Dagblaðið - 27.11.1976, Blaðsíða 2

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 27. NOVEMBER 1976.
Sérlega duglegur,
hugmyíidaríkur og framtaks-
samur ungur maður, sem til-
tölulega nýlega hefur tekið við
starfi verðlagsstjóra, hefur nú
sýnt það lofsverða framtak að
|bera saman vöruverð hérlendis
þg erlendis. Vitaskuld fór ekki
hjá því, að honum dytti í hug að
sk;nsamlegt kynni að vera að
bera fyrst niður í því landi, sem
íslendingar hafa lengst sótt til
með innkaup í huga, það gat
ekki komið til af engu.
Enda fór sem hann grunaði:
Vöruverð í Bretlandi er snöggt-
um hagstæðara en hér, einkum
á ýmsum breskum vörum.
Þessa bombu sprengdi hann
isvo í sjónvarpinu á dögunum og
almenningur og Þjóðviljinn
hentu þetta þegar í stað á lofti
til að færa sönnur á, hversu
mjög við íslendingar erum al-
mennt hlunnfarnir i við-
skiptum, en heildsölum þótti
illa að sér farið og urðu reiðir.
Þeir fengu síðan að koma í
sjónvarpið viku seinna og birt-
ust þar alþjóð, velsældarlegir
og fullir heilagrar vandlæting-
ar áþvíað verðlagsstjóri skyldi
ekki bera niðurstöðuna undir
þá áður en hann leyfði sér að
skýra frá henni, þeir hefðu sko
alla sína pappíra í lagi. Sem
enginn hafði líklega efast um.
Mergur þessa alvarlega máls
er sá, að breskir heildsalar,
vopnabræður þeirra íslensku í
mammoni, eru sagðir fá vörur
sinar ódýrar í innkaupi en
íslenskir og geta líklega þar að
auki selt þær ódýrara frá sér
aftur en samt haldið svipuðum
hlut. Auðvitað fá breskir
breskar iðnaðarvörur á góðu
verði — buy british, annað væri
ekki sanngjarnt - hvort heldur
þær eru framleiddar þar heima
á skerinu, í Portúgal eða Hong
Kong. Þar að auki kaupa
íslendingar .mikið af umbúðum
utan um vörurnar sínar, góðum.
umbúðum sem viðskiptavinir
verða svo að borga með fullum
flutningskostnaði, aðflutningsn
gjöldum, álagningu, söluskatti
og vörugjaldi — án þess að fá
þær nokkurn tíma eða hafa
nokkuð við þær að gera. Þetta
er til þess að viðskiptavinurinn
fái til dæmis bökuðu baunirnar
sínar í óbeygluðum dósum.
Þar að auki fá íslendingarnir
vörurnar sínar fluttar ókeypis
til skips — það er að segja það
er innifalið i háa verðinu.
Breskir heildsalar verða sjálf-
sagt að sækja þær sjálfir að
lúgu á verksmiðjulagernum,
sama hvar þeir eru í sveit
settir. Þá fá íslendingar
ókeypis meðhöndlun á vörun-
um í pakkhúsum og loks
ókeypis útskipun út í skip —
það er að segja það er innifalið
í háa verðinu. En þar með er
líka upptalið það sem íslending-
ar fá gratís, þeir verða að borga
farmgjöldin heim, og þau eru
svo í pottinn búin að
innflytjendur einnar verslunar-
vöru ætla nú að kaupa skip til
að flytja þessa vöru sjálfir og
gera það þar með ódýrara en
ER EKKIAÐ
MARKA
PRÓSENTUNA?
Vangaveltur um innkaup
íslenskra heildsala í
Bretlandi og mismunandi
vöruverð hér og þar
— ásamt athyglis-
verðri hugmynd um
ríkistollheildsölu í
landbúnaðarlegum
leiðaradúr
önnur óskabörn þjóðarinnar —
þeir verða að borga
uppskipunargjöld hér (hlýtur.
að vera) pakkhúsgjöld,
flutning og vinnu við að rífa
sundur dýru og fínu
umbúðirnar.
Þegar hér er komið sögu er
hægt að fara að leggja saman
allan kostnað og svo getur rikið
farið að taka til sinna afskipta:
Leggja á alla sína skatta, sem
endar á vörugjaldi og loks
söluskatti þar á ofan.
Þetta hlýtur að vera það, sem
verðlagsstjóri átti að fá að vita
verslunarfræðum og bíssnis,
þar á meðal áróðri hvers konar,
en einhvern veginn finnst mér
að mig muni um tíu prósent af
öllum vörum, sem ég kaupi,
þótt hver einstök eining kostaði
kannski ekki nema þrjátíu
krónur — og því sé meira að
marka prósentuna heldur en
einhverja tiltekna krónutölu,
sem gerir ekki annað en
blekkja, á hvorn veginn sem
það nú er.
Þeir höfðu haldið
blaðamannafund áður en þeir
komu í sjónvarpið, blessaðir
spurði beint, hvort það væri
ekki augljóst samkvæmt þessu,
að þeim dytti ekki í hug að leita
eftir hagkvæmum kaupum að
einn þeirra svaraði, og það skal
tekið fram, að það var sá heild-
salanna, sem rýrastur var í
roðinu: „Við gerum það nú
samt“ — og góðmennskan og
einlægnin skein úr augunum.
I þessum þætti var mjög
vitnað í ýmiskonar pappíra,
máli ræðumanna til stuðnings,
og efast víst enginn um rétt-
mæti þeirra. En það er nú svo
með pappíra, að þeir geta oft
É&QflBaK
áður en hann skýrði alþjóð frá
niðurstöðu sinni. Það hefði
heildsölum altént fundist
heiðarlegra, hverju sem það
hefði svo sem breytt. Auk þess
fannst þeim afar slæmt að vera
að tala um öll þessi verð í
prósentum, vegna þess að til
dæmis tíu prósent af þrjatíu
krónum eru ekki nema þrjár
krónur, og hvern munar um
þrjár krónur núna, þegar
krónan er orðin eins létt og
fyrirferðarlítil og raun ber
vitni urn? Þessir menn eru
líklega mjög skólaðir í
drengirnir, þar sem auk þess að
skýra framanskráð var ádeila á
að þeir mættu ekki leggja á að
vild. Það leiddi til þess, sögðu
þeir, að það væri óhagkvæmt
fyrir þá að gera hagkvæm
innkaup, því þá fengju þeir
minna fyrir sinn snúð. Frétta-
maður sá, sem var að ræða við
þá spurði þá hvort það væri
ekki einsýnt að þeir gerðu ekki
þjóðhagslega hagkvæmustu
kaup, sem þeir gætu fengið.
Hann var búinn að spyrja að
þessu oft, en það var ekki fyrr
en undir lok þáttarins, er hann
verið stélfjaðrirnar á
gullhænunni. Sá framleiðandi,
sem veit að hann getur selt
vöru sína vel á einum stað,
hann fer ekki ótilneyddur að
lækka á henni verðið. Honum
og þeim, er fá síðan meira fyrir
að selja síðan vöruna áfram
heldur dýrari, kemur örugglega
mætavel saman um gullhæn-
una sína, og það þarf ekki að
éfast um, að hún er í góðum
fjöðrum, pappírarnir eru
áreiðanlega pottþéttir.
í þessu máli hefur enginn
verið sakfelldur. En einu sinni
Háaloftið
r, —- Ify
SIGURÐUR í
HREIÐAR
HREIÐARSSON

fór það ekki milli mála, að inn-
flytjendur og kaupmenn hlunn-
fóru landslýðinn og voru
þjóðhagslega óhagkvæmir. Þá
voru stofnuð kaupfélög. Þau
eru ennþá til, en ekki til þess að
lækka vöruverð eða gera hag-
kvæmari innkaup. Þau eru í
bræðralagi annarra kaupa-
héðna og mammons, enda láta
almennir félagar kaupfélagana
sig litlu skipta hvernig bíssnis-
mennirnir reka þau.
Ekki held ég að þetta mál
verði leyst nema á einn hátt:
Sendum bara alla þjóðina í
innkaupaferðir til Bretlands,
nokkrum sinnum á ári. Með því
móti fáum við vöruna ódýrari
út úr búð heldur .en út úr
heildsölu hér, — a.m.k. i sum-
um tilvikum og spörum þar
með gjaldeyri. Þar að auki
yrði þetta lyftistöng fyrir flug:
félögin, sem gætu þá kannski
keypt sér innan við átta ára
gamlar flugvélar, og síðast en
ekki síst myndi ríkið stórgræða
á þvi að geta gert vörurnar upp-
tækar i tollunum úti í Keflavík
og jafnvel sektað fyrir þær,
síðan selt þær smásölum hér
gegnum ríkistollheildsölu á
skynsamlegu verði,. þannig að
almenningur geti svo endan-
lega keypt hana á sama verði
út úr búð hér og heima I
fæðingarlandi hennar, Bret-
landi. Nema þeir, sem eru
þjóðlegir og kaupa íslenskt —
þeir halda sig auðvitað við
sínar vörur—annað væri ekki
sanngjarnt.
Skaðræðisdýr á Skaga
Einn af mörgum ógnvöldum
á voru landi fyrr á öldum voru
bjarndýrin, sem oft gengu á
land upp þegar hafísþök voru
við norðurströndina og Vest-
firði. Margar sögur eru skráðar
af vágestum þessum og sumar
ófagrar. Má nærri geta að ís-
lendingar, byssulausir og vopn-
vana, hafa verið varbúnir að
mæta þessum grimmu dýrum,
þegar þau voru í sultarham, en
þeir sjálfir oftlega enn soltnari
og ófeitari.
Sú frásögn sem hér fer á eftir
er skráð í Skarðsárannál við
árið 1518. Þar sem maður sá,
sem mest kemur hér við sögu,
Ketill bóndi Ingimundarson í
Ketu, var afi annálsritarans,
Björns Jónssonar á Skarðsá í
Sæmundarhlíð, má ætla að
sagan sé sannleikanum sam-
kvæm I öllum aðalatriðum:
„...Kom bjarndýr eitt mikið,
rauðkinnungur, á land á Skaga
í Skagafirði við Asbúðatanga
(Ásbúðir eru raunar nyrsti bær
í Húnavatnssýslu), og sá hvergi
til íss af sléttlendi, en þó af
háfjöllum. Það dýr var soltið
mjög, mannskætt og grimmt,
það deyddi 8 manneskjur, sem
voru fátækar konur með börn-
um, er um fóru og ekki vissu
dýrsins von. Dýr þetta braut
niður alla hjalla á Skaga utan
Ketu (það er á einum 7
bæjum), því það fann í sumum
matföng handa sér. Þetta var
um sumarmál.
Ketill Ingimundarson bjó þá
' á Ketu þar á Skáganum, hann
var aflamaður mikill. ...Ber nú
svo við einn morgun árdegis
(svo), að Ketill gekk til sjávar
og inn í hjall mikinn, er þar
stóð með hákarl, og vildi sækja
morgunverð hjúum sínum, sá
hann þá dýrið koma að utan,
greip Ketill þá eitt mikið
hákarlsbægsl og snaraði vel
langt út á svig við dyrnar.
Björninn greip við og bar á bak
til við hjallinn, og tók til
snæðings, en Ketill snaraðist út
KRUMMABER
RÓSBERG G. SNÆDAL
SKRIFAR
í skyndi og hljóp heim til
bæjarins. Ketill sendi þá tvo
menn í skyndi, annan út á
Skaga, en annan inn, að menn
skyldu strax saman koma — og
svo komu menn saman að
stundu og urðu 14 menn, þeir
frqpn höfðu, því i þann tíma
átni flestallir menn verjur og
vopn hér á landi. Gengu þeir þá
fram að sjó og var bangsi þá
búinn með bægslið, ætluðu þeir
þá strax að ráða á dýrið, en það
vék sér undan og inn með sjó.
Þeir gengu eftir og inn fyrir
björgin (Ketubjörg, þau eru há
og brött í sjó fram), og svo sem
nokkuð lækkuðu björgin, vafði
bangsi sig saman í hring eða
hnipur og velti sér þar ofan í
fjöru, síðan á sund og fram í
það sker ér þar liggur og nefn-
ist Þursasker. Ketill skipti þá
mönnum, lét 7 eftir og skyldu
þeir mæta birninum, hvar sem
á land kæmi á Innskaga, en
hann með 6 mönnum gekk
heim í Ketu, hrundu fram sex-
æringi og reru inn til skersins.
Björninn hljóp þá á sjó og lagði
út á fjörðinn, reru þeir þá á
eftir kappsamlega, mæddu þeir
um síðir dýrið, og lagði það þá í
króka, og varð þá mjúkara í
vikum en báturinn. '
Gekk svo lengi dags að þeir
kæmu ekki vopnalögum við,
svo björninn sakaði, en uni
síðir þrengdi að dýrinu, skellti
það þá hramminum upp á
borðið og ætlaði að hvolfa skip-
inu, og drakk þá skipið í sig sjó,
en Ketill þreif þá öxi og hjó á
framhramminn við borðið, svo
af tók. Lagði þá dýrið frá og
dapraðist sundið, svo þeir lögðu
það síðan og drápu, drógu upp á
skip og héldu siðan að landi.“
Dóttir Ketils þessa í Ketu var
Guðrún húsfreyja á Ingveldar-
stöðum á Reykjaströnd, gift
Jóni bónda þar Jónssyni. Ketill
dvaldist hjá þeim hjónum í elli
sinni, en hann varð 90 ára.
Björn á Skarðsá, sá merki ann-
álsritari, var sonur Jóns og
Guðrúnar og orðinn, 6 vetra
þegar afinn dó, svo vel hefur
hann getað munað frásögn
þessa eftir honum sjálfum.