Dagblaðið - 30.10.1976, Blaðsíða 2

l)A(!HI,Af)It). l,AU(iAHUA(iUK iJO. OKTOBER 1976.
Háaloftið
Faraómaurar og salmonellur
þegar allt er tínt til: Vextir af
því fé, sem er bundið í bílnum,
afskriftir, skattar, skyldur og
gjöld, viðhaldskostnaður og
eldsneyti. Ekki man ég þær
tölur, enda eru þær í rauninni
ekki raunhæfar. En það sem
opinberum starfsmönnum er
borgað fyrir að nota einkabíl
sinn í starfi er nú 1 kringum 31
króna á kílómetrann og varla
fer rikið að borga af sér. Ef við
reiknum beina Teið til Víkur og
aftur til baka á því verði koma
út 12.400 krónur. Við deilum
því í tvennt og þá kostaði
dagurinn 7.850 fyrir manninn,
og ef við berum það saman við
4.285 krónur ferðalangsins í
sólarferðinni, sjáum við að sam-
anburðurinn er íslandi mjög
svo í óhag. Og hvað myndi, ef
við hefðum leitað eftir sömu
þægindum, sömu fyrirgreiðslu
og sama hóglífi og menn búa
við, þegar þeir fara sér til
skemmtunár til annarra landa?
Og hvað með veðrið, góðir
hálsar?
Víst eru ferðalög innanlands
góðra gjalda verð, og þau geta
verið býsna skemmtileg. En
þau eru allt annars eðlis en
sólarferðir eða aðrar afslöpp-
unarferðir til fjarlægra landa.
Verum ekki að amast við þeim,
sem vilja berja holurnar hérna
heima, puða sig sveitta upp
fjöllin, gleypa vegarykið og
glíma við misgóð tjöld í mis-
góðu veðri og sjóða sér svo mis-
góðar pakkasúpur á misgóðum
prímusum og gastækjum, eða
sleikja upp hótelin og verts-
húsin meðfram vegum lands-
ins. Verum heldur ekki að am
ast við þeim, sem finna sér
hvíld og endurnæringu í því að
skipta um umhverfi og njóta
þess að gleyma dagsins önn í
eina, tvær eða þrjár vikur, einu
sinni, tvisvar eða þrisvar á llfs-
leiðinni.
— og samanburður á ferðaverði innanlands og utan — þar sem
dagurinn á íslandi er þúsundum dýrari en ytra
faldar.Þa: inni i eru lika gisting
við lúxusaðstæðui, að minnsta
kosti hálft fæði (á ffnum
stöðum og íburðarmikill matur,
— með eða án salmonellu eftir
atvikum).
Einhverjar geigvænlegar
tölur hef ég heyrt um það, hvað
það kostar að reka bíl yfir áriö,
Nú eru þeir farnir að finna
alls konar bakteríur í skolpræs-
unum í Reykjavík, sem þykja
ekki góðar. Bakteríur þessar
kváðu heita salmonellur og
vera af mörgum gerðum, sumar
valda matareitrun en aðrar
taugaveikibróður.
Okkur, sem þykir vænt um
laxinn, þykir sem þessi nafngift
hljóti að vera honum til háð-
ungar, þvi hann heitir á enskri
tungu salmon. En Ellur þessar
eru víst óskyldar honurn. Þær
eru sagðar hingað komnar fyrir
milligöngu íslenskra sólarfara,
sem beri heim með sér bæði
matareitrun og taugaveiki-
bróður. Samt. hefur manni
fundist sem landinn þyrfti ekki
á hjálp að halda til þess að búa
til sína eigin matareitrun og
þurfi ekki spánskar eða
ítalskar eða júgóslavneskar
salmonellur til. Og ef hér hefur
komið upp taugaveikibróðir
nvlega hefur það blessunarlega
farið fram hjá mér.
En er nú endilega víst að
allar þessar Ellur séu komnar
frá þeim sólarlöndum, sem ís-
lendingar gera sér tíðastar
ferðir til? Getum við ekki
komið þeim upp á rússana eins
og faraómaurunum, sem
fundust úti i Garðabæ og gott ef
ekki á Gjábakka líka? Það væri
nú munur maður, að geta
komið þeim á rússana, og ég
skil bara ekkert í því að þegar
þetta er skrifað hef ég ekki
ennþá séð stafkrók um þá hug-
mynd í „víðlesnasta blaði lands-
ins“.
Það er ekki einleikið, hvað
siðgæðisvörðum landsins
virðist í nöp við það að þessi
niðurrignda og gegnsósa þjóð
bregði sér endrum og eins til
þurrari og hlýrri landa til þess
að leita sér tilbreytingar frá
blessaðri rigningunni og kuld-
anum. Meira að segja bakteríur
í mannaskít eru raktar til
þessara voðalegu sólarferða og
notaðar til að ala á því hvaó
þær séu varhugaverðar. Fólk er
sifellt að tönnlast á því hvað
þetta sé mikið gjaldeyrisbruðl
þótt vitað sé að gjaldeyririnn,
sem í þær fer, er ekki nema
brot af þeim 3%, sem notuð eru
af gjaldeyri þjóðarinnar til að
ferðast fyrir. Hafi nokkurn
.............
tíma verið smíðaður úlfaldi úr
mýfluguræfli, er það þessi goð-
sögn um hina hroðalegu gjald-
eyriseyðslu sólarferðanna.
Þegar farið er i sólarferð, er
það til fullkominnar afslöpp-
unar og til þess að safna orku
undir áframhaldnndi r'gi.lima.
Vera má, að einhverjirnoti tím-
ann til að veröa gegnsósa að
innan meðan sígur úr pörunni á
þeim, en þeir eru trúlega færri,
sem hafa efni á að liggja i
brennivíni með sinn naumt
skorna gjaldeyri—að minnsta
kosti til lengdar. Og það fer víst
ekki milli mála, að afslöppun af
þessu tagi er einhver sú ódýr-
asta, sem völ er á fyrir kannski
utan að liggja uppi r rúmi
heima hjá sér.
Á liðnu sumri skruppum við
tvö saman héðan af háaloftinu 1
afslöppunarferð innanlands, og
vorum tvær nætur um kyrrt í
algeru letilífi. Ekki skorti
heldur sandinn fram undan
dvalarstað okkar til að minna á
baðstrendur: Vík í Mýrdal. Við
fengum okkur herbergi á hótel-
inu og nutum þess að láta aðra
hafa fyrir matarstússi og tiltekt
um, höfðum bara okkar henti-
semi og gleymdum öllum bú-
sorgum. Að kvöldi þriðja dags
var svo haldið aftur heim.
Kostnaður? 19 þúsund krónur,
fyrir utan ferðir, sem farnar
voru á eiginbílog þarafleiðandi
ekki reiknaður fremur en
tíðkast um notkun einkabila,
sem eins og alþjóð veit tekur
því ekki að tala um. Það var
gott að vera í Vík, hótelher-
bergið notalegt og hreint,
maturinn í Víkurskála góður og
vel útilátinn, en það verður
ekki með sanni sagt að þetta
hafi verið neinn sérstakur
lúxus. Og þó létum við undir
höfuð leggjast að fá okkur
hádegismat annan daginn,
átum bara snarl, sem gripið var
á leiðinni. Samt urðu þetta 19
þúsund krónur. Og ekki svo
mikið sem flaska af borðvíni
aukin heldur meira af því tagi
þarna innifalið. Maturinn
íburðarlaus og aldrei fengum
við okkur súpu eða eftirrétt.
19 þúsund krónur.
Ekki sáum við eftir þessum
aurum, því þetta var nánast
eina sumarfríið okkar á liðnu
sumri. En það er freistandi að
bera þetta saman við sólarferð-
irnar og kostnaðinn af þeim.
Sólarferðir eru nú auglýstar í
hálfan mánuð frá 60 þúsund
krónum á mann, og vera kann,
að þær séu til ódýrari. Það gerir
4.285 krónur á dag, og eru þá
langar og dýrar flugferðir inni-
Sálarháski hjá sýslumanni
KRUMMABER
RÓSBERG G. SNÆDAL
SKRIFAR
Magnús Guðmundsson, sem
kallaður var „sálarháski", var
mikiö umtalaður á sinni lífstíð,
’.em stóð á ofanverðri 18. öld-
inni og öndverðri hinni 19.
Magnús var sunnlenskur að
uppruna, en barst fulltíða
norður í land og dvaldi mest-
megnis í Skagafirði og Húna-
vatnssýslu. Annars var hann
mikið kenndur við flakk og
hlaut mörg vandarhögg fyrir.
Hann undi illa i vistum og
samdi sig ekki að því „kerfi“,
sem þá var alls ráðandi i land-
inu. í Þjóðsögum Jóns Árna-
sonar og víðar eru sagðar
mergjaðar sögur af sálarháska.
Sú er ein og líklega frægust, að
hann lagðist út á Hveravöllum
og ætlaði að feta með því 1 spor
Fjalla-Eyvindar. Útilegusaga
Magnúsar varði í einar þrjar
vikur. I upphafi útilegunnar
náði hann í gráa gimbur og
hugðist sjóða hana sér til matar
1 Bláhver. Gimbrin jármaði
ákaft uppá Magnús og skildi
hann að hún meinti:
— IJf, Magnús! IJf Magnús!
— En þá var engin miskunn
hjá Magnúsi, sagði hann sjálfur
og hefur það síðan orðið að mál-
tæki sem allir kannast við. En
suöan á gráu gimbrinni endaði
þannig, að ekkert kom af henni
upp úr hvernum aftur nema
lungun. A þeim lifði Magnús 1
viku, aðra vikuna á munnvatni
sínu, en hina þriðju á guðs
blessun og sagði hann að það
hefði verið hið versta hundalíf,
enda sneri hann skjótt til
byggða við svo búið. Duglegur
gat Magnús verið þegar hann
nennti, sem sjaldan var, og við-
brigða sláttumaður var hann.
Hitt var svo almælt líka að
enginn maður kynni að brýna
betur eggjárn en Magnús sálar-
háski og gæti það bent til þess
að hann hefði ekki alltaf verið
sem sannorðastur, samanb.
málsháttinn: Lyginn maður
brýnir best.
Á seinni árum sínum dvaldi
sálarháski oft hjá Jónasi bónda
Einarssyni á Gili í Svartárdal.
Jónas var gleðimaður og hafði
gaman af ýmsum tiltækjum og
tilsvörum Magnúsar. Oft þurfti
þó Magnús að skreppa í
„reisur", en þá spurði Jónas
hann alltaf hvenær mætti
vænla hans aftur. Vildi Jónas
ekki að sálarháski lenti í úti-
stöðum fyrir flakk, en Magnús
hélt hins vegar að hans va'ri
svo sárt saknað á Gili að haiui
yrði að flýta fiir sinni sem mest
Mjög var Magnús hræddur
við sýslumenn, einkum Björn
Blöndal í Hvammi, sem hann
vissi strangt yfirvald. Einnig
sneiddi hann hjá heimilum
hreppstjóra eins og hann gat.
Svo undarlega bregður þó við
á páskum 1844, að Magnús
Guðmundsson sálarháski ber að
dyrum hjá Birni sýslumanni i
Hvamnti og biðst gistingar. Er
engu líkara en orð Hallgríms
sáluga hafi ræst á honum ekki
síður en Pétri forðum: Það sem
helst hann varast vann, varð þó
að koma yfir hann. Blöndal tók
við honum og hafði hálfgaman
af honum í aðra röndina, að
sagt er. Magnús var þá ekki
orðinn heill heilsu, enda rúm-
lega áttræður að aldri. Hann
sagði að reformur legðist um
sig allan og heltæki. Sýslu-
maður gaf honum þá brennivin
og ræddi lengi við hann. Allt í
einu gengur Magnús að spegli,
skoðar ásjónu sina vendilega og
segir: — Feigur er ég nú, sýslu-
maður.
Blöndal kvað ekki ólíklegt að
styttast tæki nú æfi hans eins
og annarra á hans aldri.
Magnús svaraði: — Það er ekki
svo að skilja, ég er bráðfeigur,
dauðinn er köminn í augu
mér. Litlu síðar lagðist Magnús
rúmfastur og beið dauða síns.
Bað hann sýslumann að hafa tal
af Jónasi á Gili, því hann væri
manna líklegastur til að sjá unt
útför sína ásamt klaustur-
haldaranum i Hlíð. en svo
nefndi hann einatt Klemens
smið 1 Bólstaðarhlíð. Magnús
fullyrti að lifrarbólga gengi af
sér dauðum, væri lifrin nú
orðin svo stór að hún næði
niður undir mjaðmir. Kenndi
hann um of miklu kjötáti 1
Hvammi, en kjöt þyldi hann
ætíð illa eftir útileguna og
lungnaátið á Hveravöllum í
dentíð. Þá bað hann þess, að
Skaftasen læknir yrði látinn
skera upp líkama sinn, þegar
hann hefði gefið upp andann,
svo sjá mætti hvort hann hefði
ekki rétt til getið um mein-
semdina. Magnús andaðist svo
þriðja dag páska. Lét sýslu-
maður sækja Skaftasen og
gerði hann eins og fyrir hann
var lagt. Reyndist Magnús hafa
rétt fyrir sér unt lifrarmeinið.
þótt ekki kvæði eins mikið að
því og hann sagði. Blöndal lét
síðan gera útför hans sæmilega.
Rúmlega ári síðar var
Blöndal sýslumaður líka allur.
Hann féll fyrir mislingasótt
vorið 1845, tæplega fimmtugur
að árum og frá 15 börnum.
Blöndal hafði tekist með
mikilli hörku og röggsemi að
stöðva hina alræmdu glæpa- og
afbrotaöldu. sem gekk yfir
Húnaþing fyrstu áratugi 19.
aldar. og alkunnugt er.
— Að mestu endursagt eftir
handriti Gísla Konráðssonar að
Húnvetningasögu. —