Dagblaðið - 17.03.1978, Qupperneq 10

10
Útgefandi Dagblaftið hf^ _ ^
Framkvæmdastjori: SveiVin R. Evjólfsson. Ritatjóri: Jonas Kristjánsson.
Frottastjori. Jón Birgir Póturnson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aðstoðarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Handrit:
Ásgrimur Palsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tomasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
SigurAsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson. Jónas Haraldsson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannssön. Bjarnloifur Bjarnloifsson, HörAur Vilhjálmsson, Ragnar Th
SigurAsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson, ' Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M.
Halldórsson.
Ritsporn SíAumúla 12. AfgreiAsla Þverholti 2. Askriftir, auglysingar og skrifstofur Þverholti 11
AAalsimi blaðsins 27022 (10 línur). Askrift 1700 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 90 kr. eintakiA.
Setning og umbrot: DagblaAið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerö: Hilmir hf, Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
AframmeðKröflu
Þekking og tækni íslenzkra sér-
fræðinga var takmörkuð, þegar
byrjað var að bora eftir orku á
Kröflusvæðinu. Hér á landi hafði
tíminn nánast staðið í stað, frá því
að Hitaveita Reykjavíkur var
lögð. Annars staðar hafði orðið ör
þróun, sem okkar menn vissu lítið
um.
Alvarlegast við boranir á Kröflusvæðinu
var, að þar skorti margvíslegan búnað og þekk-
ingu til að beita slíkum búnaði. Menn töldu sig
geta notað hitaveituborana með venjulegum
hætti. En sú varð alls ekki raunin.
Bormenn höfðu ekki tök á að halda borhol-
unum nákvæmlega lóðréttum. Það leiddi til
þess, að borarnir skemmdu fóðrið í ofanverð-
um holunum. Nú hafa menn hins vegar náð
tökum á þessari tækni.
Bormenn höfðu ekki hinn hefðbundna
öryggisbúnað olíubora. Það leiddi til þess, að
þeir áttu erfitt með að hafa hemil á holunum,
þegar illa fór. Nú hafa þeir hins vegar þennan
búnað.
Bormenn höfðu ekki sagir til að saga sundur
ónýtar fóðranir. Það leiddi til þess, að við-
gerðir voru erfiðleikum bundnar. Nú hafa þeir
hins vegar aðgang að slíkum sögum.
Bormenn höfðu ekki nógu öruggan búnað til
að koma steypu á samfelldan hátt í holurnár.
Það leiddi til galla á steypuskilum. Nú hafa
þeir hins vegar öruggan búnað til þessa verks.
Bormenn höfóu ekki myndavélar til að leita
að göllum í holunum. Nú hafa þeir hins vegar
fengið slíkar vélar til myndatöku í iðrum
jarðar.
Við frágang holanna töldu sérfræðingarnir
sig geta náð gufu í holurnar á mismunandi
dýpi. Reynslan sýndi, að það leiddi til sam-
keppni milli efra og neðra orkusvæðis í holun-
um og hindraði stöðuga og samfellda nýtingu
þeirra. Nú vita menn hins vegar, að fóðra
verður þessar holur alveg niður að því svæði,
þar sem menn vilja taka orkuna.
Þannig má rekja ótal dæmi um dýrmæta
reynslu, sem íslenzkir sérfræðingar hafa öðlazt
við boranir á Kröflusvæðinu. Sú reynsla er að
vísu líka dýrkeypt, en það rýrir ekki gildi
hennar.
Hinir íslenzku sérfræðingar kunna nú nokk-
urn veginn lagió á tækni þeirri, sem beitt er
við borun eftir olíu. Þeir hafa þar að auki verið
í Nýja-Sjálandi, þar sem borun eftir jarðvarma
hefur víða verið sömu erfiðleikum bundin og á
Kröflusvæðinu.
Vegna alls þessa er full ástæða til að vona,
að nýjar boranir á Kröflusvæðinu muni leiða
til þess, að orkuverið fái næga orku til að
skipta úr fyrsta gír í fjórða gír.
Milljarðar kunna að hafa farið fyrir lítið við
Kröflu. Það er hins vegar engin afsökun fyrir
því, að þjóóin gefi þetta orkuver upp á bátinn á
lokastigi. Orkuverið hefur reynzt gangfært og
skortir bara gufuna.
Milljarðana, sem sökkt hefur verið við
Kröflu, má nýta með því að verja nú þegar
nokkrum hundruðum milljóna til að hefja
skynsamlegar boranir á svæðinu. Engin
ástæða er til að gefast upp, þótt á móti hafi
blásið.
r
________________DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 17. MARZ 1978.
Hagkerfið utan
við hagkerfið
í þessum dálkum hefur áður
verið minnzt á bók eftir banda-
ríska blaðamanninn Hedrick
Smith, The Russians. Smith
dvaldi sem blaðamaður um
nokkurra ára skeið í Sovétríkj-
unum, og í bók sinni lýsir hann
hvers hann varð áskynja um
daglegt líf, siði, venjur og lífs-
hætti fólksins sem þar býr.
Bók Smiths er manneskjuleg
og á engan hátt svo ofsafengin
sem slíkar bækur gjarnan viíja
verða. Hann eyðir löngu máli i
það að lýsa spillingunni sem
þrífst á bak við hið opinbera
hagkerfi í Sovétríkjunum, bæði
í smáu og stóru. Hagkerfi
Sovétríkjanna er auðvitað al-
gert haftakerfi, vöruskortur al-
gengur og fólki stórlega mis-
munað þegar vörurnar þó eru
til. En hið ,,ólöglega“ hagkerfi,
Counter Economy, í Sovétríkj-
unum virðist vera gríðarlega
umfangsmikið. Þá er átt við
þau viðskipti og þá eignaaukn-
ingu sem fram fer utan við hið
opinbera hagkerfi. Smith hefur
það eftir andófsmanninum
Andrei Sakharov, að neðan-
jarðarhagkerfið nemi um tíu af
hundraði af þjóðartekjum.
Aðrir gizka á, að neðanjarðar-
hagkerfið í Sovétríkjunum sé
jafnvel miklum mun meira.
Það eru háar tölur.
RÚSSLAND — ÍSLAND
Það er fróðlegt fyrir íslend-
ing að lesa þessar lýsingar á
hagkerfinu í Sovétríkjunum.
Það er bæði gamall sannleikur
og nýr að höft og óhóflegar
leyfisveitingar leiða gjarnan til
spillingar og misnotkunar. Það
er líka gamall sannleikur og
nýr að hætta er á að ofsköttun
leiði til virðingarleysis fyrir
skattalögum og skattsvika eða
til dæmis smygls. Og vera má að
við gætum dregið af því mikla
lærdóma að líta nánar á Sovét-
ríkin.
Það er auðvitað öllum ljóst að
upp úr 1970 misstu stjórnvöld
hér öll tök á verðbólgu og þar
með öllu efnahagskerfinu. Óða-
verðbólgan hefur allan þennan
tíma verið langt fyrir ofan út-
lánsvexti sem þýðir í reynd, að
lán eru ekki til í efnahagslíf-
inu, aðeins mismunandi hag-
stæðir styrkir. Þetta hefur gert
banka- og yfir höfuð allt lána-
kerfið að einni allsherjar fyrir-
greiðslustofnun, sem raunveru-
lega hefur allan atvinnurekstur
og jafnvel afkomu fólks í hönd-
um sér. Efnahagslífið er þess
vegna meira og minna háð
leyfisveitingum misviturra og
misspilltra bankafursta. Það
gefur auðvitað auga leið hversu
Kjallari á
föstudegi
VilmundurGylfason
óheilbrigt þetta kerfi er, svo
dýpra sé ekki tekið i árinni.
Þetta þýðir til dæmis að iðulega
eru allar hugmyndir um rekst-
ur fyrirtækja meira og minna
skynvilltar. Það er meira virði
fyrir reksturinn að eiga greiðan
aðgang að einhverri lánastofn-
un heldur en að reka fyrirtæki
sitt vel. Og áhrif þess eru alls
staðar að koma í ljós. Fólk og
fyrirtæki hafa aðlagað sig
þessu kerfi og það verður sárs-
aukafullt að brjótast út úr því á
ný. Stjórnmál snúast að veru-
legu leyti um þessar leyfisveit-
ingar, með óskemmtilegum af-
leiðingum. Siðskyn í fjármálum
villist — fólk fer í æ ríkari
mæli að haga sér eftir þeim
frumskógalögmálum sem boðið
er upp á. Það er víða dansaður
línudans á mörkum þess heiðar-
lega og þess óheiðarlega, á
mörkum þess löglega og ólög-
lega.
Og þá hefst samanburðurinn
við Sovétríkin. Utan við okkar
opinbera hagkerfi er annað
hagkerfi. Hversu umfangsmik-
ið það er veit auðvitað enginn.
Það er samt vist að það er stórt
og að það er alltaf að stækka.
NEÐANJARÐARHAGKERFIÐ
Yfir okkur flæðir nær á degi
hverjum talnaflóð um afkomu
þjóðarbúsins, afkomu fyrir-'
tækja og afkomu launþega.
Þjóðhagsstofnun reiknar og
reiknar og leggur þá alls konar
afkomuskýrslur, sem viðkom-
andi aðilar leggja fram, til
grundvallar. En utan við þetta
opinbera hagkerfi, sem til
dæmis Þjóðhagsstofnun leggur
til grundvallar sínum dæmum,
er óvart annað hagkerfi, sem
engin tölfræði nær ennþá til.
ÞAÐ SEM FÓLK
BÍÐUR EFTIR
í lýðræðisríkjum, þar sem
fólk kýs sér ríkisstjórn eða aðrá
handhafa löggjafar- og fram-
kvæmdavalds, verður ekki
komizt hjá minni- og meiri-
hlutahópum sem afstöðu taka
til þeirrar ríkisstjórnar sem
situr hverju sinni.
Þannig hefur stjórnarand-
staða og þeir flokkar, sem hana
mynda, ávallt -tilhneigingu til
að gagnrýna hverja þá ráðstöf-
un sem ríkjandi stjórn stuðlar
að og er slíkt einungis eðlislæg-
ur þáttur stjórnmála og rétt-
mætur í frjálsum rikjum.
ALLIR SAMMÁLA
AÐGERÐUM
Svo mjög sem gagnrýnisþátt-
urinn á rétt á sér í orði þá er
hann hvorki það náttúrulögmál
né sú nauðsyn að honum sé
beitt á borði með þeim af-
leiðingum að það þjóðskipulag,
sem allur almenningur kýs að
halda uppi, riði til falls.
Ríkisstjórnir koma og fara
hér á landi sem annars staðar.
Fáar íslenzkar ríkisstjórnir
hafa fengið góð eftirmæli og
þótt stundum hafi verið vitnað
til svokallaðrar „nýsköpunar-
stjórnar“, sem mynduð var
1944 með þátttöku sjálfstæðis-
manna og kommúnista og eigi
að vera dæmi um það að þessir
tveir flokkar geti unnið saman
og ,,ráðið við vandann“t>á hafa
aðstæður, þjóðlíf og atvinnu-
hættirbre.vtzt svo mjög síðan þá
að þess er engin von að slík
stjórnarmyndun geti tekizt
aftur, hvað þá stjórriarsam-
starf.
Það má einnig minna á að
samkvæmt málefnasamningi
nýsköpunarstjórnarinnar var
aðalverkefni hennar það að ráð-
stafa meginhluta hinna erlendu
innstæðna, sem þjóðin hafði
eignazt á styrjaldarárurium, til
aukningar á framleiðslutækj-
um landsins.
En árangurinn varð minni en
skyldi og gekk gjaldeyriseign
þjúðarinnar til þurrðar á til-
tölulega skömmum tíma en
hins vegar var komið á fræðslu-
og félagsmálalöggjöf þeirri sem
við enn búum við, samræmdri
og stjórnað af kommúnistum
allar götur síðan, enda svo um
hnútana búið að við þessari lög-
gjöf varð ekki hreyft þótt aðrir
héldu um stjórn þessara mála.
Núverandi ríkisstjórn hefur
um margt verið gagnrýnd en þó
helzt fyrir það sem hún hefur
ekki gert eða ekki tekizt. Ef
grannt er skoðað er þó talsverð
rök hægt að færa fyrir því að
núverandi ríkisstjórn hefur
tekizt, þrátt fyrir markvissa
andstöðu og í sumum tilfellum
eyðileggingarstarfsemi and-
stöðuflokkanna, að taka stór
skref fram á við, skref sem eiga
eftir að koma þjóðarbúinu að
notum um ókomin ár. Má þar til
nefna lokaáfangann í land-
helgisbaráttunni og uppbygg-
ingu orkuveitu í stærri mæli en
áður hefur þekkzt.
Staðreynd er það og að fáum
ríkisstjórnum íslenzkum, sem
setið hafa heilt kjörtímabil,
hefur tekizt að tryggja atvinnu
fyrir alla landsmenn um svo
langan tíma og má segja að þótt
ekkert annað markvert hefði
verið á stefnuskrá hennar en að
halda uppi fullri atvinnu lands-
manna og takast það, er meira
en gild ástæða fyrir almenning
til að viðurkenna að slík ríkis-
stjórn markaði þáttaskil í þjóð-'
lífi íslendinga frá stríðslokum.
Margt hefur verið r.eynt til
þess að koma núverandi ríkis-
stjórn frá, ótímabærar vinnu-
deilur, verkföll og mótmæli
verkalýðsforystu hafa dunið
yfir og nú síðast var hún þving-
uð til þess að eiga aðild að og
undirrita launasamninga, sem í
raun voru ekki nema bráða-
birgðasamningar. Varaði ríkis-
stjórnin enda við því og ítrek-
aði að hvers konar samningar,
sem gengju í berhögg við þjóð-
artekjur, væru ekki annað en
bráðabirgðasamningar í raun.
Það kom því engum á óvart
að meirihluti almennra laun-
þega í landinu spyrnti við
fótum gegn boðum og eggjan
verkalýðsleiðtoga sem telja sig
sjálfskipaða til að ráða afkomu
og atvinnuháttum landsmanna.
Segja má að almenningur hafi
slegið skjaldborg gegn yfir-
gangi forystu ASÍ og BSRB og
virt þannig að vettugi fyrirskip-
anir verkalýðsforkólfanna um
að mæta ekki til vinnu.