Dagblaðið - 08.09.1975, Qupperneq 1

MBBUUn
írjálst, áháð dagblað
Mánudagur 8. september 1975
40 síður II. bloð
Glaðlegar stúlkur leystu úr spurningum áhugasamra sýningargesta, sem stundum mynduðu glaðværan
farartálma framan við sýningarbás DAGBLAÐSINS.
ÁTÖK FÆÐA
AF SÉR
DAGBLAÐIÐ
Það má kalla eina
undursamlega ráðstöfun
skaparans/ að þrír þeir
viðburðir/ sem drógu
hvað helzt úr áhrifum
drungans i veðrinu á höf-
uðborgarsvæðinu/ áttu
vissa samleið i tímanum.
Ekki verða þeir allir kall-
aðir hitamál/ þótt svo
vildi til, að einn þeirra tók
sér svið að Laugarvatni
og annar í Laugardals-
höllinni, en þangað teygð-
isteinn angi þriðja máls-
ins. Þessir viðburðir voru
bændaráðstef nan, Al-
þjóðlega vörusýningin
og Vísis-málið.
Forvitin glaðværð
— þungbúnar
lögbannsgerðir
Að kvöldi sunnudagsins 31.
ágúst var sýnt, að höfuðdags-
straumurinn myndi ganga hjá,
án þess að hafa i för með sér
nokkrar breytingar á veðrinu.
Loft var enn þungbúið, þegar
dagur var að kvöldi kominn og
allan daginn var búið að ganga
á með rigningarhryðjum.
Krakkar treystu sér varla i bió
og langvarandi suddinn lagðist
eins og hækkandi búvöruverð á
sálir fólksins. Aðeins bjart-
sýnismenn gerðu sér vonir um
sæmilegt haust, en einnig þeir
gerðu sér grein fyrir tvisýnunni.
Inni á göngum Laugardals-
hallarinnar var ys og þys, eins
og á fjölförnu borgarstræti um
hádegisbilið. Ungt fólk leiddist
og skoðaði húsgögn i björtum
sýningarbásum, foreldrar
gengu með börn um svæðið, og
ungar, glaðlegar stúlkur leystu
úr spurningum sýningargesta
eftirföngum. Þarna var forvitin
glaðværð i andrúmsloftinu, feg-
insamleg hvild frá sumarlöng-
um veðurdrunga, þótt ekki væri
nema i nokkrar dagstundir.
Það var einhver alvarleg
mótsögn i návist þungbúinna
lögbannsaðgerða á sýningar-
deild þeirra, sem boðuðu komu
nýs dagblaðs á Islandi, og alger
andstæða við undirtektir og við-
mót tugþúsunda manna, sem
þarna' fóru um. Mikill fjöldi
manna tjáði stuðning við frjálst
og óháð dagblað og gerðust
mjög margir áskrifendur að
þvi. Það er áreiðanlega eins-
dæmi, að svomargir menn hafi
gerzt fastir kaupendur blaðs,
sem ekki var einu sinni byrjað
að koma út.
Hver eru rökin fyrir þeim al-
mennu, vinsamlegu viðtökum,
sem ákvörðun um útgáfu nýs
dagblaðs hefur mætt? Hvað
liggur að baki þeim átökum,
sem leiddu til þeirrar ákvörðun-
ar? Enda þótt hér verði rakin
meginatriði hinnar sýnilegu at-
burðarásar, fer þvi viðs fjarri,
að nokkuð sé skyggnzt ofan i
málið eða þvi gerð viðhlitandi
skil að þessu sinni. Til þess er
málið einfaldlega ekki svo til
lykta leitt, að það sé heppilegt
eða jafnvel hægt. Hér fléttast
nefnilega saman á furðulegan
hátt fjárhagsleg staða ein-
staklinga og hópa annars vegar
og pólitiskt tafl hins vegar. 1
þriðja lagi koma við sögu metn-
aðar- og tilfinningamál, sem
snerta tvo fyrrnefndu þættina
ekki nema óbeint. Engan þess-
ara þátta má þó vanmeta, þegar
saga málsins verður skoðuð,
þar sem.gild rök hniga að þvi,
að þeir séu sums staðar óslitan-
lega saman tvinnaðir.
Víöavangshlaup
og valdatafl
Þegar Hörður Einarsson lög-
maður hugðist setjast i sæti
Visisritstjóra fyrir um það bil
fjórum árum, hófst eins konar
viðavangshlaup. Lá leiðin um
misjafnlega greiðfærar yfir-
ráðalægðir og hæðir og fyrir-
tækja- og hlutafjárskóga þá,
sem eignaraðild og aðstaða
blaðsútgáfunnar byggðust á.
Þeir Jónas Kristjánsson rit-
stjóri og Sveinn R. Eyjólfsson
framkvæmdastjóri lögðu fyrstir
af stað. Þeir þjófstörtuðu ekki,
náðu bara bezta viðbragðinu og
hurfu nærri þvi strax úr augsýn
annarra keppenda, sem voru
bæði fáir og bjartsýnir á, að sið-
ar i hlaupinu yrði farið um land,
sem þeim yrði léttara yfirferðar
i stórum stökkum en þeim félög-
um.
Þessi bjartsýni byggðist eink-
um á tvennu: Annars vegar á
gagnkvæmu trausti innan vé-
banda lokaðs hóps pólitiskra
samferðamanna, en hins vegar
á þeim barnalærdómi, sem
margir þeirra höfðu fengið að
vegarnesti, að þeim mun lengri
sem leiðin væri, þvi meira
byggöistá úthaldinu. Vegalengd
hlaupsins ætluðu þeir að á-
kvarða eftir fjárhagslegu út-
haldi. Þetta gat orðið langt
hlaup, ef með þurfti.
Ritstjórastólar við aðalmál-
gögn stjórnmálaflokka á Islandi
hafa löngum verið þrep á leið
upp mannvirðingastigann i átt
að þingsæti. Stöðu ritstjóra fylg-
ir meðal annars yfirleitt sæti i
miðstjórn flokks, og þangað inn
er yfirleitt ekki hleypt neinum .
vonarpeningi. Ekki er hægt að
verjast þeirri hugsun, að
Hörður Einarsson hafi ætlað að
fara þessa leið með tilstyrk vina
sinna, þegar aðrar og tafsamari
leiðir voru farnar að vekja óþol.
Ritstjórasætið var ekki laust
fyrir og sat Jónas Kristjánsson
sem fastast. Jókst af þessu máli
nokkur snerra, sem stóð með
litlum hvildum i nærfellt ár.
Lætur nærri, að henni lyki um
svipað leyti og laxveiðitimanum
i Viðidalsá haustið 1973.
Ásóknin i ritstjórastólinn
hafði gersamlega runnið út i
sandinn, en svo þótti blaða-
mönnum tæpt standa um tima,
að þeir lýstu þvi yfir, að þeir
myndu ganga út af ritstjórn
Visis þann dag sem ritstjóra-
skipti yrðu með þeim hætti,
sem að hafði verið stefnt. 1
þessu var full alvara, en á það
reyndi ekki og var nú allt kyrrt
fram um áramótin næstu og
menn sáttir að kalla.
Ekki var enn tekið að vora um
dali og fjöll, þegar farið var að
þreyta laxinn i ritstjóramálinu
á Visi. Kom þetta i fyrstu eink-
um fram i afskiptum af manna-
ráðningum á ritstjórn blaðsins.
Ágerðust þessi og önnur afskipti
jafnt og þétt allt fram til vorsins
er leið. Var þá orðið ekkert um
að villast að hverju stefndi,
enda þótt þvi væri vart trúað
fyrr en á aðalfundi Reykja-
prents hf., að reynt yrði að bera
þá Jónas og Svein ofurliði með
tilstyrk hlutafjármeirihluta
fyrir opnum tjöldum.
Albert tekur
af skariö
Til aðalfundar Reykjaprents
var boðað i 14. viku sumars, en
þá byrja heyannir. Stjórnarfor-
maðurinn flutti skýrslu stjórn-
arinnar. Var hún samfelld
gleðitiðindi vegna góðrar af-
komu fyrirtækisins, vinsælda
blaðsins og áhrifa. Þar bar eng-
an skugga á utan einn. Jónas
Kristjánsson ritstjóri var
sagður um það bil að hætta
störfum að eigin ósk eftir þvi
sem bezt varð skilið. Þakkaði
stjórnarformaðurinn honum af
hjarta og hrærðum huga vel
unnin störf fyrir Visi i 9 ár. Var
orðið nokkurt útfararsnið á
aðalfundinum, þegar Albert
Guðmundsson kvaddi sér
hljóðs. Gerði hann að tillögu
sinni, að fundurinn lýsti fyllsta
trausti á Jónas Kristjánsson og
að reynt yrði til þrautar að fá
hann til þess að ritstýra Visi
áfram. Þetta var ekki inni i
myndinni, sem Ingimundur og
félagar hans höfðu dregið upp af
þessum fundi. Þarna var komið
að kjarna málsins fyrr en áætl-
að var. Alltaf hafði verið gert
ráð fyrir þvi, að ritstjóramálin
yrðu afgreidd af sjálfu sér um
leið og stjórnarkjörið.
Baldvin Tryggvason, sem var
fundarstjóri, spurði Albert,
hvort hann vildi ekki taka tillög-
una aftur. Albert kvaðst sjálfur
myndu leita eftir aðstoð við
málaflutning, ef hann teldi þess
þörf. Afþakkaði hann ábendingu
fundarstjóra mjög ákveðið. Var
nú ekki um neitt að velja. Til-
lögu Alberts varð að bera undir
atkvæði fundarmanna.
Þegar hér var komið, rikti
fullkomin óvissa um það, hvern-
ig atkvæði myndu falla. Þórir
Jónsson (Ford-umboðið) var
ekki á fundinum, en Sveinn R.
Eyjólfsson fór með atkvæði
hans og ekki vitað um neinn fyr-
irvara um meðferð þeirra i svo
óvæntu tilviki sem þvi, sem upp
var komið. Við atkvæðagreiðsl-
una hlaut tillaga Alberts yfir-
gnæfandi meirihluta atkvæða,
en sýnilegt þótti, að þeir Sveinn
og Ingimundur hefðu gert sam-
komulag um hjásetu, a.m.k.
með eitthvað af þeim umboð-
um, sem þeir fóru með.
Nú gat ekki lengur dulizt, að
full alvara var i taflinu og að hér
var eins og i kvikmynd sviðsett-
ur sá ágreiningur, sem svo mjög
hafði verið talað um að vera
mundii Sjálfstæðisflokknum, og
þá einkum á milli Gunnars
Thoroddsens og Geirs Hall-
grímssonar. Ekkert skal fullyrt
um það, hversu sannsöguleg
þessi mynd var um það efni, en
hinu má ekki gleyma, að sam-
keppnin um bændafylgið i land-
inu er af öðrum toga, eftir þvi
sem séð verður, og persónuleg
kappgirni i pólitiskum frama-
vonum einstaklinga enn öðrum.
Fróðlegt verður að skoða þessa
þætti nánar, þegar þokunni létt-
ir.
Stjórnarkjör fór þannig, að
Ingimundur Sigfússon, Guð-
mundur Guðmundsson, Gunnar
Thoroddsen, Sveinn R. Eyjólfs-
son og Þórir Jónsson hlutu kosn-
ingu i aðalstjórn. Enda þótt
Sveinn færi með atkvæði Þóris á
aðalfundinum, var mikill vafi
talinn leika á þvi, hver afstaða
Þóris yrði til deilumálanna,
þegar á hólminn kæmi. 1 vara-
stjórn voru kjörnir Hörður Ein-
arsson, og Sigfús Sigfússon.
bróðir Ingimundar.
Samsæri þagnarinnar
— yfirlýsing Sveins
Þessi aðalfundur varð frægur
og mikið um hann rætt manna á
meðal. Hans var getið i fréttum
útvarps og sjónvarps og sumra
blaða, einkum Þjóðviljans og
Alþýðublaðsins. Timinn, Morg-
unblaðið og Visir þögðu að heita
mátti.
Ljóst var, að úrslit voru ráðin
á aðalfundinum i ritstjórnar-
málum Visis. Hins vegar var
ekki vitað, hver þau yrðu, fyrr
en stjórnarfundur var haldinn.
Á milli aðalfundarins og fyrsta
stjórnarfundar urðu gifurlegar
umræður um málið sem fyrr
segir. Kvað svo rammt að hvers
kyns missögnum, að hinn 24. júli
sá Sveinn R. Eyjólfsson fram-
kvæmdastjóri sig tilknuinn að
birta yfirlýsingu vegna þeirra.
Meðal annars vék hann að þvi
atriði i ræðu formanns á aðal-
fundinum, sem vitnað hafði ver-
ið til i fjölmiðlum með þeim
skilningi, að Jónas hefði nánast
gert samning um að hætta rit-
stjórastörfum á Visi. Tók
Sveinn af öll tvimæli um, að
slikt væri hið mesta ranghermi.
Jónas hefði alls ekki sagt upp
störfum og hvorki fráfarandi né
nýkjörin stjórn hefðu á nokkurn
hátt bókað neitt um, að störfum
Jónasar myndi ljúka á næstunni
og að aldrei hefði verið um það
rætt, að honum yrði yfirleitt
nokkurn tima sagt upp störfum.
;Hins vegar kvað Sveinn hið
rétta i málinu vera það, að
Jónas hefði „gefið til kynna, að
hann hygðist hætta störfum við
blaðið”, eftir að framkvæmdir
hefðu verið samningar milli ein-
stakra hluthafa um umfangs-
miklar tilfærslur á hlutafjár-
eign i félaginu Reykjaprenti hf.,
svo og Járnsiðu hf. Þessar til-
færslur hefðu þýtt það, að úr áð-
urnefndum félögum hefðu geng-
ið menn, sem Jónas taldi ó-
heppilegt að missa sem sam-
starfsmenn. Úr þessum samn-
ingum hefði enn ekki orðið af á-
stæðum, sem Jónasi væru óvið-
komandi, og þvi út i hött og eng-
an veginn timabært að gefa
opinberar yfirlýsingar um að
hann væri að hætta sem ritstjóri
Visis. Þá vakti Sveinn athygli á
áskorun aðalfundar til Jónasar.
þar sem hann var hvattur til að
„endurskoða” afstöðu þá, sem
kynnt hafði verið. Með öðrum
orðum hefur enn ekkert gerzt,
þegar Sveinn gefur þessa yfir-
lýsingu. annað en það, að aðal-
fundur útgáfufélags Visis hefur
vottað Jónasi Kristjánssyni
traust og farið þess á leit við
hann að vera áfram ritstjóri