Dagblaðið - 14.01.1977, Blaðsíða 3

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. JANUAR 1977.
3
Eru forfeður okkar komnir
frá Mið- og Austur-Evrópu?
Mikið leiðist mér þegar verið
er að tala um frændur okkar
Dani eða frændur okkar Norð-
menn. Ég held nefnilega að
þessir annars sumir hverjir
ágætismenn séu að stofni til
alls engir frændur okkar Is-
lendinga, nema þeir sumir sem
eru afkomendur kvenna og
manna sem lögðu leið sína út til
íslands (eins og J.H. biskup var
vanur að segja) á fyrri öldum
og eignuðust hér afkvæmi. Eg
undirritaður er t.d. afkomandi
danskrar konu, sem var amma
mín, sem kom hingað til lands á
öldinni sem leið en einhvern
veginn get ég aldrei fengið það
af mér að tala um dönsku þjóð-
ina sem frændþjóð.
Það er útbreidd saga, a.m.k.
erlendis, að það hafi verið
norskir vikingar sem settust að
á íslandi. Þetta er að sjálfsögðu
rangt því það voru venjulegir
útflytjendur frá Noregi,
bændafólk, sem fluttist til Is-
lands á 9. öld, að talið er, höfðu
ekki jarðnæði í Noregi og flúðu
auk þess ofríki konungsins. -
Þetta fólk, sem settist að á
Islandi, var að mínu áliti ekki
norskt fólk heldur fólk sem var
komið miklu lengra að, alla leið
sunnan úr Miðaustur-Evrópu.
Það er svo margt, að mínum
dómi, sem bendir til þess að
þetta sé rétt, en ég vil aðeins
geta hér um nokkur atriði máli
mínu til stuðnings því mér datt
þetta (svona) í hug.
Það hlýtur að vekja athygli
manna sú staðreynd að sögur,
meira að segja sögur Noregs-
konunga, voru skrifaðar á Is-
landi og að eftir að þessi hópur
innflytjenda var farinn frá
Noregi var eins og tæki fyrir
alla menn:ngu (sagnritun) þar,
með undantekningum þó.
Meira að segja voru hirðskáld
konunga á meginlandinu ís-
lenzk. ■
Það er líka annað sem er
býsna skrítið, en það er að ís-
lenzku Austfirðirnir voru síðast
numdir af norska bændafólk-
inu því það vildi ekki búa í
þröngum fjörðum líkt og í Nor-
egi, það var að sækjast eftir
einhverju öðru, vfðáttumeira
landi eins og forfeður þess
höfðu vanizt endur fyrir löngu.
Austfirðirnir voru þó „næstir
gamla landinu" og þangað var
stytzt sigling frá Noregi.
Elzti heimilisiðnaður manns-
ins er liklegaprjónið að frátöld-
um tilbúningi a frumstæðum
klæðnaði sem maðurinn gerði
sér úr alls kyns hlutum, svo
sem trjálaufi og berki, til þess
að skýla nekt sinni.
Það er athyglisvert að á ts-
landi prjóna konur ekki eins og
t.d. konur í Danmörku eða Nor-
egi gera né heidur konur á
Bretlandseyjum. En hvernig
stendur á þessu, að prjónið
skuli ekki hafa flutzt með inn-
flytjendunum til tslands og við
lært þennan heimilisiðnað á
norska eða danska vísu af
þeim?
tslenzk kona dvaldi árlangt á
heimili f Bandaríkjunum og á
þessu heimili átti heima lítil
stúlka, líklega 8—9 ára þá.
Þessi kona fór að kenna litlu
telpunni að prjóna, auðvitað, á
islenzka vísu, en þá kom í ljós
að telpan kunni íslenzka
prjónið, hafði lært það af ömmu
sinni sem oft kom á heimilið.
Amma litlu telpunnar var
ungversk og hafði flutzt til
Bandaríkjanna ung stúlka, í-
lengzt þar og gifzt. Þetta fannst
mér ákaflega merkilegt.
Gat það verið að ungverska
amman hefði haft þessa prjóna-
aðferð með sér frá Ungverja-
landi? Ég tel það mjög líklegt.
Það mun þó vera svo að þetta
islenzka prjón, eða þessi
prjónaaðferð, er ekki alveg ein-
skorðað við okkar land því í
öðrum löndum kunna konur
þetta prjón lika en að allmestu
leyti mun þetta fara eftir
löndum og þjóðflokkum að ég
held.
Og svo er það blessað skyrið
okkar sem verið hefur með Is-
lendingum frá því að land tók
að byggjast og vafalítið hefur
átt sinn þátt í því að halda
líftórunni í landsmönnum
þegar mest syrti í álinn.
Hvernig stendur t.d. á því að
skyr skuli ekki vera gert í t.d.
Danmörku og Noregi þrátt
fyrir mikil tengsl milli þessara
landa og Islands? Skyr er að
vísu búið til í Danmörku af
dönskum mjólkurfræðingum
sem hafa lært skyrgerðarlistina
á tslandi.
Skyrið fannst fyrir einskæra
tilviljun, máski af íbúum efra
Balkanskaga, Búlgörum og
Júgóslövum, og vafalaust varð
skyr einnig til af tilviljun á
herferðum Húnanna sem geyst-
ust víða um lönd og þurftu því
að hafa ýmislegt matarkyns
með sér. Likíegt er að þeir hafi
haft mjólk (geitamjólk) á
belgjum og sumt af þeim belgj-
um hafi verið kálfsmagar en
magi úr nýfæddum kálfi hefur
í sér efni sem orsakar það að
mjólk hleypur og verður þykk.
Kálfsmagar voru notaðir hér á
landi til sveita við skyrgerð þar
til sú menning varð að víkja
fyrir vélvæddum mjólkurbúum
og bændur fóru að kaupa
skyrið ásamt öðru í gegnum
Bjössa á mjólkurbílnum.
Skyrið þeirra þarna austur-
frá heitir sjálfsagt eitthvað
annað á þeirra máli, svo sem
yogurt e.þ.h. Tilbúningur á
skyri er líklega miklu eldri
heldur en frá dögum Húnanna
sem voru uppi á miðri 4. öld.
Skyrið er því engin skandinav-
ísk uppfinning heldur er það
komið mjög langt að.
Svo er það .„ástkæra ylhýra
málið“, íslenzkan, sem mun
vera annað elzta tungumálið
sem lifandi er, næst á eftir
gaelisku sem eitthvað er töluð á
írlandi og í Wales. Islenzkan er
af indó-germönskum uppruna,
komin úr sanskrít eða úr ein-
hverju máli þeirra þarna fyrir
„austan tungl og sunnan
mána“.
I Uppruna-orðabók dr. próf.
Alexanders Jóhannessonar sál.
er að finna 2200 fornrætur
indógermansks máls og byggir
hann (A.J.) úr þessum rótum
allt íslenzka málið. Með því
fæst staðfest, segir hann, „hve
hreint mál íslenzkan er, og
jafnframt málfræðilega mikil-
váeg, því að af þessum 2200
rótum hafa 57% haldið sér í
málinu" (A.J. Etym. ísl.
Wörterbuch 1956).
Islenzka málið hélt reisn
sinni í gegnum aldirnar af því
að menning sú, sem fluttist með
innflytjendunum til Islands,
sem aðeins höfðu dvalið tiltölu-
lega skamman tíma í Noregi,
var sterk. Þetta fólk ætla ég að
hafi að stofni til verið af ætt-
bálki Herúla.
Herúlar fóru víða um Evrópu
og var þá að finna austur við
Azov vatn og 'einnig við niður-
Rin. Þeir voru hraktir út úr
Skandinavíu (Svíþjóð) um mið-
bik 3. aldar en settu á stofn
öflugt konungsdæmi seint á 5.
öld um miðbik Dónár. Þeir voru
gersigraðir af Lombördum
snemma.á næstu öld. Margir
þeirra voru fluttir til Illyricum
af Rómverjum árjð 512 en aðrir
hurfu aftur til Norðurlanda
(Skandinavíu). Ekkert er vitað
um þá eftir miðbik 6. aldar.
Herúlarnir voru einhver
frumstæðasti germanski þjóð-
flokkurinn á þeim tíma en kon-
unghollusta var mjög litið
þróuð meðal þeirra. Þrælar
þeirra börðust við hlið þeirra í
hernaði.
Hvert fóru Herúlarnir og
hvað varð um þá? Þetta er
býsna skemmtileg spurning
sem sjálfsagt verður erfitt að fá
svarað. Eitt er víst, að landnem-
arnir, sumir hverjir, flúðu bein-
línis undan ofríki Haralds
konungs en aðrir fóru að sjálf-
sögðu að leita nýrra landa.
Eftirtektarvert er það að inn-
flytjendurnir sóttust eftir að
setjast að á láglendi, sbr. land-
nám þeirra í Árnes- og Rangár-
vallasýslu, sem gat að ein-
hverju minnt á hinar víðlendu
steppur í Ungverjalandi.
Islendingar hafa mjög svo
haldið séreinkennum sínum,
góðum jafnt sem slæmum, við
erum að eðlisfari ákaflega sjálf-
stæðir og látum ekki gjarna í
minni pokann. Við erum engir
hermenn og konunghollusta er
okkur ekki í blóð borin. Þrælar
vorum við aldrei en héldum
þræla og fórum vel með.
Allt þetta bendir til þess að
við séum ekki skyldir Norð-
mönnum, nema síður sé. Ég
held að okkur hefði aldrei
dottið i hug t.d. að’fá okkur
konung erlendis frá eins og
Norðmenn gerðu þá er þeir
tóku sér danskan prins, Harald,
bróður Kristjáns X., sem þeir
kölluðu svo Hákon, til þess að
vera konungur Noregs. Hann
talaði meira að segja alltaf
dönsku en gerði ekkert til þess
að ná norska málinu, var það
ákaflega skrýtið að heyra hann,
norskan konung, tala dönsku.
Þetta hefðu íslendingar
aldrei getað gert, að fá lánaðan
útlendan prins, til þess að
verða þjóðhöfðingi íslendinga.
I Skandinavíu, eða á Norður-
löndun utan tslands, er nú töl-
uð germönsk mállýzka eins og
hirðskáld okkar, Halldór Lax-
ness, kemst svo snilldarlega að
orði, eða lágþýzka (Platt-
deutsch).
Mér datt þetta (svona) í hug.
Siggi flug 7877-8083.
Spurning
dagsins
Hvernig
leggst
skammdegið
Wg?
Svanur Ólafsson: Bærilega, þetta
er allt i lagi, þegar daginn fer að
lengja.
Svavar Sigurðsson: Agætlega. Eg
finn engan mun á mér, en það er
óneitanlega skemmtilegra að hafa
bjartan dag.
Birgir Sumarliðason: Mér lfður
bara vel og sólin er á leiðinni upp
á himininn svo þetta fer allt batn-
andi.
Lárus Svanlaugsson: Agætlega,
það er leiðinlegra þegar er dimmt
og kalt en þegar sól er og sumar.
Magnús Arnarsson: Mér líður
alveg furðuvel, annars hefur
skammdegið engin truflandi áhrif
á mig.
(Jlfar Benónýsson: Eg er bara vel
hress og svo fer nú daginn að
lengja.