Dagblaðið - 28.03.1979, Blaðsíða 11

Fyrir nokkru héldu Samtök um
vestræna samvinnu eins dags ráð-
stefnu, til þess að minnast 30 ára af-
mælis samtaka vestrænna rikja um
sameiginlegt varnarbandalag.
Ráðstefnan var fjölsótt mjög og
tókst með slíkum ágætum, að hún
náði langt út fyrir raðir þeirra, sem
styðja þátttöku íslendinga i vestrænu
varnarbandalagi. Og svo langt í
austur náði þátttakendafjöldinn, að
annar ritstjóri Þjóðviljans, Árni
Bergmann, hafði meira að segja lagt
inn orð um að fá að sitja þessa ráð-
stefnu.
Árangur setu Þjóðvilja-ritstjórans
á ráðstefnunni er nú að koma í ljós
smám saman, og hafa ekki færri en
tvær langar greinar birzt í Þjóðviljan-
um og eru hugleiðingar, er hann
ritaði af kappi, meðan á ráðstefnunni
stóð, um „kalda stríðið” og það, hvá
íslenzkir „Natóvinir” eins og hann
nefnir ráðstefnugesti, eru áfjáðir að
taka alltaf undir það, sem „áköfustu
kaldastríðsgaurar og slóttugustu
peningasláttumenn bandaríska
hersins og flotans segja”.
Það ætti að vera kappsmál þeirra,
er áhuga hafa á stjómmálum ^fir-
leitt, en þó einkum og sér í lagi á
utanríkismálum, að láta þessar
greinar Þjóðvilja-ritstjórans ekki
fram hjá sér fara, svo „bergnuminn”
sem hann virðist vera í sinni sælutrú,
að varnarlaust land sé hið „eðlilega
ástand” fslandi til öryggis.
Hvers vegna gerð-
umst við aðilar að
NATO?
Það má telja fullvíst, að þátttaka
Dana og Norðmanna hafi haft
úrsHtaáhrif um það, að íslendingar
gerðust aðilar að Atlantshafsbanda-
laginu, og því eins víst, að ef þessar
þjóðir hefðu ekki gerzt aðilar,
hefðum við ekki gert það heldur.
Þær ákvarðanir, sem teknar voru,
til þess að tryggja hlutleysi fsiands,
hinn 10. apríl 1940, eftir hernám
Danmerkur, voru reistar á fölskum
vonum, því Bretar hernámu landið
réttum mánuði síðar, eins og allir
vita. Þessu hernámi var að vísu mót-
mælt, en mótmælin voru þýðingar-
laus með öllu, enda lá ekki annað
fyrir landinu varnarlausu en sætta sig
við veru hins brezka hernámsliðs,
eða bíða þess, að Þjóðverjar her-
tækju landið, hefði einhverju verið
um ráðið.
Rúmu ári síðar var gerður her-
verndarsamningur við Bandaríkin.
Sá samningur sýndi, að skilningur
hafði vaknað um nauösyn þess að
tryggja öryggi landsins með athöfn-
um en ekki orðum. fslendingar höfðu .
, áttað sig á því, að innantómar yfir-1
lýsingar um hlutleysi eða „hjásetu"
stoöuðu lítt og voru enda einskis
virði.
Þegar sUtnaði upp úr samningavið-
ræðum, sem fslendingar áttu aðild að
um stofnun norræns varnarbanda-
lags, mátti öllum ljóst vera, að
íslendingar áttu engu öryggi að
fagna, nema gerast aðilar að því
varnarbandalagi, sem aðrar þjóðir
vestrænar, þ.á m. okkur skyldastar
tókuþáttí.
Varnarlið
og friðartímar
Um það verður varla spurt, hvort
fsland eigi einhverra öryggishags-
muna að gæta, heldur hvernig gæta
eigi þessara hagsmuna. — Þegar
íslendingum var boðin þátttaka í
! stofnun Atlantshafsbandalagsins var
kannað, hverjar skyldur fsland þyrfti
að taka á sig, ef úr þátttöku yrði.
Væri það skilyrði fyrir þátttöku,
að fslendingar þyrftu að hervæðast,
töldu menn þátttökuna óráðlega.
Þess vegna var nefnd þriggja ráö-
herra .send til Bandaríkjanna tU að
kanna, hverjar yrðu afleiðingar þátt-
tökunnar. f skýrslu, sem þessi nefnd
gaf um ferð sína segir m.a.,að „allir
aðrir samningsaðilar hafi fullan
skilning á sérstöðu íslands”, „að
viðurkennt sé, að ísland hafi engan
her, og ætU ekki að stofna her”, „að
ekki komi til mála, að erlendur her
eða herstöðvar verði á fslandi á
friðartímum”.
Um það má auðvitað lengi deila,
hvenær séu „friðartímar”. En ekki
má gleyma því, að gengið var út frá
ákveðnum forsendum áriö 1949 og
1951, þegar rætt var um „friðar-
tíma”. Þá var tekið mið af hernaðar-
tækni þess tíma og stöðu alþjóða-
mála. Síðan þá hefur orðið gjör-
bylting á báðum þessum sviðum, og
sem hefur stuðlað að því, að hin
gamla skilgreining á hugtakinu
„friðartímar” erúrgildi fallin.
Flestir íslendingar munu vera
sammála um það álit, að stöðugt
þurfi að endurmeta varnirnar og
varnarþörfina. Og jafnvíst er það, að
fiestir landsmenn munu vera sam-
mála um það, að hvað sem líður skil-
greiningu á hugtakinu „friðartímar”
mun ísland jafnt þurfa á varnarliði
að halda, til þess að tryggja öryggi
sitt, — og það um ófyrirsjáanlega
framtíð.
Þáð kemur því mjög spánskt fyrir,
þegar menn sem þykjast vilja fylla
þann flokk manna, sem aðhyllast
vestræna samvinnu og sameiginlega
viðleitni aðila Norður-Atlantshafs-
samningsins til að varöveita frið og
öryggi á því svæði, láta sér um munn
fara þau ummæli, að hér á landi
verði ekki varnarlið degi lengur en
„þörf krefur” — og, að „hættulegt
sé að telja varnarliðið hér á landi eðli-
legt ástand”.
Enn sem komið er bendir ekkert til
þess, að íslenzkir stjórnmálamenn
vilji beina málum í þann farveg, að
fslendingar sjálfir afli sér þeirrar sér-
fræðiþekkingar, sem til þarf, til þess
að þeir taki að miklu leyti við þeim
ábýrgðarmiklu störfum, sem hið
bandaríska varnarlið sinnir á Kefla-
víkurflugvelU.
í samræmi við nýja hernaðartækni
og hernaðarlega stöðu er nú svo
komið, að hafsvæðin umhverfis
ísland eru orðin vettvangur mikilla
umsvifa sovézka flotans, og lofthelgi
f slands hefur þrásinnis verið heimsótt
af sovézkum könnunarflugvélum.
Þessi staðreynd hefur auðvitað aukið
gildi varnarliðs til eftirlitsstarfa í
þágu Adantshafsþjóðanna allra,
þ.á m. íslandssjálfs.
En engin rök eru þó gegn því, að
íslendingar taki sjálfir virkan þátt í
þessum eftirlitsstörfum í samvinnu
við aðrar þátttökuþjóðir, en þó fyrst
og fremst við Bandaríkjamenn.
Hroki eða sálræn
vanmetakennd?
Eins og kunnugt er hefur Adants-
þyrfti að setja hér lög um heraga og
gæzlu hernaðarleyndarmála, en
hvort tveggja hefur verið bannorð í
munni islenzkra stjórnmálamanna,
síðan Jónas Pétursson fyrrv.
alþingismaður ýjaði að því á þingi,
að koma á þegnskylduvinnu fyrir
unglinga.
í öðrum Adantshafsbandalagsríkj-
Kjallarinn
Geir R. Andersen
hafsbandalagið eöa Bandaríkjamenn
kostað allar framkvæmdir í þágu
varnarliðsins og er heildarkostnaður
við mannvirkjagerðir þar að lútandi
talinn í tugum miljarða. Árlegur
kostnaður við rekstur varnarstöðvar-
innar er um 80 miljónir dala, og er
hér um fjárhæðir að ræða, sem
fslendingar myndu engin tök hafa á
að greiöa úr eigin sjóöum.
Vafalidð gætu íslendingar tekið
við flestum störfum Bandaríkja-
manna á Keflavíkurflugvelli, — ef
mannafli væri fyrir hendi, og nægileg
þjálfun væri að baki. Því má þó ekki
gleyma, að allflest störfin eru
hernaðarlegs eðlis og þau þarf að um-
gangast i samræmi við það. T.d.
um gildir sú regla um gerð hernaðar-
mannvirkja, að þau eru kostuð af
sameiginlegum sjóði, og byggir
greiðslukerfið á þremur þáttum:
þjóðartekjum aðildarríkisins, þeim
hagnaði, sem ríkið verður aðnjótandi
við gerð mannvirkis (t.d. vegna at-
vinnusköpunar og gjaldeyristekna),
og öðrum hagnaði, er ríki fellur í
skaut.
fsland er ekki aðili að þessum sjóði
og hefur ekki einu sinni lagt fram fé
til mannvirkjagerðar INNAN EIGIN
LANDAMÆRA í þessu Skyni. — Að
öllu þessu samanlögðu verður vart
talið, að íslendingar geti með góðu
móti varið land sitt sjálfir eins og
málum er nú varið.
Hin opinbera stefna flestra
íslenzku stjómmálaflokkanna er, að.
'fjárhagslegur hagnaður af dvöl
varnarliðsins ætd að vera „sem
minnstur”, því annað gæti leitt til
þess, að fjárhagsleg afkoma landsins
yrði of háð varnarUðinu, og að
, .erfiðara yrði að losna við varnarlið-
ið úr landi, ef aðstæður tU þess sköp-
uðust”!
Staðreyndin er þó hins vegar sú, og
öUum ljós, að þótt varnarliðið hyrfi
úr landi strax í dag, standa eftir
mannvirki, sem eru svo mikils virði
fyrir landsmenn, að án þeirra yrði
landið umsvifalaust nánast
sambandslaust við umheiminn.
Þannig er t.d. um eina mUlilanda-
flugvöll landsins, sem var byggður af
Bandaríkjamönnum og fleiri mann-
virki honum tengd.
Og þótt stjórnmálamenn tali fjálg-
lega um það, að mikilvægt sé að
aöskUja almennt farþegaflug frá
umsvifum varnarUðsins, t.d. í sam-
bandi við flugumferð þess sjálfs er
þaö mála sannast, að slíku verður
aldrei við komið þar sem hér er
aðeins um einn flugvöU að ræða og
margir þættir starfseminnar við sjálft
flugið eru í raun samtvinnaðir. Auk
þess er kostnaður við slíkan aðskiln-
að, ef mögulegur væri, ekki til þess
fallinn að draga úr „fjárhagslegum
hagnaði” — nema íslendingar ædi
sjálfir að greiða þennan kostnað, sem
er ólíklegt, eikns og nú árar — og
hvort eð væri.
Allar þær umræður, sem farið
hafa fram á opinberum vettvangi,
einkum stjórnmálalegum, um „full-
kominn aðskUnað” varnarliðsins og
annarra umsvifa virðast byggjast á
vanþekkingu samfara ómældrii
hræsni.
Varla verður hægt að tala um
eðUIegt ástand i varnarmálum
íslands, fyrr en stjórnmálamenn þeir,
sem telja sig styöja aðild okkar að
vestrænu varnarbandalagi beina um-
ræðum um þessi efni í málefnalegan
farveg og láta af þeim hroka og sál-
rænni minnimáttarkennd, sem ein-
kennt hefur málflutning þeirra
hingað til. Það getur varla verið
siðferðilega rangt að gæta öryggis-
hagsmuna landsmanna.
AðUd Islendinga að Atlantshafs-
bandalaginu hefur ekki aðeins tryggt
þeim frið og öryggi, jafnt og öðrum
bandalagsþjóðum, heldur verið
okkur til gagns við að koma fram
öðrum mikUvægum málum lands-
manna. Þess vegna er ÞAÐ rétt hjá
ritstjóra Þjóðviljans, sem sat ráð-
stefnu Samtaka um' vestræna sam-
vinnu, að heildarsvipur þeirra hug-
mynda, sem réðu ferðinni i varaar-
málum fyrir svo sem þrem áratugum,
erenn hinn sami, því átök og vopna-
viðskipd utan Natósvæðisins má
alltaf rekja til heimskommúnismans.
„HNEYKSU A ALMNGI”
ályktunartUlagna mikið, en þó mun
hafa tekið steininn úr á Alþingi því,
er nú situr. Orsökin er sú, að í haust
kom til þings margt nýrra þingmanna
með nýjar hugmyndir og nýjar
skoðanir, hvernig að málum skuli
vinna, og þetta hafa þeir sett fram í
þingsályktunartUlögum, sem þeir
hafa sumir hverjir fylgt úr hlaði með
löngum ræðum, sem vakið hafa upp
löng andsvör, svo að fresta hefir
orðið umræöum um fjölmargar
þingsályktanir fund eftir fund, þó að
fjölmörgum þingmönnum hafi
fundist, að rökum með og mód hafi
þegar verið skUað til fuUs á fyrsta
umræðufundinum og nenni ekki að
eyða tíma í það að hlusta á karp fund
eftir fund. Hér telja margir þing-
menn, að forseti eigi að beita valdi
sínu og takmarka umræður, það er
ræðulengd, og þannig yrði umræða
hnitmiðaðri.málefnalegri og þar með
ánægjulegri á að hlýða. Þessu valdi
hafa fáir forsetar viljað beita, enda
að sjálfsögðu vandbeitt, svo að ekki
kalli á andmæli, en hér er raunar
komið að aðalorsök flótta þing-
manna úr þingsölum á síðdegisfund-
unum: Þegar þeir þykjast sjá, að
allur fundartíminn fari í orðaskak fá-
einna manna um mál, sem þeir telja
kannski Utlu skipta, hvað um verði,
en mál þeirra eða önnur mál, er þeir
vilja ræða og styöja, komist ekki að,
þá hverfa þeir til annarra starfa, er
þeim þykja nauðsynlegri.
„Líður vel
í ræðustóli"
Nú má enginn skilja orð mín
þannig, að í þeim feUst ámæli á nú-
verandi forseta Sameinaðs þings, Gils
Guðmundsson, sem er einstakt prúð-
menni og sannsýnismaður í forseta-
stól, svo sem verið hafa allir forsetar
Sameinaðs þings, sem ég héfi kynnst
á alþingi: Birgir Finnsson, Eysteinn
Jónsson, Ásgeir Bjarnason og nú Gils
Guðmundsson. Að öllum hinum
ólöstuðum þótti mér þó mest til
Eysteins koma að þvi leyti, að hann
freistaði þess helst að hafa hemil á
orðræpuhætti langlokuræðumanna í
þingmannahópi, en þeir spilla ótrú-
lega fyrir þingstörfum og draga þau
að óþörfu. En einmitt slíkum þing-
mönnum er oft hossað af fjölmiðlum
og mest eftir þeim haft og þeir þannig
espaðir upp dl nýrra og nýrra lang-
lokuræðna. Hættulegasdr eru þeir,
sem „Iíður vel í ræðustóU”, tala lítt
eða ekki undirbúnir og geta látíð
móðan mása þindarlaust um allt og
ekkert.
Að minni hyggju er það eitt hið
nauðsynlegasta fyrir Alþingi, að tak-
marka ræðutíma þingmanna, t.d.
takmarkaðist framsögn máls við 20
mín. til 60 min. eftír mikUvægi þess,
eftir nánari skUgreiningu, aðaland-
svar við líkan tíma, en umræða síðan
lengst við 7—10 mín. Þannig yrði
umræða öll léttari og hnitmiðaðri.
Enn leyfi ég mér að finna að einu hjá
forsetum: að fresta boðuðu þingmáli
samkvæmt dagskrá, sökum þess að
þann þingmann vanti, er beðið hafði
næst um orð í málinu. Þingmaður,
sem ekki gætir þess að vera við, þegar
mál er tekið fyrir á ný og ekki hefir
boðað lögleg forföll, á að sjálfsögðu
ekki að geta tafið afgreiðslu máls til
nefndará þennan hátt.
Bragi Sigurjónsson
alþingismuður
£ „Þingmaður, sem ekki gætir þess
að vera við, þegar mál er tekið fyrir
á ný, og ekki hefur lögleg forföll, á að
sjálfsögðu ekki að geta tafíð afgreiðslu
mála...”
r'7rí'"-------------WBT.--------