Dagblaðið - 09.11.1978, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1978.
...... —
11
Vetrarkvíði litla mannsins
Nú er verkalýðshreyfingin að búa
sig undir verk sem hún telur sig verða
að vinna á nokkurra ára fresti. Þetta
verkefni á sér alveg sérstakar for-
sendur sem eiga rætur að rekja til
nokkuð hefðbundinnar stjórnmála-
þróunar og ríkjandi efnahagskerfis
undanfarinna áratuga.
Þetta byrjar þannig að á stjórnar-
tima svokallaðra „hægri” stjórna hefst
viss þensla i þjóðfélaginu. Þessari
þenslu mætti einna helst likja við land-
risið á Kröflusvæðinu.
Hægri stjórnir eru eðli málsins sam-
kvæmt frekar fulltrúar þeirra sem
betur mega sín. Þetta orsakar það að á
valdatíma þeirra leggst stjórnarand-
staða og verkalýðshreyfingin i
svokallaða varnarbaráttu.
Þessi barátta fer fram í ýmsum
myndum en eins og á Kröflusvæðinu
endar þetta alltaf eins. Landrisið fer
yfir visst hámark eftir mismunandi
langan tíma og hvikuhlaupið verður
að fá útrás. Það gerist i kosningum. 1
pólitíkinni, eins og á Kröflusvæðinu,
eru oftast einhverjar smugur
neðanjarðar en útkoman verður þó
oftast veruleg tilfærsla atkvæða, án
þess þó að eldsumbrotin nái upp á
yfirborðið.
Út af þessu brá þó i síðustu
kosningum og kvikuhlaupið leitaði
alla leið upp á yfirborðið og úr varð
verulegt pólitískt eldgos.
Þó að nú yrðu meiri pólitísk elds-
umbrot en áður leiddu þau til sömu
niðurstöðu. Vinstri sveiflan orsakaöi
það, í þriðja skipti á nokkrum ára-
tugum, að svokölluð „vinstri” stjórn
tók við stjórnartaumunum.
„Hvað á ég
nú að gera?"
„Hvað á ég nú að gera,” sagði
maðurinn. Allt í einu stendur nú
verkalýðshreyfmgin uppi með það að
vera búin að skapa með baráttunni
stjórntæki sem hefur þann yfirlýsta
vilja að gripa í árina með verka-
lýðnum. \
Þegar verkalýðshreyfingin stendur
frammi fyrir þessum ósköpum er eins
og hún missi allan vind úr seglunum.
Þaö fyrsta sem gera þarf er að koma
skjöldum og sverðum i hús. Síöan
kemur upp þessi ægilega spurning.
Hvernig á nú að haga baráttunni?
Verkalýðshreyfingin strýkur nú
sveitt höfuð sitt og segir: Þetta var nú
meira puðið. 1 fyrra þurftum við að
hækka krónutöluna um 70% til þess
að ná fram 5% kaupmáttaraukningu.
En er það nú alveg vist að jafnvel
þetta rosalega dæmi gangi upp. Fengu
allir 5% kaupmáttaraukninguna. Og
hverjir græddu raunverulega á þessum
tölustafabreytingum á launaseðlum
landsins?
Voru það ekki fyrst og fremst
verðbólgubraskarar sem verkalýðs-
hreyfingin gaf þama gullið tækifæri.
Og er ekki hugsanlegt aö hlutur
launþega hafi orðið nokkuð misjafn i
þessum látum. Er ekki dálítill hluti af
verkalýðshreyfingunni eða meðlimum
hennar sem hefur tekist að notfæra sér
verðbólguhraðann á sama hátt og
bröskurunum, þó að í minna mæli sé.
Hafa ekki ýmsir getað notfært sér
þetta ástand til að auka verðmæti
eigna sinna og náð i svolítið stærri bita
á kostnað annarra og þá ekki síst
þeirra sem ver eru staddir.
Ef tekið er örlítið einfalt dæmi um
þetta þá mætti segja söguna af
manninum, sem keypti litasjónvarpið.
Þannig v'ar að þessi maður hafði
vegna mikils dugnaðar og vinnu-
þrælkunar komið sér vel fyrir. Hann
er meðlimur i verkalýðshreyfmgunni
og átti nú hús og bíl ásamt bilskúr og
tjaldvagni. Auk þess átti hann svart-
hvítt sjónvarpstæki.
Einu sinni sem oftar á þessu
timabili var byrjað að auglýsa upp
gengisfellingu. Það var einróma álit
fjölskyldunnar að nota þetta tækifæri
og fara yfir í litinn. Þarna voru þó
ýmis smáljón á veginum. Á öllum
eignum mannsins og innanstokks-
munum var slóði af lánum og af-
borgunum. Þessi slóði var meiri en svo
aö hugsanlegt væri að draga hann á
eftir sér með minna en 60—70%
krónutölubreytingu á ári og sama
vinnuálagi.
Þrátt fyrir þetta fékk maðurinn frí
úr vinnunni og labbaði milli lána-
stofnana og fyrir lokun var hann
búinn að skrapa upp í tækið. Um
kvöldið horfði svo öll fjölskyldan á
Prúðu leikarana í lit.
Jón Jónsson
í blöðin
í mörgum kjöllurum hefur verið
drepið á verðbólgubraskara og aðra
slika.
Núna verður Jóni Jónssyni lofað að
koma í blöðin. Sá Jón Jónsson sem
keypti litasjónvarpstækið fyrir gengis-
fellinguna er raunverulega dálítið stór
hluti af því systemi sem ríkir í efna-
hagslífi okkar.
Hvað gerðist raunverulega þennan
gráa, virka dag. Ekkert ólöglegt. Jón
Jónsson er ekki braskari. Hann er
aðeins duglegur maður og ófeiminn
við að ganga inn um opnar dyr.
bankanna.
Það sem gerðist þennan dag var það
að Jón Jónsson notaöi sér dugnað sinn
og ófeimni til þess að ná í smábita
sinn úr hverri áttinni.
Hann sló 3 víxla, tvo þriggja
mánaða og einn 6 mánaða af því að
hann var kunnugur viðkomandi
bankastjóra. Auk þess var það reynsla
Kjallarinn
Hrafn Sæmundsson
Jóns að aka mætti víxlum þó nokkuð
lengi á undan sér með smásnúningum.
Það fyrsta sem gerðist var að Jón
náði 70.000 króna bita með þvi aö
sleppa framhjá gengisfellingunni.
Peningana sem Jón fékk lánaða áttu
sparifjáreigendur, lifeyrissjóðir og
aldraðir að stærstum hluta. Vegna
negatífra vaxta náði Jón þarna aó
krækja sér 1 20 þúsund frá þessum ver
stöddu aðilum. Þeir sem áttu
peningana í bankanum töpuðu svo 20
þúsundum á gengisfellingunni og það
var alveg aukreitis, því gengisfellingin
dúndraði á þeim eins og öðrum í
hækkuðu vöruverði og raunar meira
vegna þess að almennir sparifjáreig-
endur eru ekki „töff’ eins og sá Jón
sem viðerum aðsegja frá.
Krónutölupólitíkin
Það er varla til svo illa upplýstur
Islendingur að hann viti ekki mæta vel
að sagan af Jóni, sem hér hefur verið
sögð, er alveg hárrétt þó krónutalan í
dæminu sé ágiskun og afrúnnuð.
Það er þess vegna ekki skrýtið að
stjórn verkalýðshreyfingarinnar sé i
nokkrum vanda. Til þess að halda sér
ofan jarðar felur hún sig á bak við
gamla þjóðsögu. Þjóðsögu um það að
verkalýðshreyfingin eigi að standa i
faglegu baráttunni. Hinir eigi að sjá
um pólitikina.
Það er samt dálitið þrengt að verka-
lýðshreyfingunni núna. Af
einhverjum óútskýrðum orsökum fór
hún að blanda sér i stjórnarmyndunar-
tilraunirnar þegar allt var að renna út í
sandinn. Og vegna ýmiss konar
þrýstings hefur verkalýðshreyfingin
verið þvinguð inn í jaðar stjórn-
málanna. Stundum eru tilburðir
hennar svolitiö broslegir. Hún vogar
sér að gefa út yfirlýsingar um
gámaflutninga sem Eimskip stendur
fyrir án teljandi endurgjalds fyrir
herinn. Hins vegar hefur ekki heyrst
um neinn stuðning við
viðskiptaráðherra sem lagt hefur í
glimuna við ósvífnasta peningavaldið í
landinu og það óarðbærasta.
Og nú er smám saman að koma í
ljós á hvora sveifina verkalýðs-
hreyfingin ætlar sér að snúast. Ein
stéttin er tekin að miða sig við aðra.
Hvort kaupið er hátt eða lágt skiptir
ekki höfuðmáli. Það er viðmiðunin
sem gildir. Þannig þýtur krónutalan
upp eftir þessum forskrúfaða
skrúfugangi. Ef vel verður staðið að
þessu verður krónutölupólitik verka-
lýðshreyfingarinnar búin að koma
þessari rikisstjórn fyrir kattarnef fyrir
vorið. Og þá er aftur hægt að leggjast í
varnarbaráttu með hefðbundnum
hætti svo að braskararnir og duglegu
Jónarnir geti haldið áfram að auka
verðmæti eigna sinna.
Kvíði litia
mannsins
Það sem verkalýðshreyftngin er að
gera eru yfirborðsleg afskipti af stjórn-
málum.
Með baráttu sinni undanfarin ár
hefur hún skapað baráttutæki í mynd
núverandi ríkisstjórnar sem hægt væri
að nota til þess að gera margt gott. I
staö þess hlýðir verkalýðshreyfingin
þvi kalli einu að styðja bæði lág-
vaxtastefnu og aukningu beinna
skatta til að mynda. Bæði þessi mál
eru hárrétt, sé miðað við venjulegt
þjóðfélag eins og það gerist i Vestur-
Evrópu. En í 50—60% verðbólgu-
þjóðfélagi, þar sem rikir nánast stjórn-
laust og hömlulaust frelsi, er þetta
fáránlegt. Það orsakar það að níðst er
á sparifjáreigendum fram yfir annað
fólk og þeir sem neyddir eru til að telja
„heiðarlega” fram eru skattlagðir
aukalega, sem væri réttlátt ef það
væri ekki einhliða aðgerð. Á meðan
valsa peningamennirnir í þjóðfélaginu
með fjármunina og sleppa að mestu
við þátttöku í samneyslunni.
Það mun koma í Ijós á næstu
vikum, þegar alþingi fer að ræða um
skattamál og hliðstæð efni, að forusta
verkalýðshreyfingarinnar verður ekki
mætt á þingpöllum til þess að krefjast
raunverulegrar tilfærslu fjármuna i
þjóðfélaginu. Skattaeftirlitið verður
trúlega hert til þess að þjarma enn
frekar að þeim „heiðarlegu”. sem gera
auðvitað örvæntingarfyllri tilraunir til
að sleppa eftir því sem beinu skatt-
arnir, sem þeir einir standa undir,
verða hækkaðir en þessir aðilar eru
geymdir eins og sild í nót og ríkis-
stjórnin þarf ekki annað en ómerkilega
vasatölvu til að taka af þeim það sem
1 ákveðið verður.
1 augum verkalýðshreyfingarinnar
eru lífskjör krónutala á umslagi.
Ofurvald tískuverslana og
gerviiðnaðar, sem hvilir eins og mara
á alþýðuheimilunum, kemur verka-
lýðshreyfingunni ekki við. Mögu|eikar
á stórlega lækkuðu vöruverði með
breyttum verslunarháttum og öðrum
neysluvenjum kemur verkalýðs-
hreyfingunni ekki við. Afgerandi
tilfærsla fjármuna í þjóðfélaginu
kemur henni ekki við. Raunveruleg
kaupmáttaraukning virðist ekki vera
neitt aðalatriði í starfi verkalýðs-
hreyfingarinnar.
Raunveruleg kaupmáttaraukning
verður aldrei varanleg nema gegnum
beinar pólitiskar aðgerðir. Meðan
verkalýðshreyfingin hefur ekki kjark
til að skilja þessa staðreynd gerist ekki
neitt nema það að þjóðfélagið heldur
áfram að grotna niður þar til það
verður eins og hræ af sjálfdauðri
pestarrollu.
Sú krónutöluskammsýni sem virðist
nú vera að ná yfirtökum í verka
lýðshreyfingunni gerir það að verkum
að vetrarkvíða setur nú enn einu sinni
að litla manninum i þjóðfélaginu.
Hrafn Sæmundsson
prentari.
reyndar oft og stóðu þau þannig
hreyfingarlaus og störðu hvort á
annað.
Eftir að hafa horfzt þannig i augu
ástriðuþungið drykklanga stund,
byrjaði Rómeó að þenja út'rauðan
hálspokann og var það fögur sjón, sér-
staklega fyrir Júliu, en auðvitað varð
ég líka stórhrifinn. I alfræðibókinni
hafði verið útskýrt að þetta gerðu
karleðlur um fengitímann til að ganga
i augun á kveðeðlunum. Þegar hér var
komið sögu, klifraði Júlía upp á pott-
barminn og byrjaði að spranga einn
eða tvo hringi. Þá gat Rómeó ekki
lengur setið á sér og snaraði sér niður
úr hreiðri sinu og var von bráðar
kominn upp á brikina. Byrjaði nú
eltingaleikur; fyrst elti hann hana, svo
elti hún hann, og allt endaði svo í
fögrum eðludansi eða hvaö á að kalla
það, en eðlunum virtist þetta allt
ósköp eðlilegt. Eftir á klifraði Rómeó
upp í sitt hreiður og lagði sig, en Júlia
kleif tréð og stóð eða lá þar á grein
hreyfingarlaus lengri tíma.
En lífið er ekki eintómur leikur og
gildir það líka um litil eðluhjón í
henni Ameríku. Það þurfti að veiða í
matinn og var Rómeó mjög duglegur á
því sviði. Svo þurfti að reka aðrar
eðlur í burtu, því þau hjúln þolduckki
að önnur kameljón kæmu nálægt
pottinum eða nágrenni hans. Einu
sinni kom önnur karleðla i heimsókn
og tók að blása út hálsblöðruna og
gera sig til fyrir Júlíu. Rómeó svaf í
holu sinni, en vaknaði við og kom ask-
vaðandi á vettvang. Sýndi hann mikið
hugrekki og tókst að reka meðbiðil
sinn á braut.
Ýmislegt hefir drifið á daga
eðluparsins, sem gert hefur lifið
spennandi og stundum hreinlega
hættulegt. Þannig var það ekkert
spaug, þegar garðyrkjumaðurinn setti
áburð i pottinn handa árelíutrénu og
vökvaði svo rækilega að Júlía var
næstum drukknuð, Og ekki var þaö
heldur lítið spennandi þegar Rómeó
lagði til atlögu við risastóra marfló,
sem var næstum hélmingur af lengd
hans. Varð mikill slagur, en hetjan
okkar varð að sleppa bráðinni, því
hann réði ekki við varginn. Eitt sinn
varð Júlía á vegi stærðar landkrabba,
sem kom labbandi út á hlið eins og
kröbbum er tamt, með augun á
löngum stilkum. Þeir eru ósköp ljótir,
þessir aumingjar, og er ég ekki hissa að
Júlía skyldi verða hrædd. Mest hættan
stafaði samt af fuglum, sem oft höfðu
sézt hremma eðlur á þessum slóðum.
Stundum hvarf Rómeó hálfan eða
allan daginn. Mátti þá augum lita
Júlíu á pottbrikinni mænandi í allar
áttir í þeirri von að sjá sinn heitt-
elskaða. En alltaf kom hann aftur og
þá voru miklir fagnaðarfundir með
augnstöru, hálsblöðrublæstri og
eltingaleik á brikinni.
Á mánudaginn var, þegar ég kom i
vinnuna, var Rómeó ekki á sínum
stað. Leið allur dagurinn og aldrei sást
hann. Júlía var á bríkinni allaridaginn
og skyggndist um áhyggjufull. Ég var
að vona að hann myndi sýna sig
daginn cftir en svo varð ekki. Nú er
kominn fimmtudagur og Rómeó hefir
ekki sézt. Auminginn hún Júlía gefst
ekki upp á biðinni en stendur timum
saman hreyfingarlaus á brikinni. Ef
hún gæti talað, myndi hún eflaust
hrópa: „Ó Rómeó, Rómeó, hvar ert
þú Rómeó?”
Þórir S. Gröndal.