Dagblaðið - 29.10.1976, Síða 12

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 29. OKTÖBER 1976.
12
Saga Tanaka, forsætis-
ráðherra Japans
Ölíkt tslandi beið Japan
heiftarlegan ósigur í heims-
styrjöldinni síðari. Að styrjöld
lokinni var landið efnahagslega
og á annan hátt í rúst. Japan
bar samt gæfu til þess að ger-
breyta þjóðstíl og lífsstíl,
hverfa frá hálfasísku ástandi,
sem áður hafði verið landlægt,
og hefja nýja innreið inn í iðn-
vædda, tæknivædda og
lýðræðissinnaða framtíð. A
örfáum árum óx Japan í það að
verða fremsta veldi Asíu, bæði í
efnahagslegu og pólitísku
tilliti. Eins og Kristilegir demó-
kratar hafa lengst af farið með
völd í Vestur-Þýzkalandi, og
áttu mestan þátt i því að reisa
Þýzkaland við í stríðslok, sem
gerðist með undraverðum
hraða, svo gerði einnig stjórn-
málaflokkur, sem bar heitið
Frjálslyndi lýðræðisflokk-
inn í Japan.
Frjálslyndi Iýðræðisflokkur-
inn vann á þessum árum ómæld
afrek. Efnahagur Japans
dafnaði. Foringjarnir voru
venjulegast gamlir, samkvæmt
japanskri hefð, og fjölmargar
aðrar þjóðlegar hefðir varð að
hafa í heiðri. En undrið gerðist
samt.
Frjálslyndi lýðræðisflokkur-
inn skóp nýtt valdakerfi, valda-
kerfi sem margir höfðu ástæðu
til að meta og virða. Lýðræði og
þingræði var í heiðri haft, og
flokkurinn hefur samfellt farið
með völd.
En valdastéttin fékk fljótlega
áhuga á fleiru en völdum vald-
anna vegna. Ný peningastétt óx
og dafnaði í skjóli þessa valda-
kerfis. Með tíð og tíma komu
þeir sér upp valdakerfi, sem
hélt blöðum í skefjum, þekkti
rétta menn á réttum stöðum, og
héldu í höndum sér öllum
þráðum yfirhylmingar, ef illa
færi.
En svo urðu breytingar.
Fleiri og fleiri nenntu ekki
lengur að hlusta á orðagjálfrið
um afrekin að stríði loknu. Þau
rök dugðu ekki endalaust.
Endalaus hagvöxtur var heldur
ekki lengur eina eftirsóknar-
verða takmarkið. Menn tóku að
spyrja fleiri spurninga. Hvern-
ig var stjórnkerfið rekið? Hvern-
ig var farið með valdið? Water-
gatemálið í Banc' tríkjunum á
árunum 1972 og 1973 olli einnig
straumhvörfum. Leiði og nýtt
verðmætamat saeði til sín.
Saga Tanaka
t ágúst sl., klukkan 6.30 að
morgni, var hringt upp á hjá
Tanaka, fyrrum forsætisráð-
herra landsins. Tveir leyni-
lögreglumenn báðu þennan
fyrrum forsætisráðherra að
koma með sér á skrifstofu sak-
sóknara. Þegar þangað var
komið sagði saksóknarinn:
Okkur þykir fyrir því að þurfa
að yfirheyra mann, sem eitt
sinn var forsætisráðherra
Japans, en ég verð að biðja
yður að segja ekkert nema
sannleikann. Og skömmu eftir
að yfirheyrslur hófust var
Tanaka formlega handtekinn
fyrir brot á japönskum lögum.
Skömmu seinna var fréttin á
forsíðu flestra blaða heims.
Tanaka hafði orðið forsætis-
ráðherra árið 1972, 54ra ára,
yngstur landa sinna. Koma
hans á valdastól boðaði
breytingar, hann var yngri,
ferskari og stílhreinni persóna
en flestir forverar hans. Stjórn-
málaafrek hans, einkum á sviði
utanríkismála, voru umtals-
verð. Japanir voru orðnir leiðir
á valdakerfinu, og Tanaka
boðaði bætta tíð.
En utan lands og innan voru
að gerast breytingar. Á árinu
1974 skrifaði blaðamaður
nokkur greinaflokk, þar sem
hann vakti athygli á því, að á
árinu 1973 hafði Tanaka keypt
hlutabréf fyrir helmingi meiri
fjármuni en upp gefnar tekjur
hans námu. Japanir voru
óvanir svona löguðu. Sorp,
sóðaskapur og skítkast, sögðu
stuðningsmenn Tanaka. En það
dugði ekki, þrátt fyrir fjölmörg
japönsk morgunblöð. Japanir
voru orðnir langþreyttir á sam-
tryggðu valdakerfi og það lá í
loftinu aö svona nokkuð hafði
gengið á upp og niður eftir
valdastiganum árum saman.
Fleiri tóku undir orð blaða-
mannsins og kröfðust skýringa
— söngurinn um pólitískar of-
sóknir dugði skammt. Skömmu
síðar sagði Tanaka af sér
embætti forsætisráðherra. Þar
með var málið úr sögunni. Nóg
hafði átt sér stað. Meira en
menn höfðu átt að venjast.
Tanaka var ekki af baki
dottinn. Hann hafði feikileg
ítök í flokki sínum og var kom-
inn vel á veg með að brjótast til
valda á nýjan leik. Þá skeði
ógæfan öðru sinni.
Að þessu sinni voru upptökin
í Öldungadeild Bandaríkja-
þings. Bandaríkjamenn hafa
Kjallari á
föstudegi
Vilmundur Gylfason
árum saman verið viðkvæmari i
slíkum efnum en aðrar þjóðir,
þó svo allir þekki hápunktinn
um langa hríð, Watergate-
málið. Að þessu sinni var nefnd
á vegum Öldungadeildarinnar
að rannsaka fjölskrúðugt mútu-
mál, sem teygði sig til margra
Ianda, svokallað Lockheed-
hneyksli. Mál þetta teygði sig
til Japans, og þegar nefndin
birti upplýsingar um það að
japanskur fjármálamaður, sem
var þekktur sem náinn sam-
verkamaður Tanaka, hefði
hugsanlega tekið við miklu fé
frá Lockheed-verksmiðjunum,
birtu japönsk blöð þær
upplýsingar með flennifyrir-
sögnum. Fólk krafðist skýringa,
og forsætisráðherra landsins,
Miki, lofaði að þetta mál yrði
kannað. Japanir voru ýmsu
vanir í slíkum yfirlýsingum
forustumanna í stjórnmálum,
og fjölmargir létu opinberlega í
ljós efa um það að Miki
aðhefðist nokkuð. Þetta
væru bara innantómar yfir-
lýsingar til þess fallnar að slá
ryki í augun á fólki. En blöðin
héldu áfram að rannsaka á
eigin spýtur, það var, með
þessum hætti, nýr þáttur í
japanskri blaðamennsku. Færri
og færri tóku mark á pólitísk-
um sóðablöðum, sem skrifuðu
um pólitískar ofsóknir á
hendur Tanaka.
í ágúst var Tanaka hand-
tekinn. Hann hafði brotið
japönsk landslög.
*
Lögf ræðingurinn hirti yfirfærsluna
Gjaldeyrishvarf af
völdum lögfrœðinga
Það hefur lengi verið mörg-
um kunnugt að horfið hefur
mikið af gjalde.vri sem sendur
er til tslands frá þeim íslend-
ingum sem eru búsettir er-
lendis og hafa því ráðið lög-
fræðinga og annað fólk til að
annast langar skuldbindingar
eða innheimtur. Þetta fólk, sem
erlendis dvelst, er ýmist við
nám, þjónustu við landið eða
við persónuleg störf. Þetta fólk
er yfirleitt „réttlaust og mál-
laust og getur engum vörnum
við komið,“ þegar lögfræðingar
eiga í hlut, þeir eru margir í
einni klíku sem erfitt er að fást
við. Yfirmenn í gjaldeyriseftir-
liti og skattalögreglu, blaða-
menn og aðrir í áhrifastöðum
eru skyndilega mjög heyrnar-
daufir eða gleymnir þegar þessi
mál eru á allra vitorði.
Leiðindi og tjón
Þar eð ég hefi orðið fyrir
leiðindum og tjóni vegna svona
lögfræðinga ætla ég að rifja
upp það sem skeði fyrir nokkru
og margir geta vitnað að er satt
og skjöl öllum til sýnis.
Einn sem fór ó hausinn
Kunningi minn, sem var að
fikta við heildverzlun, fékk á
sig 2 gengisfellingar á einu ári
og fór á hausinri eins og mörg
gróin fyrirtæki á þeim tíma.
Hann varð leiður og fór sér til
hressingar í vinnuferð um
heiminn. Hann var um skeið í
S -Afríku og Rhodesíu og sendi
heim það fé sem hann mátti
missa til að borga skuldir sem
kunnur lögmaður tók að sér að
sjá um og „innheimta" úti-
standandi skuldir. Þetta gekk
allt vel í fyrstu. Svo kom að því
að hann fékk engar kvittanir til
baka. Háttsettir dómavar fengu
lögfræðinginn til að viður-
kenna að greiðslurnar hefðu
komið til lögfræðingsins en
kúnnarnir fengu ekkert.
Þúsund dalir
Kunningi minn var um
þessar mundir í Rhodesíu og
undi sér vel. Eitt sinn fékk ég
bréf frá honum þar sem hann
bað mig um að lána sér þúsund
dali „því eins og ég viti hafi
X lögfræðingur stolið yfirfærsl-
unni“ sem hann sendi síðast og
hann sé búinn með ársyfir-
færsluna og þurfi endilega að
greiða tveim tilteknum mönn-
um fyrir jól.“ Þar eð ég átti
þetta fé ónotað og maðurinn
hafði oftar en einu sinni endur-
greitt smágreiða sótti ég um
gjaldeyrisyfirfærslu í S-Afríku
handa honum.
Spennandi glœpasaga
Búarnir eru engir viðvan-
ingar í glæpasögum, með gull
Kjallarinn
Viggó A. Oddsson
og gimsteina og allra þjóða bófa
til að glíma við. Gjaldeyriseftir-
litið í S.-Afríku varð heldur
betur hissa þegar það fékk um-
sóknina frá bankanum mínum,
ég var kallaður fyrir aftur og
aftur, viku eftir viku, til að
útbúa nýjar og lengri yfir-
lýsingar og skýrslur, skrifa
undir og veita meiri upplýs-
ingar um lögfræðinginn sem
stal og viðskiptavin hans. Eftir
3 mánuði var umsóknin sam-
þykkt og tékki útgefinn á
Landsbankann. Kunnur dómari
móttók greiðsluna í krónum og
skilaði henni til þeirra sem áttu
að fá greiðsluna. Gallinn er
bara sá að ég hefi ekki enn
fengið endurgoldinn greiðann,
m.a. vegna gjaldeyristakmark-
ana í Rhodesiu og að kunning-
inn er sagður vera í Kanada, án
þess að þakka fyrir með því að
endurgreiða greiðann. Banka-
stjórinn sagðist álíta að
kunningi minn hefði sent gjald-
eyrisyfirfærslur stílaðar á lög-
manninn, en þær farið inn á
einkareikning hans erlendis,
þegar hann skorti skotsilfur til
að borga kúnnunum fengu þeir
ekkert en viðbótatékkarnir
sendir á erlenda reikninginn.
Þeir stela húsinu
ofan af manni
Þessi peningalega siðblinda
er ekkert einsdæmi, þessi lýður
streymir um allan heim og
skilur eftir sig slóð af leiðind-
um og tjóni, hneisu og skömm»
Sumir koma til S.-Afríku og
nágrennis og virðast halda að
S.-Afríka sé heppilegasti griða-
staðurinn fyrir uppflosnaða
fjárglæframenn. Þeir eru hér
stutt og víst flestir farnir. Aðrir
íslendingar una sér vel, enda
ekki á flótta undan samvizk-
'unni eins og svo margir landar
vorir. Þar eð ég var ekki beðinn
um að þegja ætla ég að endur-
segja eina dæmalausustu
svindlarasögu sem ég hefi
heyrt: Einn islenzkur kunningi
minn, sem hefur átt heirna hér í
S.-Afrfku í mörg ár, fékk sím-
hringingu frá landa sínum,
hann sagðist vera á tilteknu-
hóteli og vildi hitta manninn.
Úti á hóteli var landinn með
pakkaðar töskur og bað land-
nemann um að fá að gista í
nokkrar nætur. Það þótti sjálf-
sagt.
Nokkrar milljónir
Eftir nokkra daga var land-
neminn heima þegar síminn
hringdi. Það var bankinn.
Honum var sagt að það væri
velkomið að lána honum nokkr-
ar milljónir út á húsið hans,
bara koma og skrifa undir
skjöl. Maðurinn varðhvumsaog
ságðist ekki þurfa neinar
milljónir. Kom í ljós að gestur-
inn hafði veðsett húsið ofan af
gestgjafa sínum því þeir höfðu
saman FÖÐURNAFN og sama
UPPHAFSSTAF I SKÍRNAR-
NAFNI. Hér munaði mjóu.
Þetta eru dæmi um þá hams-
lausu, andlegu og siðferðislegu
spillingu sem grasserar á meðal
Islendinga. Islenzkir land-
nemar hér syðra hafa margir
íengið heimsóknir frá
ókunnugu fölki frá íslandi og
eru ennþá að leita að spariföt-
unum og öðrum vérðmætum
sem þeir „trúa varla" að gest-
irnir hafi stolið. Aðrir landar
kaupa dýra hluti hér í búðum
og fljúga síðan frá óborguðum
reiknihgum. Vikingseðlið er
ekki onnþá útdautt.
Viggó Oddsson.