Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.2003, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 7. MARS 2003
Menning_________________________________________________________________________________________________________________________DV
Umsjón: Silja Aöaisteinsdóttir silja@dv.is
í kvöld veröur opnuö á Kjarvalsstöðum
einkasýning á nýjum verkum eftir Helga
Þorgils Friðjónsson. Þetta er stór dagur í
lífi listmálarans, ekki aöeins vegna þess að
þetta er stœrsta einkasýning hans í ein níu
ár heldur líka vegna þess aö hann er fimm-
tugur i dag. Á verkum hans má sjá að
hann stœkkar heldur viö sig; málverkin eru
mörg svo stór aö þau þurfa mikiö rými ein
og sér, þar aó auki er ein sería upp á fimm
stór málverk, 205X200 sm hvert og því tíu
metrar í heild. Á þeim gengur nakinn maö-
ur meö hauskúpu í höfuös staö og orf og Ijá
um öxl. Þegar rööin er skoöuö í heild sést
aö orfiö hreyfist örlítiö í göngutakti manns-
ins, öldurnar í baksýn líka.
Það er til heilmikils mælst að bjóða verk sem
tekur tólf metra af vegg en Helgi er hinn róleg-
asti yíir því. „Ég er auðvitað að koma á fram-
færi ákveðinni listhugsun og vel þá stærð fyrir
myndverkið sem ég held að vinni sem best og á
sem áhrifaríkastan hátt með myndefninu,“ seg-
ir hann.
DV-MYNDIR GVA
Helgi á uppskeruhátíð
Hér er vísaö í klassískar evrópskar uppskeruhátíðarmyndir en meö íslenskum áherslum.
fegurðar og þekkingar
Húmor eða drama
Annað verk sem athygli vekur er geysistórt
málverk af afskomum blómum i vasa á hlut-
lausum gmnni meö himin í baksýn. - Blóm,
Helgi?
„Ég hef lengi málað uppstillingar og sumar
þeirra mynda hafa ratað inn á sýningar hjá mér
en þær hafa kannski aldrei verið svona stórar
og afgerandi," segir hann. „Þessar myndir,
bæði blómin og myndaröðin af manninum með
ljáinn, eru eins konar tillag við þijú-fjögur-
hundrað ára hefð uppstillingamynda í mynd-
list. Á ítölsku heitir þetta „natura morte“ eða
dauð náttúra. Á myndunum mínum má sjá
A forsendum
- Helgi Þorgils heldur upp á fimmtugsafmæli sitt með stórri einkasýningu á Kjarvalsstöðum
mörg einkenni slíkra mynda: skordýrin, tákn
eyðingarinnar, hauskúpuna, tákn dauðans, fiðr-
ildi og fugl, tákn augnabliksins sem er svo
hverfult. Þrátt fyrir allt hefur maðurinn ekki
enn náð tökum á eilifðinni."
Helgi hefur haldið fjölda einkasýninga hér á
landi og víða erlendis, á Ítalíu, Spáni, Hollandi,
Þýskalandi, Sviss og Norðurlöndum auk þess
sem verk hans hafa verið á samsýningum um
allan heim. Oftast heldur hann sýningar á ítal-
íu, jafnvel oftar en hér heima.
„Aðalgalieríið mitt er i Míianó en sá sem rek-
ur það sendir myndimar víðar á sýningar. Þær
hafa fengið ágæta athygli en ítalimir eiga samt
erfitt með einhveija þætti í þeim sem þeim
finnst norrænir að kyni,“ segir Helgi. „Ég segi
stundum sögu af ítölskum listfræðingi sem hef-
ur oft fjaliaö um myndimar mínar og er yfir-
leitt jákvæð þótt hún láti þennan drunga stund-
um trufla sig. Hún kom einu sinni til íslands og
sagðist skilja myndimar betur eftir það. Einn
morgun fór ég með hana á
Kaffivagninn, þetta var í
ágústbyrjun og skýjað,
stór ský og mikil eins og
oft á þeim árstíma. Hún
greip um höfuðið og sagði:
„Too dramatic for me!“
Þeir eiga stundum erfitt
með það sem þeim finnst
stórkarlalegt og á ein-
hvem hátt flókið en jafn-
framt sýnist mér vera
gegnumgangandi áhugi á
góöu málverki, og þar
held ég að ég komi inn í
málið."
- Nú frnnst mér mynd-
irnar þínar frekar ein-
kennast af húmor en
drama...
„Ég held að ég blandi
þessu tvennu sarnan," seg-
ir Helgi. „Ég nota húmor-
inn aldrei beint heldur
skapast í myndunum
óvenjulegt samhengi sem
getur orðið kímilegt."
- Ég meina ekki að
kímni þín sé groddaleg, að
þú sért að segja brandara
í myndunum þínum,
húmorinn er miklu frem-
ur ljóðrænn og fmgerður.
„Það er reyndar oft
nefnt í umræðu um ís-
lenska list, samanber Sig-
urð Guðmundsson, Krist-
ján bróður hans og fleiri,"
segir Helgi.
Opnar myndir
Á glaðlegri mynd með fljúgandi harmoniku-
leikara og berum strák að blása sápukúlur vís-
ar Helgi í frægar uppskeruhátíðarmyndir frá
fyrri öldum, til dæmis eftir Titian. Og við hlið-
ina á henni er mynd af öðru klassísku viðfangs-
efni, málaranum og fyrirsætu hans.
„Hún heitir Heimurinn málaður," segir
Helgi, „og þetta er eins konar sjáífsmynd.
Málarinn á myndinni er að mála myndina sem
hann er sjáifur á. Með honum og módeli hans
er svanurinn sem hefur ótalmargar listsöguleg-
ar skírskotanir. Þar er ég að takast á við bæði
listasöguna og lífið sjáift, þ.e.a.s. tilvistarspum-
inguna.“
- Svanir hafa löngum heillað þig.
„Já, en löngu áður en það gerðist var ég einu
sinni í fjallgöngu á kaldranalegu vori fyrir vest-
an. Þá sá ég svanapar í nöturlegu, grábrúnu,
vetrardauðu landslagi, og mér fannst þau eins
og tákn fyrir lífkeðjuna. Svolítið rómantísk
mynd. í ljóðum er svanurinn bæði vorkoma -
svanasöngur á heiði - og dauði, svanasöngur-
inn. Svo era náttúrlega ævintýrin og sagan af
því hvemig Seifúr komst yfir Ledu. En auðvit-
að á ekki að lesa þetta á svona einfaldan máta,
það getur komið tóm vitleysa út úr því. Mynd-
imar mínar eiga að vera opnar og þær eiga að
höfða bæði til þess sem hugsar um og hefur
áhuga á listum og líka vera til einhvers fyrir
aðra.“
Spurningin um fegurðina
Helgi hafði það eftir listunnendum á Ítalíu að
það yrðu heihniklar breytingar á myndum hans
miHi sýninga þar sem algengast er að menn
haldi sínu striki, og hann hefur gaman af þess-
um ummælum vegna þess að margir hér heima
segja að hann sé alltaf að mála þessa sömu
nöktu karla - „sem þýðir auðvitað með öðrum
orðum að þeim fmnst ég afltaf hjakka í sama
farinu," bætir hann við hlæjandi.
- Þó þarf ekki að fara langt aftur á ferli þín-
um til að sjá afar miklar breytingar og þú legg-
ur miklu meira upp úr vönduðu handbragði -
fegurð - nú en áður.
„Ég álít að myndimar sem ég gerði til dæm-
is í kringum 1980 hafi verið hráunnar en þær
vora rétt unnar á þeim tíma,“ segir Helgi, „og
vinnubrögð á hverjum tíma era í samræmi við
það sem ég er að hugsa á þeim tíma. í skóla
þótti ég þokkalegur hæfileikamaður hvað varð-
aði tækni og á seinni hluta námstímans fór ég
að vinna gegn þvi, bæði sem uppreisnarmaður
og í eins konar tilvistarrannsókn. En þegar all-
ir vora komnir á kaf í svo kallað nýja málverk
fór mig að langa til að vinna meira á forsendum
fegurðar og þekkingar - og á þá náttúrlega við
það alhliða. Maður hafði einhverja þekkingu og
tæknigetu en vann gegn henni áður til að ná
fram gagnrýni á veruleikann með
afhelgun efhis og sögu, en á þessum
tímapunkti fór ég að velta fyrir mér
hvort ég næði því ekki betur með
því að beita kunnáttunni með for-
merkjum þekkingarinnar og hugsa
um hvað það er sem fólk kallar al-
mennt fegurð. Ég velti fyrir mér
hvort maður gæti ekki notað það
svæði sem efnivið, og þá fór ég að
skoða af áhuga norrænu endurreisn-
ina sem er allt öðruvísi en sú
ítalska, Dúrer, Cranach og fleiri.
Einnig pre-rafaelistana sem predik-
uðu það að endurreisnin hefði i og
með eyðilagt það sem þeir kölluðu
list með því að líta á manninn sem
snihing, gera úr honum guði líka
veru en áður var hann starfsmaður
guðs.“
Sjálfsmyndir?
Helgi tínir fram litlar myndir þar sem hann
leikur sér að málverki eftir Rafael af heilögum
Sebastian. Ein er hrein eftirmynd af málverki
Rafaels, á annarri hefur Sebastian fengið andlit
Helga, á þeirri þriðju er Helgi kominn í stað
Sebastians en í sömu stellingu og með ör í hendi.
„Sjálfsmyndimar ber ekki að líta á þannig að
þær séu endilega af mér heldur alveg eins af
þér,“ segir Helgi. „Þetta er hinn almenni maður
þó að ég sitji fyrir sjáifur. Á myndunum mínum
fyrir 1980 er ég meira að vinna með ímynd
manns en sérstaka persónu, og mér fannst það
ekki nóg. Mér fannst ég taka meiri ábyrgð ef ég
setti sjálfan mig inn á myndimar. Ég yrði að
þola það sem ég gæti ætlað öðrum að þola. Síðan
hef ég gengið nær og nær sjálfum mér og ég held
að þetta hafi verið gott skref.“
- Svo þú ert þarna með hauskúpuna?
„Já, eða þú,“ segir Helgi stríðnislega.
- Er gaman að opna stóra sýningu á Kjarvals-
stöðum?
„Ja, gaman," segir hann og dregur við sig
svarið, „þetta er alla vega viss hreinsun! Síðustu
tvær sýningamar mínar vora fremur litlar og sú
síðasta stóra í Listasafni íslands 1999 var yfirlits-
sýning og ekki þannig lagað tengd tímanum þeg-
ar hún var sett upp. Ég þarf stórt rými ef vel á
að vera, ekki endilega til að hlaða í það heldur til
að geta haft bæði stórar og litlar myndir og óhk
myndefni. Úti er algengast að vera í litlum gall-
eríum, þá er maður með eina til tvær stórar
myndir og kannski tíu minni. Nú get ég breitt úr
mér.“
Sýning Helga Þorgils verður opnuö almenn-
ingi í fyrramálið kl. 10 og er opin alla daga kl.
10-17 til 11. maí. Hann veröur með listamanns-
spjall á Kjarvalsstöðum á sunnudaginn kl. 15.
Málarinn, málverklð og módeliö
Blómin í vasanum eru dauö en á myndinni lifa þau ævinlega.