrir brúðkaupið las Sonja dagbækumar.
Þessi rómantíska og hrifnæma stúlka komst að
því að maðurinn sem hún ætlaði að giftast hafði
sofið hjá öllum tegundum kvenna, sígaunum og
hórum, konum sem voru vinkonur móður Sonju
og þjónustustúlkum. Og hann átti launson. Sonja
var rauðeygð af gráti og í miklu uppnámi þegar
Tolstoj hitti hana næst. Hún sagðist fyrirgefa
honum en lesturinn
hafði haft djúpstæð
áhrif á hana. Sjálf hafði
Sonja skrifað dagbók frá
ellefu ára aldri en eftir
hjónabandið gaf Tolstoj
henni nýja dagbók og
sagði að þau ættu ekki
að halda neinu leyndu
hvort fyrir öðru og
framvegis ættu þau að
lesa dagbækur hvort
annars.
Ástlaust líf án til-
gangs
Sonju hafði alltaf
langað til að skrifa um
sjáifa sig, systur sina og
fjölskyldu. Hún vissi að
skrif hennar myndu
aldrei jafnast á við skrif
Tolstojs og svo vissi hún
vel af þeirri skoðun
hans að konur ættu ekk-
ert erindi í bókmennta-
heiminn. Hún skrifaði
þó smásögur og sögur
fyrir böm sín. Listrænir
hæflleikar hennar fengu
útrás í teikningum á
dúkkulísum, byggingu
brúðuhúsa og gerð leik-
brúða. Hún hreinritaði
einnig verk eiginmanns
síns. Það var mikið verk
því hann skrifaði illa og
bætti inn setningum
milli lína eða jafnvel á
miðjum blöðum. Það var
því ætíð nóg að gera hjá
Sonju sem svaf venju-
lega ekki meira en fimm
tíma á nóttu. Tuttugu og
sex ára gömul var hún
orðin fimm barna móðir
og börnin voru öll undir
átta ára aldri.
Það var Sonju mikið
áfail þegar sonur henn-
ar Pétur lést tæpra
tveggja ára. „Hann var
svo skýr og hamingjusamt bam,“ skrifaði Sonja í
dagbók sína. „Ég elskaði hann svo mikið og nú er
allt svo tómlegt síðan hann var jarðaður í gær.“
Sonja fæddi annan son sem lést tíu mánaða gam-
all. Næsta bam var dóttir sem lifði einungis í
klukkustund. Sonja hafði lifað mikla harma. Tol-
stoj bar sig betur en var orðinn ansi erfiður
fjöskyldu sinni. Hann hætti að mestu að skrifa og
einbeitti sér að því að boða eins konar kristileg-
an bændasósíalisma, klæddist eins og bóndi og
hélt daglega út á akurinn til að plægja.
Þegar Sonja varð barnshafandi að tólfta barni
þeirra hjóna var hún á barmi örvæntingar. Hún
vildi ekki eignast annað bam og kveið þeim
kulda sem eiginmaður hennar sýndi henni í
hvert sinn sem hún var með bami. Hún skrifaði
í dagbók sína: „Ég er ekkert nema vesæll, fótum-
troðinn ormur sem enginn vill, enginn elskar, til-
gangslaus vera með morgunógleði og útþandan
kvið.“ Sonja fæddi þrettán börn en hjónin misstu
enn eitt bam sitt þegar sonur þeirra Alexei lést
fimm ára gamall.
Eiginmaður á flótta
Hjónaband Tolstojs og Sonju varð æ erfíðara
með árunum og Sonja var á mörkum geðveiki.
Hún var nú orðin sannfærð um að Tolstoj væri
hommi og ætti í ástarsambandi við vin sinn
Chertkov. í hvert sinn sem hún sá Tolstoj yfir-
gefa húsið laumaðist hún á eftir honum, sann-
færð um að hann væri að fara að hitta elskhuga
sinn. Hún fann bréf sem Tolstoj hafði skrifað og
falið. Þar ávarpaði hann hana og lokaorðin vom:
„Þú hefur gefið heiminum aUt sem þú gast; mikla
móðurást og hefur fært margar fómir; fyrir það
verður að meta þig. En á síðasta hluta lífs okkar
saman, síðustu sextán árin, hafa leiðir okkar skil-
ið. Ég get ekki litið á mig sem þann seka; ég veit
að ég hef breyst en mér var ómögulegt annað en
að breytast."
Eitt kvöldið laumaðist Sonja inn í herbergi Tol-
stojs og sneri þar öllu við til að leita að erfðaskrá
hans en hún óttaðist mjög að hann hygðist gera
fjölskyldu sína arflausa. Tolstoj var nóg boðið.
Sannfærður um að eiginkona sín væri vitskert
ákvað hann að leggja á flótta. Hann var 82 ára
gamall en yfirgaf heimili sitt og hugðist leita
skjóls frá eiginkonu sinni í klaustri. Hann skrif-
aði dóttur sinni og sagði: „Segðu henni (Sonju) að
ég þrái einungis eitt, að vera frjáls frá henni, frá
falsi hennar, tilgerð og hatrinu sem hún er full
af.“ Þegar Sonja komst að flótta eiginmanns síns
reyndi hún að fyrirfara sér með því að henda sér
í tjöm en dóttir hennar og ritari Tolstojs björg-
uðu henni.
Við dánarbeð
Yngsta dóttir hjónanna, Sasha, fór á fund fóð-
ur síns og taldi hann á að koma með sér til
Kákasus. Ferðin var löng og þau urðu að skipta
um lest nokkrum sinnum og biðu í kulda. Tolstoj
var gamall maður og veiktist. Honum var boðin
gisting í húsi jámbrautarstjórans við jámbraut-
arstöðina í Astapovo sem síðar var kennd við
Tolstoj. Þangað hélt Sonja ásamt þremur bömum
sínum. Þegar þangað var komið var ákveðið að
ekki væri ráðlegt að Tolstoj yrði sagt frá komu
Sonju þar sem það gæti komið honum úr jafn-
vægi og flýtt fyrir dauða hans. Fréttimar af flótta
Tolstojs höfðu borist um heimsbyggðina og blaða-
menn og ljósmyndarar þyrptust á svæðið. Þegar
ljóst var að Tolstoj var að kveðja heiminn sagði
læknir nokkur að rangt væri að meina eiginkonu
að sjá mann sinn áður en hann dæi. Kallað var á
Sonju. Hún gekk að rúminu þar sem eiginmaður
hennar lá í dái, kyssti hann á ennið og féll á hné.
„Fyrirgefðu mér,“ sagði hún. „Ég hef aldrei elsk-
að neinn nema þig.“ Tolstoj gaf upp öndina stuttu
síðar. Sonja grét og lagði höfuð sitt á brjóst hans.
Þegar Andrei, sonur Sonju, féll í fyrri heims-
styrjöldinni heimsótti sorgin hana að nýju og
hún talaði um fátt annað. Þegar hún lagðist bana-
leguna lét hún kalla dætur sínar tvær til sín.
„Ertu að hugsa um pabba?’“ spurði Tanja, dóttir
hennar. „Stööugt, stöðugt, það kvelur mig að mér
samdi ekki betur við hann,“ sagði Sonja og bætti
við: „Áður en ég dey, Tanja, langar mig til að
segja þér að ég elskaði aldrei, aldrei neinn annan
en hann.“ Sonja lést 75 ára gömul. Hún hafði ver-
ið gift Tolstoj í 48 ár, fætt þrettán böm og séð á
eftir sjö þeirra í gröfina.
Ljóö vikunnar
Hefnd

Tarzan
Umsjón:
Koibrún
Bergþórsdóttir
Margradda
skáldsaga
A Chain of Voices eftir André
Brink
ANÐRESRINK
ACHAINOF
André
Brink er í
hópi bestu höf-
unda Suður-
Afríku. Nelson
Mandela las
bækur hans í
fangelsi og
sagði þær hafa
gefið sér mik-
inn styrk.
Chain of Voices er grlðarlega
áhrifamikil bók sem segir frá morði
á rikum landeiganda. Þrælar hans
eru sakaðir um morðið. Persónur
sögunnar skiptast á að lýsa atburð-
um. Sterk persónusköpun í mikilli
sögu um grimm örlög.
Vissar hugsanir eru bœn-
ir. Sum augnablik er sál-
in á hnjánum hver sem
staða líkamans kann að
vera þá stundina.
Victor Hugo
Allar bækur
1. Lost in lceland.
Siqurqeir Siqurjónsson
2. Albúm. Guðrún
Eva Mínervudóttir__________
3. Ýmislegt um risafurur og
timann. Jón Kalman
4. Korkusaga.
Vilborq Davíðsdóttir
5. Dönsk-isl./ísl-dönsk orðabók
6. Ensk-ísl./isl-ensk orðabók
7. Dönsk-íslensk skólaorðabók
8. Grafaþöqn. Arnaldur Indriðason
9. islensk stafsetninqarorðabók
10. Lífið í jafnvægi.
Anna Valdimarsdóttir
Skáldverk
1. Albúm. Guðrún Eva Mínervu-
dóttir
- eftir Geröi Kristnýju
Bak vlð augu þín
önnurkona
sem fer höndum
um huga þinn
nóttlri hylur mlg
svörtu sjall
og rekur frá mér drauga
í draum þlnn lœðl ég
vörðulausrl þoku
vef dökku hárl
um hvítan háls þlnn
og herði að
svo þer ég ást mína út
urða í dauðrl Jörð.
er mannlífsstúdía
Eiríkur Jónsson blaðamaður segir frá sinni uppá-
haldsbók, sögunni um Tarzan apabróður
„Upphaflega útgáfan af Tarzan
eftir Edgar Rice Burroughs er
uppáhaldsbókin mín. Þá útgáfu
lánaði Gunnlaugur Snædal
kvensjúkdómalæknir mér þegar
ég var níu ára. Hann hafði átt
hana sem barn á Jökuldal. Hún
var í tveimur bindum í leður-
bandi og snjáð enda verið lesin
af mörgum. Þetta er mikil
spennusaga sem ég las af áhuga
en skildi hana ekki fyrr en þrjá-
tíu árum seinna þegar ég komst
að því að þessi saga er ekki
Tarzans-saga í Walt Disney-stíl
og ekki einungis dýrafræði held-
ur fyrst og fremst mikil mann-
fræði. Mannlífsstúdía sem
Burroughs yfirfærir á dýr. Sem dæmi um þetta
má nefna hýenumar sem fara um í hópum í
myrkri og ráðast aftan að fólki en maður þarf
ekki annaö en að smella fmgram þá stökkva þær
í allar áttir og forða sér. Þær koma aldrei framan
að manni og koma aldrei i björtu og koma aldrei
einar. Ég ætla ekki að nefna neinn
stjómmálaflokk en kannastu við
lýsinguna?
Að mínu mati er Tarzan ein-
hver merkilegasta skáldsaga sem
hefur verið skrifuð og sú bók sem
mér hefur likað best. Ég hef líka
afskaplega gaman af Bör Börssyni
og hún er á vissan hátt lík Tarzan
því hún er mikil stúdia á mann-
legu eðli.
Ég hef lika gaman af ungu
bresku höfundunum sem skrifa
kallabókmenntirnar, á svipaðan
hátt og femínistar skrifuðu út frá
reynsluheimi kvenna. Þessar
bækur lýsa hugarástandi mið-
aldra manna sem hafa þurft að
lifa við feminismann og aðlagast honum í fjöl-
skyldulífi og ástum, ástand sem er alveg sambæri-
legt á við móðuharðindin. Þessar bækur era skrif-
aðar af miklum húmor og eru það eina sem hefur
komið fram af viti í bókmenntaheiminum í lang-
an tíma.“
2. Ýmislegt um risafurur og tímann.
Jón Kalman
3. Korkusaga. Vilborg
Daviðsdóttir
4. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason
5. Kaldaljós. Viqdís Grímsdóttir
6. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
7. Salka Valka.
Halldór Kiljan Laxness
8. Ást á rauðu Ijósi.
Jóhanna Kristjónsdóttir
9. Islandsklukkan.
Halldór Kiljan Laxness
10. Sjálfstætt fólk.
Halldór Kiljan Laxness
Metsölulisti Eymundsson 15.-21. ágúst
Kiljur
1.SUMMER PLEASURES.
Nora Roberts
2.THESMOKE JUMPER.
Nicholas Evans
3. ENVY. Sandra Brown
Listinn er frá New York Times