Helgarblaðið - 05.06.1992, Blaðsíða 16

Helgar 16 blaðið
Ekki er allt sem sýnist
Maður er sisona að lesa
fréttir héðan og þaðan og
allt í einu kemur það upp í
hugann að þær eigi sér
samnefhara. Samnefnarinn
er þessi: Ekki er allt sem
sýnist. Svo hefur löngum
verið en kannski aldrei
sem nú á dögum upplýs-
ingaþjóðfélagsins, þegar
upplýsingin drekkir öllum
skÚningi með ofgnótt sinni
og ótímabærri ftjósemi.
Hlutleysi Svía
Við vorum til dæmis vön að
gera ráð fyrir þvi að hlutleysi Sví-
þjóðar, mitt á milli hemaðar-
blakka, væri meiriháttar pólitísk
staðreynd í heiminum. Nú þegar
kalda stríðið er búið
kemur smáfrétt um að það hafi
alltaf verið „opinbert leyndarmál“
að hvað sem liði opinberu hlut-
leysi Svíþjóðar þá hafi sænski
herinn í raun haft náið samstarf
við Nató.
Þetta kemur nátúrlega ekki með
öllu á óvart: Sviar hölluðust að
Vesturveldum í megindráttum, en
það var gott fyrir bæði Finna og
fleiri að þeir amk. sýndust hlut-
lausir. Allt er það skiljanlegt. En
hugsið ykkur allar þær formæl-
ingar sem yfir Svía hafa dunið,
bæði hér og hjá Amrikönum, fyrir
hlutleysið. Sem hver góður og
gegn Heimdellingur lét sér verða
tilefni til að fimbulfamba um
sviksemi vinstrikrata við lýðræðið
og frelsið og vísan laumuveg inn í
Gúlagið sjálft.
Saddam og Bush
Annað dæmi: svo hefúr sýnst
sem Bush Bandaríkjaforseti ætti
sér ekki rammari óvin en Saddam
Hussein íraksforseta. Hann líkti
þeim þijóti við Hitler eftir innrás-
ina í Kúveit og sendi á hann óvíg-
an her.
Nú er það rétt að Bush og hans
menn töldu nauðsynlegt að reka
Saddam Hussein burt úr Kúveit.
Ekki vegna þess að þeir hefðu
áhyggjur af frelsi og mannréttind-
um í því forríka kotríki (en enn
bólar ekkert á þeim gæðum í því
landi). Ekki vegna þess að þeir
hefðu áhyggjur af þjóðarmorði á
Kúrdum í Irak. Heldur blátt áfram
vegna þess að Bandaríkin vilja
ekki að eitt ríki (Irak) komist yfir
of mikið af olíulindum heims.
Og nú vita menn að Flóabar-
daginn kom til vegna gífurlegra
pólitískra heimskupara Georges
Bush. Hann ákvað, eftir að ófriði
lauk milli írans og íraks, að fela
„tryggingu öryggis á svæðinu" á
hendur Saddam Hussein. Banda-
rísk blöð eru um þessar mundir
fúll með upplýsingar um það,
hvemig opinberir sjóðir og lán-
tökuheimildir voru notuð með
vafasömum hætti, þingið blekkt
og breitt yfir ljósfælin viðskipti -
allt til þess að styrkja stjóm Iraks.
Beina þangað miljörðum dollara
sem m.a. vom notaðir til að efla
írakska herinn.
Bush tók svo sannarlega þátt í
að skapa þann Hitler sem hann
þóttist vilja tortíma. Og einnig
það tal var bara til að sýnast. Þeg-
ar búið var að reka Iraksher burt
ffá Kúveit, kom í ljós að Banda-
ríkjastjóm kaus heldur að láta
þennan „Hitler Austurlanda nær“
sitja áfram, en að ríki hans
splundraðist í uppreisn Shíta og
Kúrda, sem Vesturveldin höfðu
gefið sviksamleg fyrirheit um
stuðning.
Bergmann
CIA og Stasi
Okkur sýndist líka að varla
væm til eðlilegri andstæður og
fjandmenn en bandariska leyni-
þjónustan CIA og Stasi, leynilög-
regla Austur-Þýskalands sem var.
En hér er ekki heldur allt sem
sýnist.
Vitanlega var t.d. fúllt af stað-
bundnum átökum og hreyfingum
sem áttu sér ýmist vemdara í CIA
eða Stasi. Leyniþjónustumar
þjálfúðu og vopnuðu liðsmenn
andófshreyfinga hér og þar í
heiminum eða þá að þær studdu
við bakið á lögregluvaldinu á
hveijum stað. Svo átti víst að
heita að skjólstæðingar Stasi væm
að berjast fyrir Byltingunni en
skjólstæðingar CIA fyrir Frelsinu,
en einnig það er einatt missýning.
Hér virkar það lögmál fyrst og
ffemst að óvinur míns óvinar er
minn vinur - málstaðurinn sem
fær laumulega vopn getur svo
verið svívirðulegur eða virðulegur
ogallt þarámilli.
En svo er annað: leyniþjónus-
tumar stóðu brátt áffam í ljós-
fælnu vopnabraski og samkmlli
við þá sem aldrei spyija til hvers
eigi að nota vopn heldur um það
hve mikið má á þeim græða. Og
sem kaupmenn dauðans áttu þær
samskipti sem nú em að koma
upp á yfirborðið eins og annað.
Það fylgdi með sögunni á dögun-
um að Islendingur var i einhveiju
dularfullu milliliðshlutverki í
þeim viðskiptum.
Og nú gæti virst sem allir ættu
að hneykslast á þessum íslendingi
og samböndum hans í Austur-
Berlín. En viti menn: það dettur
engum í hug. Það dettur engum í
hug áð kalla hann kaupmann
dauðans eða þessháttar (eðli
vopna er nefúilega það að þau
drepa einhvem fyrr en síðar).
Miklu heldur finnst manni að upp
gjósi nokkur aðdáun á ævintýra-
manninum - sem var í sambandi
bæði við Sasi og CIA - vegna
þess að hann var áreiðanlega að
því barasta til að græða á því
sjálfur. Þar með er hann ekki bara
stikkfrí, heldur nánast vammlaus
fyrirmynd um landann sem kann
„að finna tækifærin og nota þau“.
Andóf ungkrata
Við getum líka spurt að því
hvort allt er sem sýnist héma á
heimaslóðum.
Því fer vitanlega fjarri.
Tökum ungkratana sem vom að
búa sig undir flokksþingið sitt.
Svo gæti sýnst sem hjörtu
þeirra slægju með Jóhönnu Sig-
urðardóttur og félagsmálakratism-
anum og á móti Jóni Baldvin og
samevrópsku markaðstrúnni.
En þetta er missýning náttúr-
lega. Ekki barasta vegna þess að
ungkratar heyktust á því að lýsa
sérstökum stuðningi við Jóhönnu
(af ótta við að espa óilukku mann-
inn hann Jón Baldvin). Heldur
vegna þess að þeir vilja gera
tvennt í senn.
Þeir vilja andæfa því að Jónam-
ir og þeirra armur hefúr bmgðist
velferðarkerfinu í ríkisstjómar-
samstarfinu við Davíð Oddsson.
Þeir vilja tekjujafnaðaraðgerðir og
eitthvað minni niðurskurð á heil-
brigðiskerfi og menntakerfi.
Þama - í félagsmálageiranum -
em þeir eins og vinstramegin við
Jón Baldvin. En í Evrópumálum
em þeir að minnsta kosti á sama
punkti og hann - ef ekki hinu-
megin við hann, ef svo mætti að
orði kveða.
Þeir vilja inn í Evrópubanda-
lagið og engar refjar. Þeir hafa
nefnilega ekki tekið mark á þeim
áróðri sem Jón Baldvin veifaði
fyrir nokkmm mánuðum: að
samningar um EES séu aðferð til
að komast hjá því að ganga í Evr-
ópubandalagið. Þeir vita - eins og
við sem höfúm andæft EES - að
evrópskt efnahagssvæði er ekki
annað en fordyri að EB. Og þeir
vilja inn og það sem fyrst.
Og ungkrötum sýnist sem þetta
sé allt í lagi. En það er vitaskuld
mesti misskilningur.
Það er nefnilega þverstæða í
sjálfú sér að vera á móti Jóni
Baldvin í velferðarmálum en með
honum í Evrópumálum. Það sem
hann hefúr skrifað upp á í heil-
brigðiskerfinu og lánasjóðsmálum
námsmanna, sem og vaxandi
tekjumunur á ríkum og auralitlum
- það er allt meir í ætt við þá Evr-
ópu sem Jón Baldvin vill laga sig
að en gamlan féíagsmálakratisma.
Sama má segja um versnandi
stöðu verklýðshreyfingarinnar,
sem er nokkuð tryggð með aðlög-
un að reglum og lífsstíl EB.
Dæmið getur ekki gengið upp
hjá ungkrötum. En þeir sjá það
náttúrlega ekki. Vegna þess að
þeir hafa innri þörf fyrir að allt
sýnist vera í lagi - og öngvan sið-
ferðilegan kjark til að horfast í
augu við það sem er.
Listahátíð
er hafin
Listahátíð hófst
laugardaginn
30.|maí. Þar eð
Helgarblaðið er
vikublað verður
því miður ekki
haegt að gera
nema fáeinum
tónleikum hátíð-
arinnar skil í
blaðinu.
Á hátíðisdögum
láta menn fögur orð
falla um listina. Og
var það einnig gert
við setningu þessar-
ar listahátíðar. Tón-
listargagnrýnandi
Helgarblaðsins hefur
lýst því yfir opinber-
lega að því meiri há-
menning sem sé í lífi
okkar því betra. Og
hann meinar það.
Listin er honum
meira virði en flest
annað. Svo mun um
fleiri sem betur fer.
Og aumur er sá
maður sem er gjörsneyddur tilfinn-
ingu fyrir fegruð.
Islendingar búa við þá velmegun
að geta leyft sér að njóta listar. Það
er bara sjálfsagður hlutur. En við er-
um ekki eina þjóðin á jarðarkringl-
unni. Og það er skelfilegt til þess að
hugsa að hundruð miljóna jarðarbúa
búa við þvílíka eymd að orð eins og
menning og list verða alveg mein-
ingarlaus hugtök fyrir þá herskara.
Þór Guðjónsson
Hámenning og jafnvel menning
yfirleitt er sérréttindi þeirra ríku.
Hér á landi hefúr menningin þó ver-
ið sameign allra sem á annað borð
hafa hæfileika til að njóta hennar.
Islensk menning hefúr ekki verið
séreign yfirstéttanna. En margt
bendir til að þetta sé nú að breytast.
Stéttaskipting fer mjög vaxandi
meðal þjóðarinnar. Það em þegar
risin upp sannkölluð slömmhverfi í
Breiðholtinu þótt fæstir kæri sig um
að vita það. Sífellt er verið að
þrengja að menntunarmöguleikum
láglaunafólks. Ef svo heldur fram
sem horfir mun listmenning á Is-
landi verða forréttindi tiltölulega
fárra sem best em settir efnalega.
Þetta er mikið áhyggjuefni þótt það
virðist þvi miður ekki valda list-
dómurum minnstu umhugsun. Is-
lenskir listdómarar em algjörlega
Iokaðir inni í fílabeinstumi fínna
lista og virðast engan áhuga hafa á
list og listnautn í neins konar félags-
legu samhengi. Það er alvarlegt mál
fyrir ffamtíð menningarinnar.
Fyrstu tónleikar listahátíðar vom í
Háskólabíói á laugardaginn. Þá
söng sænski tenórsöngvarinn Gösta
Winbergh með Sinfóníuhljómsveit
Islands undir stjóm Mats Liljefors.
Hljómsveitin lék forleikinn að
Brottnáminu úr kvennabúrinu eftir
Mozart og Valdi örlaganna eftir
Verdi og forleikinn að La gazza
larda eftir Rossini. Og gerði það
skammlaust. Þá lék hún einnig
Sænskan hátíðarforleik eftir August
Söderman.
En stjama tónleikanna var auðvit-
að Gösta Winbergh. Hann söng
fyrst tvær aríur úr Don Giovanni
eftir Mozart. Og gerði það einstak-
lega vel. Þá söng hann tvær ftægar
aríur eftir Puccini. Önnur var úr La
Boheme en hin úr Tosca. Ekki var
söngur hans síðri þar. Hann er mjög
agaður söngvari og gæddur fágætri
einbeitingu. Hann söng líka aríu úr
II Trovatore eftir Verdi og aríu úr
Lohengrin eftir Wagner. En sá
söngur var daufari í dálkinn. Þá
flutti hann nokkur sænsk lög. Win-
bergh er lýrískur og fágaður með af-
briðum og nær á tónleikum þeirri
athygli áheyrenda sem varla næst
nema í ópemhúsum. En hann er
ekki tiltakanlega glæsilegur og til-
komumikill í söng sínum. Hann er
ekki stórtenór — ef ég má taka svo
illa til orða. Og hann stenst ekki
samjöfnuð við Jussa Björling og
Nicolai Gedda sem honum er þó
likt við í kynningu Listahátiðar.
Húsavíkurkaupstaður
býður
fferðamenn
velkomna til
Húsavíkur
Njótið dvalarinnar
Föstudagurinn 5. júní