Dagblaðið - 08.09.1976, Blaðsíða 14

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 1976.
íslenzk Iðnkynning:
Hjá Gefjun er f ramleitt fyrir
á þriðju milljón króna á dag
Framleiðsluvörurnar eiga engu minni vinsœldum að fagna erlendis en heima
Ullarverksmiðjan Gefjun á
Akureyri, eign Sambands ísl.
samvinnufélaga, hefur nokkra
sérstöðu í íslenzkum iðnaði.
Hún mun einna elzt iðnverk-
smiðja hér á landi, enda eru 80
ár liðin frá stofnun hennar á
næsta ári.
Árin áttatíu finnast ekki þá
er maður kemur í heimsókn í
verksmiðjuna og gengur um
sali þar. Allt er fremur nýtízku-
legt. Kembivélar, spunavélar,
vefstólar, litunarvélar og allar
tegundir véla fylla sali. Og þó
þess verði strax vart að innan
veggja sé ekki hýst fullkomn-
asta vélvæðing nútímans, þá
blasir sústaðreyndvið að vélum
er fyrirkomið hvar^emhægt er
milli iðinna handa iðnverka-
fólks. Þarna ræður ríkjum sam-
vinna fólks og véla og það
blasir alls staðar við að
maðurinn getur ekki án vélar-
innar verið og vélin ekki án
manns.
Þessi verksmiðja SÍS virðist
tölulega séð mala gull. Frá
verksmiðjunni fara fullunnar
vörur fyrir rúmlega tvær
milljónir hvern þann dag, sem
hún er opin. Verksmiðja fram-
leiddi vörur á árinu 1975 fyrir
686 milljónir króna.
Til þess að gera svo varð
verksmiðjan að kaupa hráefni
fyrir 298 milljónir. Verðmætis-
aukning efnisins, sem inn kom
varð því 384 milljónir króna
eða meira en milljón hvern
einasta dag ársins.sunnudaga
sem helgidaga (en þá er ekki
unnið)
Verksmiðjan keypti 650 tonn
af íslenzkri ull af búvörudeild
SlS. Auk þess keypti hún um 50
tonn af hálfunninni erlendri
ull frá Bretlandi og einnig garn
í vefnað o.fl.
Beint frá verksmiðjunni fóru
um 40% framleiðslunnar til út-
flutnings svo auk þess að skapa
verðmæti malar verksmiðjan
dýrmætan erlendan gjaldeyri
úr ullinni. Þessi 40% fram-
leiðslunnar fóru beint frá verk-
smiðjunni á erlendan markað
og voru hin „heimsfrægu"
Gefjunarteppi þar þyngst á
vogarskálum.
Auk þess er mikill hluti af’
vörum prjónastofunnar Heklu
framleiddur úr efni frá verk-
smiðjunni. Stór hluti þeirrar
framleiðslu fer á erlendan
markað, svo sá hluti er Gefjun
(i þátt í at útflutningsfram-
leiðslu ullariðnaðar vex enn,
séu málin skoðuð í réttu ljósi.
Þræðirnir í dúkana sem ofnir eru eru frá 400 talsins upp í 2400. Þar
þarf fimi til að sjá, hver hefur slitnað, en véiin stöðvast sjálfkrafa.
Rússlandsmarkaðurinn hefur
reynzt Gefjuni drýgstur, en
víðar hefur fisksagan flogið og
framleiðsluvörur Gefjunar eru
vinsælar hvar sem þær koma.
Um s 1. mánaðamót unnu 217
manns að framleiðslu hjá
Gefjun. Eru þá allir með taldir,
nema þeir sem vinna á skrif-
stofu Iðnaðardeildar SlS, sem
er sameiginleg fyrir allar verk-
smiðjurnar.
Verksmiðjustjóri Gefjunar
er Hreinn Þormar. Hann er
lærður vefari í Englandi og
hefur lengi verið hjá Gefjun.
Hann tók við verksmiðjustjórn
fyrir þremur árum af Hirti
Eiríkssyni, sem aftur tók við
framkvæmdastjórn Iðnaðar-
deildar SlS.
Teppin mjúku og finu eru vinsœlasta framleiðsla Gefjunar
ÞAU BERA HROÐUR ISLANDS VITT UM JARÐIR
Hvað er það sem gerist í
Ullarverksmiðjunni Gefjuni á
Akureyri? Þar vinna á þriðja
hundrað manns. Eins og annars
staðar segir, seldi verksmiðjan
framleiðsluvörur fyrir 686
milljónir króna árið 1975, svo
að það kemur meira en þriggja
milljón króna framleiðsluverð-
mæti á hvern starfsmann verk-
smiðjunnar. Ekki má gleyma
því að verksmiðjan keypti
hráefni fyrir 298 milljónir.
Framleiðsluaukningin varð því
á árinu 384 milljónir, eða rúm
hálf önnur milljón króna á
hvern starfsmann.
Þarna er keypt inn til verk-
smiðjunnar þvegin ull. Hún er
að langmestu leyti unnin hvít,
enda er yfir 80% íslenzkrar
ullar hvít af kindunum. Aðeins
Vörulagerinn hefur verið hornreka með húsrými. Kraftaverk er
hvernig iagermeistarinn hefur getað afgreitt flóknar og stórar
pantanir. Hér er hann að verki. Brátt fær hann „nýja höll“.
örlítill hluti ullarinnar sem
berst til Gefjunar er litaður
áður en hún fer í kembingu.
Eftir kembinguna er ullin
orðin að lopa og hluti fram-
leiðslunnar er seldur sem lopi.
Að miklum meirihiuta til er
vinnslunni þó haldið áfram og
lopinn spunninn í garn.
Þegar því stigi er náð
skiptast leiðir. Hluti framleiðsl-
unnar fer til vefnaðar en hinn
hlutinn til prjónaskapar. Á
þessu stigi framleiðslunnar
verður einnig til hliðarskot með
kambgarnsframleiðslunni.
Af vefnaðinum eru teppin
langvinsælust. Framleiðsla
þeirra hefst þegar ullin er
komin i garn. Garnið er við
framleiðslu sett á stóra kóna,
sem eru miklu stærri hlutir en
það sem áður var kallað spólur.
Síðan er garnið að hluta
rakið í uppistöður fyrir vefstól-
ana en hinn hlutinn fer í vef.
Teppið er síðan ofið og á
Gefjun marga vefstóla til slíkra
verka, enda veitir ekki af.
Að vefnaði loknum fer
fram viðgerð (pilling) og kögr-
un. Teppið er síðan þvegið og
þæft. Eftir það fer það í gegn-
um þurrkun.
Að öllu þessu loknu er teppið
engan veginn aðlaðandi, hvorki
í útliti né snertingu. Það er
hart viðkomu og býður af sér
lítinn þokka.
Þá hefst ýfing þess. Við það
gerbreytist útlit og viðkoma
teppisins. Síðan er það burstað
og enn eykst fegurð þess.
I öllum þessum framleiðslu-
þáttum hafa teppin hangið
saman í löngum ströngum á
kögurendunum. Dúkbreiðan er
tugir eða hundruð metra að
lengd og má aðeins sjá þátta-
skil, þar sem vefstólarnir hafa
sjálfstilltir ákveðið kögur tepp-
anna. Er burstun er Jokið eru
þau skorin sundur og nú fara
mjúkar kvennahendur um þau
og koma þeim í pakka. Teppin
eru tilbúin til að gleðja fólk
heima og erlendis — og það
gera þau. Meira en það. Teppin
sem Gefjun framleiðir hafa
aflað Islandi hróðurs og
virðingar vítt um jarðir og
myndu sjálfsagt víðar gera,
ef hægt væri að framleiða
meira
Gefjun brýzt
nœr óttrœð
inn ó
Bandarikja-
markað
Engin eilimörk finnast á
hinni nær 80 ára gömlu
verksmiðju Gefjun á
Akureyri. Unnið er þar með
látum að byggingu yfir nýja
og fullkomna kembingar- og
spunavélasamstæðu og einn-
ig er unnið að nýrri bygg-
ingu fyrir vörulagerinn og
afgreiðslu vara.
Byrjað var á viðbyggingu
fyrir nýju vélasamstæðuna í
maímánuði s.l. og áætlað er
að framleiðsla í nýja húsinu
geti hafizt upp úr ára-
mótum. Vélarnar sem þar
munu vinna eru af nýjustu
gerð og afkastamiklar.
Lagerinn hefur fram til
þessa verið hornreka hjá
verksmiðjunni og krafta-
verk hvernig til hefur tekizt
með afgreiðslu sendinga á
margvíslegum vörum.
Þegar viðbyggingarnar
verða teknar í. notkun er
gólfflötur Gefjunarverk-
smiðjanna orðinn 8400 fer-
metrar. Nýja viðbótin er
samtals 2100 fermetrar.
Viðbótarvélasamstæðan
er ætluð til framleiðslu á ull
fyrir Ameríkumarkað,
sagði Hreinn Þormar verk-
smiðjustjóri okkur er við
heimsóttum verksmiðj-
urnar. „Inn á hann verð-
ur farið á næsta ári. Við
hjá Gefjun treystum á
aukna ullarframleiðslu er
millifærsla var gerð á verði
kjöts til ullar á sl. ári. I
fyrra vantaði um 500 tonn
upp á það að öll ull í landinu
hefði skilað sér til vinnslu.
Við vonum að hún komi í
leitirnar — og við fáum
tækifæri til að breyta henni
í dollara. Geri hún það ekki
þá mun Gefjun taka upp
blöndun íslenzkrar ullar og
orlons. Það gerviefni er
framleitt eftir einkaleyfi
DuPont i Bandaríkjunum.
Með hreina íslenzka ull eða
slíka blöndu verðum við,
þegar viðbyggingarnar eru
komnar í gagnið tilbúnir tii
að hefja innreið á Banda-
ríkjamarkað á næsta ári,
áður en Gefjun er áttræð,"
sagði Hreinn Þormar verk-
smiðjustjóri. -ASt.
100 ÞUSUND METRAR AF FATADUK
OFNIR HJÁ GEFJUN SÍÐASTA ÁR
Kögrunarvélin olli byltingu í teppaframleiósiunni. Þarnasem víðar
getur maðurinn ekki verið án vélar og vélin ekki áu manns.
Það er margra manna trú að í
fatasaumi séu Islendingar í
einu og öllu háðir erlendum
þjóðum hvað fataefni varðar.
Ég verð að játa að ég var einn
þeina, seiil þann stóra flokk
manna'fylltier þá trú hafði.
Gefjun á Akureyri fram-
ieiddi á s 1. ári 100 þúsund
metra af fatadúk til fatafram-
leiðslu. Stórir kaupendur hjá
verksmiðjunni voru t.d. Karna-
bær i Reykjavík óg fleiri
„frægar" saumastofur.
Hráefnið sem í fatadúkinn
fer er að vísu að langmestu
leyti flutt inn í garni. Minni-
hluti hráefnisins er spunninn
hér á landi. En þetta
eru ósvikin ullarefni og er-
lenda ullin er aldrei blönduð
íslenzkri ull, fremur en sú
íslenzka erlendu hráefni. Sú
íslenzka á að vera og er aðalat-
riði framleiðslunnar.
Gangur fataefnisfram-
leiðslunnar er í stórum drátt-
um þannig að af stórum kónum
er efnið rakið í uppistöðu og í
vef í vefstólum. Að vefnaði
los nuni Ier fram viðgerð á efninu
ci’ mi ð þarf, síðan þvottur og
litur. Litunin er stór liður í
framleiðslunni, þvi hráefnið er
hvítt og hinn ofni dúkur því
allur hvítur í upphafi.
Að litun iokinni fer fram
þurrkun og efnið er lóskorið.
Aftur er efnið kannað og
viðgert ef með þarf. Loks fer
fram pressun og vinding í
stranga.
Fataefnið sem unnið er hjá
Gefjun er eftirsótt vara. A
þessu sviði fatafram-
leiðslunnar, sem og öðrum,
hefur íslenzkt iðnaðarfólk sýnt
að það er vel samkeppnisfært.
Það kann að vera að þú gangir í
fötum framleiddum úr dúk
ofnum á íslandi. En þú getur
treyst þvi, að efnið í fötum
þínum er ekki verra fyrir það.