Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.2003, Qupperneq 15

'mr
ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 2003 SKOÐUN 15
Breytt viðhorf til
Bandaríkjanna
MKJALLARI
Sigurður Antonsson
framkvæmdastjóri
Þeir sem ekki eru með okkur
eru á móti okkur, sagði Bush
forseti einfaldlega þegar inn-
rásin í frak var ákveðin. Amer-
íkumenn hafa alla jafna ekki
kafað djúpt til að kanna viðhorf
annarra þjóða til þeirra sjálfra,
enda er líklega flestum þar á bæ
það ekki efst í huga.
Ameríka er stórkostleg, endurtók
Clinton, þáverandi forseti. Og því
skyldi hún ekki vera það á sinn hátt
fyrir íbúana, einkum þegar þarf að
halda einingunni? En hvers vegna
er sífellt verið að klifa á þessu í Am-
eríku ef allt er svo slétt og áferðar-
fallegt. íslendingar hafa rekið sig á
það, eins og fleiri, að Bandaríkin
gera sér ekki alltaf far um að kanna
sjónarmið fbúa á þeim stöðum þar
sem þeir vilja hafa ítök.
Þeim kom á óvart árás Japana á
Pearl Harbour. Seigla og harðfylgi
fátækra íbúa Vfetnams kom þeim í
opna skjöldu. Einhliða stuðningur
þeirra við fsrael og hernaðarupp-
byggingu þar, með skæðustu víg-
tólum sem völ er á, virðist heldur
ekki raska ró þeirra eða valda mót-
vægisaðgerðum. Bandaríkin hafa
verið sökuð um að hafa ráðist inn í
Irak til að ná yfirráðum yfir olíu-
lindunum. Olíuverð hefur ekki
lækkað í kjölfar innrásarinnar hafi
þeir talið ástæðu til að brjóta upp
samráð OPEC-ríkjanna um olíu-
verð. Jafnvel þótt aðalásetningur-
inn hafi verið að varpa illræmdum
einræðisherra af stóli þá hverfur sú
röksemd í skuggann af þeirri stað-
reynd að Kastró heldur upp á
fimmtíu ára byltingarafmæli, óá-
reittur við túngarð Bandaríkjanna.
Vinstri-grænir, hinir staðföstu
Hér á landi hafa menn ekki held-
ur haft mikla tilburði til að skii-
greina hálfrar aldar varnarsamstarf
við Bandaríkin upp á nýtt eða meta
sjálfstætt varnir eyþjóðarinnar
norður í höfum. íslendingar urðu
fyrstir til að styðja ísrael við að
koma á sjálfstæðu ríki í Palestínu
en viidu þó ekki veita flóttamönn-
um af gyðingaættum landvistar-
leyfi á stríðsárunum. Þannig eru
andstæður í málflutningi þjóða og
svo virðist sem hver sé sjálfum sér
næstur þegar um hagsmuni er að
ræða. Sjálfstæðri íslenskri utanrík-
isstefnu er tekur mið af hagsmun-
um ríkja í Norður-Atlantshafi,
Grænlands og Færeyja þar á meðal,
er varla fyrir að fara nema í sam-
starfi hjá Nató. Þegar því sleppir
fylgjum við í blindni stóra bróður í
vestri, teljum okkur meðal hinna
staðföstu, en erum í raun ósjálf-
stæðir.
Aðeins Vinstri-grænir hafa hald-
ið uppi staðfastri stefnu í utanríkis-
málum sem þjónar breyttum hags-
munum Islendinga. Samfylkingar-
fólk hefur látið uppi hræðslustefnu
í varnarmálum og talið að fslend-
ingar gætu ekki rekið skammlaust
einn alþjóðaflugvöll.
Þegar kemur að því að meta am-
erísk áhrif hér á landi erum við
heldur betur vilhöll undir allt er
kemur frá Ameríku. Einkum þó
EFTIRÖPUN ENGILSAXNESKRAR FRÉTTAMENNSKU BIRTIST f ÝMSUM MYNDUM: Enginn þykir maður með mönnum nema hann hafi lesið tvö eða fleiri dagblöð úr Nýju-Jórvík fyrir hádegi.
bíó- og sjónvarpssamsuðuna sem
hér er dreift seint og snemma inn á
hvert heimili og í kvikmyndahús úti
um allt land.
Gagnrýnislaust er hellt yfir
landslýð alls konar amerísku létt-
meti sem enginn hefur verið spurð-
ur um hvort hann vilji. Engu er lík-
ara en innkaupastjórar íslensku
sjónvarpstöðvanna hafi verið heila-
þvegnir, þar á meðal þeir er vinna
fyrir íslenska ríkið. Engilsaxneskra
áhrifa gætir að mestu í vali á sjón-
varpsefni og æ sjaldnar sést efni frá
öðmm þjóðlöndum.
Fréttamenn og fréttaskýrendur
em engu betri því að enginn þykir
maður með mönnum nema hann
hafi lesið tvö eða fleiri dagblöð frá
Nýju-JómTc fýrir hádegi. Þannig
birtist eftiröpun engilsaxneskar
fréttamennsku í ýmsum myndum -
sumt æskilegt en annað miður gott.
Nýir stjórnmálamenn fara ekki var-
hluta af persónulegri hnýsni og
gömul umferðabrot verða tilefni
vafasamra frétta rétt eins og f Kali-
form'u.
Skúrkar og spilavíti
En þótt flestir fslendingar séu
grænir eða heiðbláir fyrir amerísk-
um áhrifúm em aðrir brenndir eftir
bitra reynslu af Bandaríkjamönn-
um. Eftirtektarvert var að Flugleið-
um fór fyrst að græðast fé þegar fyr-
irtækið fækkaði Ameríkuferðum og
dró úr lággjaldaframboði á Amer-
íkuleiðunum. í 50 ár héldu þeir
uppi flugi með lágum fargjöldum -
fyrir alla aðra en fslendinga! Afrek
út af fyrir sig því hér hefur myndast
stór stétt svonefndra „flugáhafna".
Og skemmst er að minnast ör-
laga Bonus Stores og óvæginna lög-
sókna að amerískri fyrirmynd á
hendur Baugsmönnum. Sömu
sögu er að segja af sumum við-
skiptum fslendinga við Kanada-
menn eins og greint hefur verið ít-
arlega frá f si'ðdegisblaðinu. ís-
lensku fiskframleiðendurnir hafa
ekki flegið feitan gölt í fisksölu til
Ameríku og nú á að véla íslenska
sauðfjárbændur til að senda sem
mest kjöt á duttlungafullan Amer-
íkumarkað. Markaðsmennirnir
sem vinna fyrir opinbert fé spara
ekki stóru orðin þegar kemur að því
að gylla Ameríkumarkaðinn.
Innri veikleikar stórveld-
is og einangrunarstefna
eru nú að birtast í nýjum
myndum eftirhryðju-
verkaárásina 11. sept.
2001. Vegabréfsáritanir
eru nú upp teknar að
nýju og jafnvel lífsýna
krafist í vegabréfum.
í landi Sáms frænda er fjárhættu-
spil leyft örvi það hagvöxt eða styðji
við ósjálfbjarga indíána. Þannig
hefur fasteignasölum á Manhattan
tekist hvað eftir annað að selja
Japönum og Þjóðverjum fasteignir
á hæsta verði.
Á margan hátt er því Ameríka
eins og spilavíti þar sem hefð er fyr-
ir því að beita grunnhyggna ný-
herja brögðum. Alls konar minni
skúrkar vaða uppi i amerísku fjár-
málalífi og stærstu fyrirtæki vanda
ekki meðulin eins og dæmin sýna. I
reynd byggist veldi Bandaríkjanna
á fjöldaframleiðslu í landbúnaði og
iðnaði stórfyrirtækjanna. Það sést
best f sölu á ódýru korni, afurðum
tölvuleikjaframleiðenda og fram-
leiðslu draumaverksmiðjunnar í
Hollywood sem hefur nær einokað
markaðinn hér á landi.
„Game is over"
f forsetatíð Clintons streymdu
milljarðar dollara á dag frá fjárfest-
um úr hinum ýmsu ríkjum heims á
hlutabréfamarkaðinn í Wall Street,
ekki síst frá auðugum einstakling-
um f arabaríkjunum sem töldu eft-
irsóknarvert að taka þátt í kapp-
hlaupinu um hlutabréfin, engu síð-
ur en íslenskum fjárfestum.
Einn daginn, þegar leikurinn
stóð sem hæst, tilkynnti seðla-
bankastjórinn Greenspan: „Game
is over“ (leiknum er lokið), eins og
sagt er í tölvuleikjunum. „Sam-
dráttur er fyrirsjáaníegur og verðið
á gervifyrirtækjunum alltof hátt,
verðfall er óumflýjanlegt. Margir
Bandaríkjamenn, jafnt sem erlend-
ir fjárfestar, stórtöpuðu við verð-
fallið en peningarnir urðu eftir í
Bandaríkjunum. Á meðan sat
Clinton skælbrosandi við skrif-
borðið sitt þegar tilbúið góðæri
fjaraði út.
Þannig er Ameríka, óvægin og
óbilgjörn. Réttaröryggi er takmark-
að í stærsta lýðræðisríki heims og
ekki þarf að horfa á marga frétta-
skýringarþætti frá amerískum sjón-
varpsstöðvum til að sjá að ekki er
allt sem sýnist. Dauðadómar eru
upp kveðnir á hverju ári og þeim
framfylgt. Engan bilbug er að finna
í þeim efnum eða betrumbætur.
Bandaríkjamenn gera nú víðreist
til að hafa hendur í hári hryðjuverka-
manna og seilast langt við að flytja
menn nauðuga, án dóms og laga, til
Kúbu. Afstaða manna til Bandaríkj-
anna er að breytast, ofureðlilegt í
breyttum, upplýstum heimi.
Hér hafa samskiptin við Ameríku
verið skilgreind sem hagsmuna-
tengsl frekar en vinátta í samstarfi
þjóða. Bandaríkjamenn urðu fyrst-
ir til að viðurkenna sjálfstæði ís-
lands. í yfir 40 ár stóðu þessar þjóð-
ir þétt saman í varnarsamstarfi
gegn ógn kommúnista úr austri og
Bandaríkin komu á friði í Balkan-
löndum þegar næstu nágrannar
gátu ekki stillt til friðar.
Innri veikleikar stórveldis og ein-
angrunarstefna eru nú að birtast í
nýjum myndum eftir hryðjuverka-
árásina 11. sept. 2001. Vegabréfsá-
ritannir eru nú upp teknar að nýju,
jafnvel lífsýna krafist í vegabréfum.
Samdráttur verður ljóslega í ferð-
um til Ameríku þangað til viðhorfin
eða tæknin breytist. Taumlaus
dýrkun á öllu sem bandarískt er
þjónar ekki neinum tilgangi öðrum
en að fela veiku hliðarnar og horfa
ekki raunsætt á nýja heimsmynd.