Dagblaðið - 12.05.1979, Qupperneq 11

fóníuhljómsveit inn á stofugólf, rétt
eins og sá hinn sami væri undir áhrif-
um eiturlyfja, til dæmis peyóte, sem
indíánar um alla Ameríku nota við
helgiathafnir. Þannig mætti lengi
telja.
Eins og í öðrum trúarbrögðum
skiptast fylgjendur visindanna í tvo
hópa. Annars vegar eru þeir, sem
trúa í blindni öllu sem menn í hvítum
sloppum segja, og hins vegar þeir,
sem hafa fyrirvara á öllu og trúa engu
nema þeir hafi áður séð að minnsta
kosti þrjú samhljóða linurit um
málið.
Því miður er fyrri hópurinn í mikl-
um meirihluta og byggir margur slor-
dómurinn í þjóðfélögunum á glóru-
lausri trúgirni þessa fólks. Allur aug-
lýsingaviðbjóðurinn er til að mynda
gerður með þennan hóp í huga. Það
nægir, að nýklipptur glæpamaður
fari í hvítan slopp og Ijúgi ein-
hverjum andskotanum í sjónvarpið
og segi: „Þetta er vísindalega sann-
að”, þá hlaupa allir upp til handa og
fóta og flýta sér að kaupa einhvern
djöfuls óþverra. í kringum þetta hafa
þróast gervivísindi margs konar, sem
virða allar leikreglur að vettugi en
veifa töfraþulum vísindanna óspart.
Með þessu móti er hægt að „sanna
vísindalega” nánast hvað sem er, og
eru hugtökin á góðri leið með að
verða merkingarlaus.
Flestir kannast við setningar eins
og 'þessar: „Hangikjöt veldur
krabbameini”, „Hænuegg valda
kransæðastíflu” o.s.frv. Færri vita
hins vegar, að traktorar valda hjarta-
sjúk’dómum. Það hefursem sé komið
í ljós að fylgni er á milli traktorseign-
Kjallarinn
Guðmundur
Björgvinsson
ar og hjartasjúkdóma. Þegar talao er
um fylgni er átt við, að hlutfallslega
fleiri traktorseigendur fái hjartasjúk-
dóma heldur en þeir, sem engan
traktor eiga.
En málið er flóknara. Það er til
dæmis mikill munur á því, hvort
fylgnin er tíu prósent eða hundrað
prósent. Og til þess að gera málið enn
flóknara fléttast óteljandi breytu-
þættir inn í myndina, sem ógerningur
er að hafa nokkra stjórn á. Til að
mynda má gera ráð fyrir, að yfir-
gnæfandi meirihluti traktorseigenda
sé bændur, en bændur verða fyrir
ýmsum áhrifum, sem borgarbúar
verða aldrei fyrir, eins og skítalykt
stórgripa. Það er þess vegna eins vist,
„Albert Einstein varð fyrstur manna til
að færa rök fyrir því að vísindin eru trú-
arbrögð.
Með formúlunni orka er sama og massi
sinnum Ijóshraði í öðru veldi (E = mcJ)
sýndi hann fram á, að Búddha hafði rétt
fyrir sér, þegar hann sagði: „Heimurinn er
blekking”.”
SUDAN
Nýklipptir glæpa-
menn í hvítum
sloppum
En því verður ekki neitað, að vís-
indin eru hagnýt trúarbrögð eins og
önnur frumstæð trúarbrögð. Visind-
in hafa til dæmis reynst mjög vel i
landbúnaði og kvikfjárrækt og
standa að því leyti ekki langt að baki
göldrum og særingum. Og með full-
tingi vísindanna má setja saman hin
margvíslegustu undratæki, sem gera
manninum mögulegt að svífa um
loftin, kafa ofan í undirdjúpin, þjóta
gegnum hóla og jafnvel særa sin-
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 12. MAl 1979.
VÍSINDADÝRKUN
Gwynne Dyer
kröfðust fuUtrúar sunnanmanna á
sameiginlegum þingfundi þinga
Súdan og Egyptalands að gengið yrði
til þjóðaratkvæðis um samninginn
við Egypta, sem þeir ásökuðu um að
sýna á sér hUð nýlenduveldis.
Þremur mánuðum fyrr hafði Sadiq
al-Mahdi trúarleiðtogi, sem tekinn
hafði verið í sátt eftir byltingartil-
raunina árið 1976, sagt af sér öllum
embættum og flúið land í mótmæla-
skyni við stuðning Súdana við friðar-
samningaumleitanir Egypta og ísra-
elsmanna. Þetta hefur orðið til þess
að áköfustu múhameðstrúarmenn-
irnir hafa snúið baki við Nimeiri og á
undanfömum vikum hefur her hans
látið ófriðlega, þar eð yfirmönnum
þar þykja áhrif Egypta á herinn vera
orðin fuUmikU.
Hæfileikar Nimeiris kunna því
ekki að nægja tU þess að hjálpa
honum út úr þessari úlfakreppu.
Uppreisnartilraunin í aprU reyndist
ekki hafa til að bera þann styrk sem
til þarf, hvað sem síðar reynist.
Og ef Nimeiri fer frá völdum, eru
Egyptar skyndilega einir í heimi
fjandsamlegra arabaríkja. Og það
sem verra er, óvinveitt ríkisstjórn
situr á valdastóU í ríki því, þar sem
Nílarfljót á upptök sín, en NU er ein-
mitt lífæð Egyptalands.
Þýð. hp
Þegar fæðingarhríðir vísindanna
voru rétt að byrja uppúr andláti Jóns
Arasonar á Hólum og kumpánar eins
og Kópemikus, Galeleó og Newton
spreyttu sig á torráðnum gátum,
fannst kirkjunni upplagt að útrýma
þessum andskota með öUum til-
tækum ráðum. Þetta skyldi með-
höndlast eins og hver önnur drepsótt.
Helst vUdu kirkjunnar blysberar
brenna alla þessa lúmsku útsendara
djöfulsins, sem létu sér detta aðra
eins hálfvisku í hug og að jörðin væri
hnöttótt, meðan það stóð skýrum
stöfum í Biblíunni, að hún væri eins
og pönnukaka. Þetta var ekki einu
sinni fyndið.
En það varð vísindunum til lífs, að
prestarnir voru svo önnum kafnir við
að brenna galdramenn, tortíma há-
menningu indíána í Ameríku og
drepa hver annan í guðfræðilegum
bófahasar, að þeir höfðu orðið lítinn
tíma aflögu til að stunda vísindaút-
rýmingar að gagni. Þó tókst þeim
með afburða elju og dugnaði að stúta
nokkrum vísindamönnum í tóm-
stundum.
En vísindin héldu áfram að grafa
um sig í bólugröfnu sálarlífi afvega-
leiddra manna, sem höfðust við í
dökkum vistarverum. Og einn góðan
veðurdag vaknaði kirkjan upp við
þann vonda draum, að vísindin
höfðu lagt undir sig heiminn. Æxlið
hafði verið illkynjaðra en prestarnir
reiknuðu með og orðið nánast óvið-
ráðanlegt, nema til kæmi sérstök
neyðarhjálp að ofan.
Og ekki bætti það stöðu kirkjunn-
ar, að ýmsum háttsettum mönnum
var orðið meinilla við, að prestarnir
kveiktu í fólki. Það vakti að vonum
mikla furðu, því að margir þessara
manna voru hinir mestu öðlingar.
Greinilegt var, að djöfullinn hafði
náð undirtökunum allt upp í æðstu
valdastöður.
Allir falla til
jarðar í lotningu
En kirkjan lét ekki deigan síga og
hélt baráttu sinni áfram af fullum
eldmóði, að þessu sinni með pennann
að vopni. En baráttan var fyrirfram
töpuð, og æ fleiri fylktu sér undir
fána vísindanna. Þegar prestunum
var ljós hin vonlausa staða sín, héldu
þeir nokkrar ráðstefnur um málið og
komust að þeirri niðurstöðu eftir
miklar umræður, að vísindin efla alla
dáð. Og í dag eru flestir prestar í
grundvallaratriðuni fylgjandi þessari
niðurstöðu, fyrir utan nokkra
þrjóska þverhausa, sem kunna ekki
að tapa. Þessi aldalanga barátta
kirkjunnar gegn vísindunum er líkast
til meginorsökin fyrir því, að menn
hafa tilhneigingu til að tefla trúar-
brögðum fram sem andstæðu vísind-
anna. Þetta er náttúrlega hinn mestu
misskilningur, því að vísindin eru í
reynd ekkert annað en venjuleg trúar-
brögð, með sina sérstöku helgisiði,
spámenn og hugmyndafræði. I stað-
inn fyrir að segja: „í Jesú nafni”
segja menn: „Þetta er vísindalega
sannað”, og allir falla til jarðar í
lotningu.
Albert Einstein varð fyrstur manna
til að færa rök fyrir því, að vísindin
eru trúarbrögð. Með formúlunni
orka er sama og massi sinnum ljós-
hraði í öðru veldi (E = mc’) sýndi
hann fram á, að Búddha hafði rétt
fyrir sér, þegar hann sagði: „Heimur-
inn er blekking.” Með öðrum orð-
um, á ljóshraða hættir tíminn að líða
og heimurinn hverfur. Því miður
hefur þetta ekki verið sannað vísinda-
lega ennþá, því að þeir, sem hafa náð
ljóshraða fram að þessu, hafa undan-
tekningalaust horfið með öllu.
að það sé skitalyktin, en ekki traktor-
arnir, sem veldur hjartasjúkdómum.
T rúarsannf æring
og hassneysla
Hlutverki vísindamanna er í raun-
inni lokið, þegar fylgnin hefur verið
reiknuð út, og fara þeir yfirleitt mjög
varlega í túlkanir á niðurstöðum
sínum. En þá koma peningablóðsug-
;umar skríðandi hver út úr sínu
jskúmaskoti og sjóða saman hinar
ólíklegustu alhæfingar upp úr þess-
um niðurstöðum. Þannig keppast
smjörlíkisframleiðendur við að sann-
færa almenning um, að smjör valdi
kransæðastíflu, og menn byrja að éta
smjörliki við ólíklegustu tækifæri.
Yfirleitt eru vísindamennirnir sak-
lausir af þessum ófögnuði, þó að
nokkrir hafi orðið uppvísir að því að
leggja nöfn sín og sloppa við svona
lagað (fyrir vænar fúlgur að sjálf-
sögðu). Einn og einn hefur jafnvel
lagst svo lágt að falsa eða brengla
niðurstöður rannsókna.
Áróðursstríðið gegn marijúana og
hassi er gott dæmi um það, þegar vís-
indamenn láta hafa sig út í óþrifaleg
ævintýri. í því tilfelli eru það stjórn-
völd, sem sjá sér hag i að blekkja lýð-
inn, vegna þess að einhvern veginn
verður að réttlæta það, þegar með-
ferð saklausra efna kostar einangrun
í fúlum fangelsisklefum, meðan
önnur efni og skaðlegri eru í háveg-
um höfð í opinberum samkvæmum.
Þegar vísindamaður segir til dæmis,
að það sé vísindalega sannað, að hass-
neysla leiði til neyslu sterkari efna,
gæti hann með sams konar „vísinda-
legum sönnunum” fullyrt, að brjóst-
sykursneysla leiði til áfengisdrykkju.
Það hefur nefnilega ekkert bent ótví-
rætt til, að hass sé hættulegra en
ópal, því síður brjóstsykur, og allir,
sem halda einhverju öðru fram, eru
að opinbera trúarsannfæringu sína.
Þegar vísindin eru komin út á slíkar
ævintýrabrautir, hætta þau að vera
hagnýt, en verða þess í stað hættuleg
andlegu og líkamlegu lífi fólksins. Þá
fer að styttast í, að menn í hvítum
sloppum taki upp þráðinn, þar sem
kirkjan skildi við hann á sínum tíma,
og fari að kveikja í fólki.
Guðmundur Björgvinsson
Ethiopia
aðir ofstækismenn bera óvildarhug
til ríkisstjórnar Nimeiri, svo ekki sé
meira sagt. Þar eð næsti nágranni
hans í vestri er Lýbía, sem ekki hefur
verið vöpd að meðulunum í baráttu
sinni fyrir málstað araba og i austri er
Eþíópía, sem skömmu síðar varð að
marxísku ríki, vinveittu Sovétmönn-
um, er Nimeiri umkringdur óvinum.
Eftir alvarlega byltingartilraun,
sem fjármögnuð var af Lýbíumönn-
um í júlí 1976, sótti Nimeiri um frek-
ari aðstoð til Egypta. ■ Samkvæmt
þeim samningum munu Egyptar
verja með hervaldi núverandi ríkis-
stjórn í Khartoum. Þar er einnig
greint frá því að ríkin muni renna
saman í eitt í framtíðinni og lögð er
meiri áherzla á múhameðstrú.
Ótti í suðri
Allt varð þetta til þess að sunnan-
menn, sem fram til þessa höfðu unað
glaðir við sitt, tóku að óttast um sinn
hag, enda kristnir og svartir. í janúar