Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.2002, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2002
DV
Menning
15
Lítið kraftaverk
Saga um máf og
köttinn sem
kenndi honum að
fljúga er dýrasaga
eftir chileskan höf-
und, Lúis Sepúl-
veda, en hún gerist
í Hamborg og segir
frá kettinum Zor-
basi sem ætlar að
nýta tímann á
meðan íjölskyldan hans (þ.e. sú
mennska) er í sumarfríi og slappa ær-
lega af. En máfurinn Kengah kemur í
veg fyrir það þegar hún deyr á svölun-
um hjá honum. I dauðateygjunum
verpir hún einu eggi og fær Zorbas til
að lofa sér þvi að unga út egginu, ann-
ast ungann og kenna honum að fljúga.
Kettir og fuglar eru óvinir í hugum
flestra og því er einkar gaman að lesa
sögu þar sem þessir náttúrulegu fjend-
ur ná saman. Sagan minnir okkur á að
það að vera óvinur einhvers er ekki
óumflýjanlegt eða eðlilegt, hvort sem er
hjá dýrum eða mönnum. Zorbas stend-
ur við loforð sitt og kemur egginu til
máfs, með hjálp annarra katta við
Hamborgarhöfn. En eins og ítalski lið-
þjálfmn segir (en svo kallast aðalkött-
urinn við höfnina og minnir sá nokkuð
á guðfeður í mafiunni): „Vandi eins
hafnarkattar er vandi allra hafiiarkatt-
anna.“ (37)
Kettimir eru ólíkar persónur og nær
hver og einn að standa lesanda lifandi
fyrir hugskotssjónum. Zorbas er latur
en samviskusamur köttur sem tekur
skuldbindingar sinar mjög alvarlega.
ítalski liðþjálfmn þykist vera Tony
Soprano en á í mesta basli með Ritar-
ann sem er nokkurs konar undirköttur
hans en tekur alltaf mjálmið úr munn-
inum á honum. (Reyndar er sá brand-
ari kannski fulloft kveðinn.) Að lokum
má nefiia Þannsemalltveit en sá er al-
fræðingur í hópi katta og telur að allt
sé hægt að læra af bókum, meðal ann-
ars máfaflug. Persónusköpun kattanna
er því með mikjum ágætum og sama
má segja um þá máfa og menn sem
koma við sögu.
E—g
Kettimir lenda í miklum vanda við
að koma rnáfmum, sem kallast Lukka,
á legg en mestu vandræðin hefjast þó
þegar á að kenna Lukku að fljúga. Hún
trúir því nefnilega ekki sjálf að hún
geti flogið enda fmnst henni hún frek-
ar vera köttur en fugl. Alfræðiorðabók
Þesssemalltveit kemur að litlu gagni
enda erfítt að læra að fljúga aðeins
samkvæmt kenningum. Að lokum
grípa kettimir til þess ráðs að draga
þriðju dýrategundina inn í málið,
mennina.
Þessi saga er skemmtilegt samspil
katta, manna og fugla sem hver talar
sitt tungumál og reyndar má kalla
tungumálakunnáttu kattanna ansi
mikla þar sem þeir geta mjálmað á
málum margra tegunda og í manna-
máli kunna þeir mörg tungumál. Þó að
íslendingar séu óvanir dýrasögum er
þessi saga vel þess virði að lesa enda er
hoðskapur hennar góður og frásagnar-
aðferðin skemmtileg. Hún minnir okk-
ur á að ólíkar tegundir geta hjálpast að
og að hvert líf er kraftaverki líkast.
Katrín Jakobsdóttir
Lúis Sepúlveda: Saga um máf og köttinn sem
kenndi honum að fljúga. Tómas R. Einarsson
og Kristín Svava Tómasdóttir þýddu. Anna
Cynthia Leplar teiknaói myndimar. Mál og
menning 2002.
Hljómdiskar
Tvö og tvö
Einhver kann
að ætla að geisla-
diskurinn með
Þóru Einarsdótt-
ur sópran og
Birni Jónssyni
tenór innihaldi
dúetta, því þau
standa svo þétt saman á myndinni
framan á diskinum, en svo er þó ekki,
nema rétt í lokin. Lögin eru eftir
Schumann, Wolf, Strauss, Fauré og
fleiri, og til að hafa einhverja heildar-
mynd á efnisskránni eru tvö lög eftir
hvert tónskáld. Helga Bryndís Magn-
úsdóttir leikur með á píanó, nánar til-
tekið Steinway-flygilinn í Salnum í
Kópavogi.
Nú ætla ég að hyrja á öfugum enda
og fjalla um píanóleikinn fyrst, því
hann skiptir miklu máli. Leikur
Heigu Bryndísar er vandaður, ná-
kvæmur, túlkunin I anda hvers tón-
skálds og hún styður söngvarana
ágætlega. Það breytir þó engu um að
flygillinn hljómar ekkert sérstaklega
vel á upptökunni, hann er of tær og
kaldur fyrir þá tónlist sem verið er að
flytja. Það liggur við að maður sakni
gamla Bösendorfersins, sem þrátt fyr-
ir miklar takmarkanir hefur sál! At-
hyglisvert er að bera saman píanó-
hljóminn á þessum geisladiski og
þeim sem kom út nýlega með Kristni
Sigmundssyni og Jónasi Ingimundar-
syni, en þar leikur Jónas á gamla
flygilinn. Hljómur Bösendorfersins er
miklu fyllri og hlýrri, og auðheyrt er
að hann er heppilegra hljóðfæri til
undirleiks, a.m.k. í upptöku.
Rétt eins og píanóleikurinn er söng-
ur þeirra Þóru og Björns fallegur,
túlkunin „rétt“ og samkvæmt bók-
inni. Þau lifa sig inn í þær tilfínning-
ar sem lögin fjalla um, en það er ekki
nóg. Engin dýpt er í túlkuninni, það
er eins og þau hafi aldrei reynt neitt
af þessu sjálf sem þau eru að syngja
um, og því tekst þeim ekki að miðla
neinu markverðu til hlustandans.
Vissulega er þetta vel unninn geisla-
diskur í alla staði, og upptaka Hall-
dórs Víkingssonar er prýðileg, en þeg-
ar neistann vantar er lítið varið í
þetta allt.
Jónas Sen
Þðra & Björn. Lög eftir ýmis tónskáld. Út-
gáfufélagið Heimur hf.
Bjargvættur á súlustað
Aðalpersóna
Crazy, fyrstu
skáldsögu hins
komunga Benja-
mins Leberts, er
byggð á ævi hans
n jj r ? Y sj álfs. Bók-
” menntalegur for-
faðir sögupersón-
unnar Benjamins
hlýtur þó að telj-
ast vera Holden Caulfield, aðal-
persóna Bjargvættarins í grasinu
eftir J.D. Salinger og ein þekktasta
skáldsagnapersóna 20. aldar.
Rétt eins og Caulfield er Benja-
min á eilífu flakki milli heimavist-
arskóla sem hann er rekinn úr jafn-
harðan. Ástæðan er þó ekki óút-
skýrt eirðar- og agaleysi eins og í
tilfelli Caulfields heldur stærðfræði-
blinda sem fer saman við fötlun
Benjamins. Hann er lamaður í
vinstri fæti og hendi og á erfitt með
flestar hreyfmgar.
Benjamin er þannig að flestu leyti
alger andhetja. Honum virðist ekk-
ert til lista lagt nema þetta eitt að
hann getur sagt frá og hann íhugar
hlutskipti sitt og veltir því fyrir sér
af hreinskilni og stundum merki-
legu innsæi.
í heimavistarskólanum Neu-
seelen eignast Benjamin vini sem
svipað er ástatt um; hver þeirra hef-
ur sinn djöful að draga. Þeir bindast
strax sterkum vináttuböndum og
sameinast í því sem viö er að vera á
dæmigerðum heimavistarskóla,
fikti við bjór og sígarettur ásamt
æsilegum heimsóknum yfir á
heimavist stelpnanna. Hámarki nær
bræðralagið í flótta þeirra til
Múnchen á vit óvissunnar þar sem
leynist óvæntur bjargvættur á súlu-
stað sem kemur þeim aftur á réttan
kjöl.
Crazy er vissulega tilbrigði við
kunnuglegt stef: unglingur í krísu,
fjör á heimavist, fyrsta kynlífs-
reynslan og svo framvegis. En hún
er annað og meira. Sögumaðurinn
Benjamin og vinir hans hafa upplif-
að grimmd unglingsáranna í ríkara
mæli en flestir jafnaldrar þeirra.
Þeir eru allir utanveltu á einn eða
annan hátt og þurfa að finna sína
eigin leið til að lifa af i heimi sem er
þeim um margt andsnúinn. Lif
þeirra snýst ekki bara um tilraunir
með fullorðinsleiki eins og drykkju
og kynlíf, heldur er það leit að hald-
reipi og sjálfsmynd sem stundum
tekur á sig form heimspekilegra
vangaveltna, stundum óvæntrar
samúðar og samkenndar.
Það er svo auðvitað lítið krafta-
verk að sautján ára strákur skuli
skrifa svona bók, skuli takast að sjá
þennan tíma og angistina sem fylgir
honum utan frá og miöla því í sann-
færandi sögumannsrödd. Stillinn er
einfaldur og hann er laus við tilgerð
og reynir hvorki að vera háfleygur
né að líkja eftir unglingamáli.
Magnús Þór Þorbergsson heldur vel
á þessu í íslensku þýðingunni.
Jón Yngvi Jóhannsson
Benjamin Lebert: Crazy. Magnús Þór Þor-
bergsson þýddi. Forlagiö 2002.
ArmúU 17, toa Reyk/aidl
slml, 533 IZ34 fax, 5GB 043^
Leigan i þmu hverfi